Morgunblaðið - 11.01.2001, Blaðsíða 12

ÖRYRKJADEILAN
12 FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Klapparstíg 27 - sími 552 2522.
Tilboðsdagar
á kerruvögnum
stórum kerrum
nettum kerrum
rúmum
baðborðum
og ýmsu
öðru

FORSVARSMENN Öryrkjabanda-
lags Íslands gagnrýna harðlega við-
brögð ríkisstjórnarinnar við dómi
Hæstaréttar sem birtast í lagafrum-
varpi sem ríkisstjórnin hefur sam-
þykkt og byggist á skýrslu starfs-
hóps sem fjallaði um dóm
Hæstaréttar í máli Öryrkjabanda-
lagsins. Þá hafa þingmenn stjórn-
arandstöðunnar einnig lýst yfir
furðu sinni á frumvarpinu og telja
greinilegt að ríkisstjórnin ætli sér
að virða að vettugi dóm Hæstarétt-
ar.
Stjórnarandstaðan fundaði í gær
með forsvarsmönnum Öryrkja-
bandalagsins í húsakynnum ÖBÍ,
þar sem farið var yfir viðbrögð rík-
isstjórnarinnar og er ljóst eftir þann
fund að frumvarpið mun mæta
harðri andstöðu þingmanna stjórn-
arandstöðunnar á komandi þingi.
Miðstjórn ASÍ samþykkti á fundi
sínum í gær að skora á ríkisstjórn-
ina „að virða undanbragðalaust nið-
urstöðu æðsta dómstóls landsins í
máli Öryrkjabandalagsins gegn
Tryggingastofnun ríkisins.“ Telur
miðstjórn ASÍ óumflýjanlegt að ráð-
ist verði í endurskoðun tekjuskatts-
og bótakerfisins og að í þeirri vinnu
verði ma. tekið mið af efnisatriðum í
dómi Hæstaréttar.
Ragnar Aðalsteinsson, lögmaður
Öryrkjabandalagsins, sagði að í upp-
siglingu væri nýtt stjórnarskrárbrot
og að augljóslega væri það ekki ætl-
un ríkisstjórnarinnar að fara eftir
dómi Hæstaréttar.
„Í fyrsta lagi er það ekki mein-
ingin að fara eftir dómnum varðandi
uppgjör frá því að mannréttinda-
brotin hófust 1. janúar 1994, heldur
á að skera þrjú ár framan af. Í öðru
lagi er meiningin að lækka tekju-
tryggingu öryrkja aftur á bak,
þ.e.a.s. afturvirk lög. Fyrir utan að
það er andstætt dómnum, þá er það
líka brot á eignarréttarákvæði
stjórnarskrárinnar, þannig að það
er nýtt stjórnarskrárbrot í uppsigl-
ingu. Í þriðja lagi er samkvæmt til-
lögunum ennþá verið að tengja
tekjur maka öryrkjans og láta það
hafa áhrif á afgreiðslur til hans.
Og í fjórða lagi þá er ætlunin að
eigin tekjur öryrkjans virki miklu
fyrr og eiginlega strax á tekjutrygg-
inguna, þannig að það mun líka
lækka greiðslurnar verulega. Og allt
er þetta afturvirkt sem er andstætt
stjórnarskránni.“
Starfshópurinn ekki skipaður
óhlutdrægum aðilum
Ragnar gagnrýnir val á mönnum í
starfshóp ríkisstjórnarinnar sem
lagði fram skýrslu um dóm Hæsta-
réttar sem frumvarpið byggir á.
Hann telur að þeir sem skipuðu hóp-
inn geti stöðu sinnar vegna ekki tal-
ist óhlutdrægir í afstöðu sinni, enda
séu ma. í hópnum starfsmenn heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
isins og fjármálaráðuneytisins og að
formaður starfshópsins sé lögmaður
Tryggingastofnunar ríkisins og reki
fyrir stofnunina mál fyrir Héraðs-
dómi Reykjavíkur.
Að sögn Ragnars hefði verið
nauðsynlegt að óhlutdrægir aðilar
hefðu skipað starfshópinn, sérstak-
lega með hliðsjón af því að annar
stjórnarflokkanna hefði frá byrjun
ákveðið að líta á dóminn sem brot á
stjórnarskránni á þann hátt að
Hæstiréttur hafi gengið of langt í að
vernda minnihlutahópa, sem ekki
væri hlutverk hans að gera. Þá
hefðu komið fram þau skilaboð að
dómurinn væri afskipti af stjórnmál-
um og að hann væri slys. „Þetta
voru skilaboðin til nefndarinnar frá
forsætisráðherra um að reyna koma
þessu þannig fyrir að hans sjónar-
mið réðu.“ Ragnar sagði að þessi
niðurstaða væri ekki bara vandamál
Öryrkjabandalagsins, heldur væri
hún áhyggjuefni allrar þjóðarinnar.
„Þetta eru auðvitað skilaboð frá rík-
isstjórninni um að það hafi í sjálfu
sér enga þýðingu fyrir fólk að vera
að leita fyrir dómstóla með réttinda-
mál sín eða brot á mannréttindum,
því ríkisstjórnin hafi að lokum tögl
og hagldir og geti komið í veg fyrir
að dómnum verði framfylgt.“
Ríkisstjórnin skilur ekki
dóm Hæstaréttar
Garðar Sverrisson, formaður Ör-
yrkjabandalags Íslands, sagði um
niðurstöðu ríkisstjórnarinnar, að ef
ekki væri um hreina hefndarráðstöf-
un að ræða væri ljóst að ríkisstjórn-
in hefði hvorki skilið kröfur Ör-
yrkjabandalagsins og dóm Hæsta-
réttar né heldur þá grundvallar-
reglu mannréttindasáttmála og al-
þjóðlegra samninga sem kveði
ótvírætt á um að fólk hafi mannrétt-
indi sem einstaklingar, en ekki sem
hluti af heild.
„Þeir skilja ekki að öryrkjar hafa
þau grundvallarmannréttindi að fá
að stofna til hjúskapar með öðrum
einstaklingi óháð stétt og stöðu, án
þess að stjórnarskrárbundinni
tryggingaskyldu ríkisins sé varpað
yfir á viðkomandi einstakling og
hann taki öryrkjann á sitt framfæri.
Og við erum að tala um litlar 51.000
krónur sem öryrki í sambúð getur
að hámarki fengið. Þetta er 16.000
krónum lægri upphæð en menn fá í
tímabundnu atvinnuleysi, sem er al-
gerlega óháð tekjum maka. Þetta
endurspeglar og afhjúpar hleypi-
dóma í garð þeirra einstaklinga sem
verða fyrir því að fatlast.“
Garðar bendir á að í sjö ár sé búið
að berjast fyrir þessum rétti og að
bæði dómstigin sem um málið hafi
fjallað hafi komist að þeirri niður-
stöðu að óheimilt hafi verið að
skerða tekjutryggingu öryrkja
vegna tekna maka frá 1994. Engu að
síður sé það ætlun ríkisstjórnarinn-
ar að bera fyrir sig fyrningum, þrátt
fyrir að búið sé að takast á um málið
frá því að lögin voru sett árið 1994.
„Á þá hinn brotlegi að njóta þess
að hafa tafið málið og þæft og hindr-
að framgang réttvísinnar? Þetta
misbýður siðferðiskennd allra sóma-
kærra og siðaðra manna. Og það að
koma með krók á móti bragði lýsir
ekki aðeins skorti á drengskap held-
ur gríðarlegum óheilindum og við
verðum að treysta því að meirihluti
alþingismanna komi í veg fyrir það
slys að frumvarp þetta nái í gegn
með óbreyttum hætti.“
Hörð viðbrögð þingmanna stjórnarandstöðunnar og Öryrkjabandalagins við frumvarpi ríkisstjórnarinnar
Telja ríkis-
stjórnina ekki
hlíta úrskurði
Hæstaréttar
Forsvarsmenn Öryrkjabandalagsins sátu í
gær fund með þingmönnum stjórnarand-
stöðunnar, þar sem farið var yfir dóm
Hæstaréttar og viðbrögð ríkisstjórnarinnar
við þeim dómi. Eiríkur P. Jörundsson
ræddi við fundarmenn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Forsvarsmenn Öryrkjabandalagsins hittu þingmenn stjórnarandstöðunnar á fundi í gær, þar sem farið var yfir
viðbrögð ríkisstjórnarinnar gagnvart dómi Hæstarréttar í máli Öryrkjabandalagsins.
ÖSSUR Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, segist vera ákaf-
lega ósáttur við þessa niðurstöðu
ríkisstjórnarinnar og að þetta kalli á
mjög hörð viðbrögð stjórnarand-
stöðunnar. Að sögn Össurar er
kjarninn í málinu sá að ríkisstjórnin
ætli sér ekki að fara að úrskurði
Hæstaréttar.
„Ég hef skilið úrskurð Hæstarétt-
ar þannig, að hann lýsi því afdrátt-
arlaust yfir að það stríði gegn mann-
réttindaákvæðum stjórnarskrárinn-
ar að tengja tekjutryggingu öryrkja
við tekjur makans. Það á að halda því
áfram, bara í minna mæli heldur en
áður. Þannig að ég fæ ekki betur séð
en að framkvæmdavaldið sé að gefa
Hæstarétti langt nef.“
Ekki þarf að breyta lögum
Össur kveðst sannfærður um að
þessi niðurstaða muni leiða til áfram-
haldandi málaferla af hálfu Öryrkja-
bandalagsins eða einstakra öryrkja,
þannig að málið sé áfram í uppnámi.
„Ég tel líka ákaflega vafasamt af
ríkisstjórninni að ætla einungis að
endurgreiða öryrkjum fjögur ár aft-
ur í tímann en ekki sjö ár. Það er
ekki hægt að bera því við að það gildi
fyrningarregla í þessu máli. Það er
einfaldlega að mínu viti ósiðlegt að
bera við fyrningarreglu þegar um er
að ræða mannréttindabrot ríkis-
stjórnarinnar. Einnig tel ég það ekki
ganga upp að lögin séu gerð aftur-
virk.“
Össur segist telja að ekki þurfi að
breyta lögum til þess að verða við
dómi Hæstaréttar. „Hæstiréttur
ómerkti þau ákvæði almannatrygg-
ingalaganna sem heimila skerð-
inguna. Lögin gilda áfram, þannig að
ríkisstjórnin átti bara að greiða út
samkvæmt þeim gildandi lögum, það
liggur alveg ljóst fyrir. Nú skil ég
líka af hverju ríkisstjórnin taldi sig
þurfa að leggja fram lög, vegna þess
að hún ætlar áfram að skerða, bara
með öðrum hætti.“
Kallar á hörð viðbrögð
stjórnarandstöðunnar
ÖGMUNDUR Jónasson, þingmaður
Vinstri grænna, segir að ákvörðun
ríkisstjórnarinnar veki bæði furðu og
reiði. Þá sé það undarlegt hvernig rík-
isstjórnin hafi unnið að málinu, í stað
þess að leita samstarfs við Öryrkja-
bandalagið og stjórnarandstöðuna
hafi þessum aðilum báðum verið
kynnt niðurstaðan nánast á handa-
hlaupum.
„En öllu alvarlegri eru þó þær nið-
urstöður sem að ríkisstjórnin hefur
komist að. Í fyrsta lagi ætlar hún ekki
að greiða öryrkjum það sem þeim ber
aftur í tímann, samkvæmt niðurstöðu
dómsins, en vill þess í stað beita fyrn-
ingarákvæðum í lögum. Nú er það
skilningur Öryrkjabandalagsins að
réttarbrot hafi verið framin á öryrkj-
um. Þau eru skaðabótaskyld og lúta
ekki þeim fyrningarákvæðum laga
sem að ríkisstjórnin ætlar að beita
fyrir sig, heldur ber að horfa tíu ár
aftur í tímann. Þetta ætlar ríkis-
stjórnin að virða að vettugi og það er í
hæsta máta gagnrýnivert.“
Málinu fjarri því lokið
Þá segir Ögmundur það vekja
furðu, ef rétt sé, að ríkisstjórnin ætli
að bæta öryrkjum skerðinguna á
grundvelli nýrra laga sem byggist á
skerðingu. „Ég held að fáir hafi haft
hugarflug til að ímynda sér að menn
myndu ganga þetta langt. Síðan er
það auðvitað undarlegt, og kannski
undarlegast af öllu, að það eigi ekki að
fara að þeirri niðurstöðu sem Hæsti-
réttur komst að, sem er að aftengja
tekjutryggingu öryrkja frá tekjum
maka. Það verður ekki gert. Þannig
að það verður ekki farið að niðurstöðu
Hæstaréttar í þessu máli.“
Að sögn Ögmundar ber ennfremur
á það að líta, að breyta eigi viðmiðun
tekjuskerðingar og ekki til hagsbóta
fyrir öryrkja, heldur þvert á móti.
„Þetta er nokkuð sem hlýtur að
koma á óvart, en nú er að staðfestast
sá illi grunur sem að margir höfðu, að
nefndinni margfrægu hafi ekki verið
falið verkefni sitt til að athuga með
hvaða hætti væri hægt að koma til
móts við öryrkja og bæta þeirra kjör,
heldur til að hafa af þeim kjörin og
skerða þeirra réttindi. Allt er þetta
ámælisvert og kallar á mikla umræðu
innan þings og utan. Ég er alveg
sannfærður um það, að því fer afar
fjarri að þessu máli sé lokið.“
Ákvörðun ríkisstjórnar-
innar vekur furðu og reiði