Morgunblaðið - 12.01.2001, Síða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 2001 51
✝ Þorsteinn Ein-arsson fæddist í
Reykjavík 23. nóv-
ember 1911. Hann
lést á heimili sínu
Laugarásvegi 47 í
Reykjavík 5. janúar
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Einar Þórðarson, f
1880, d. 1966, og
Guðríður Eiríksdótt-
ir, f. 1883, d. 1966.
Þorsteinn kvænt-
ist 17. febrúar 1934
Ásdísi Guðbjörgu
Jesdóttur, f. á Hól í
Vestmannaeyjum. Bjuggu um
skeið á Hól í Vestmannaeyjum, en
frá 1941 í Reykjavík, lengst af á
Laugarásvegi 47. Börn þeirra Þor-
steins og Ásdísar eru: 1) Jes Einar,
f. 1934, maki Ragnhildur Sigurð-
ardóttir f. 1941, börn þeirra eru:
a) Sigurður Halldór, f. 1970, b) Ás-
dís Sigurrós, f. 1972, maki Vil-
mundur Geir Guðmundsson, f.
1972, börn þeirra eru: Ragnhildur
Rún, f. 1994, og Kolbeinn Jes, f.
1997, c) Ragnhildur, f. 5.7. 1974, d.
5.7. 1974. 2) Hildur Sigurlín, f.
1937, maki Guðmundur Heiðar
Sigurðsson, f. 1936, börn þeirra
eru: a) Þorsteinn, f. 1957, maki
Auður Hauksdóttir, f. 1956, börn
þeirra eru: Reynir Óli, f. 1982,
Haukur Heiðar, f. 1986, og
Trausti, f. 1990. b) Sigurður Ingi,
f. 1962, maki Anna Björnsdóttir,
börn þeirra eru: Hildur Hörn, f.
1991, og Guðmundur Darri, f.
1993. c) Einar Jes, f. 1967, maki
Lilja Guðný Björnsdóttir, f. 1962,
börn þeirra eru: Guðjón Jes, f.
1993, Sólhildur, f. 1997, og Björg-
úlfur Jes, f. 1999. d) Ásdís Guðný,
f. 1969, maki Kristján Kristjáns-
son, f. 1962, barn þeirra er Guðni
Fannar, f. 1994. 3) Ágúst, f. 1939,
maki María Helga Hjálmarsdóttir,
f. 1942, börn þeirra eru: a) Þórdís
Erla, f. 1961, maki Remy Fenzy, f.
1965, þau skildu, barn þeirra er
dór, f. 1972, maki Ragnhildur
Helgadóttir, f. 1972, börn þeirra
eru: Bergur, f. 1993, Sóley, f. 2000.
b) Elsa, f. 1975. 9) Gísli Ingimund-
ur, f. 1952, maki 1 Þórdís Þórhalls-
dóttir, f. 1952, þau skildu. Börn
þeirra eru: a) Ágústa Hrönn, f.
1971, maki Hallgrímur Jónasson,
f. 1970, barn þeirra er: Viktor
Gísli, f. 2000. b) Ívar Örn, f. 1976,
maki Málfríður Garðarsdóttir, f.
1977, börn þeirra eru: Grímur, f.
1998, og Þórdís, f. 1999. c) Guð-
ríður Þóra, f. 1979. Maki 2, Elín
Vigdís Hallvarðsdóttir, f. 1964,
barn þeirra er d) Hallvarður Jes, f.
1995. 10) Soffía, f. 1954, maki 1
Gísli Jónsson, f. 1951, þau skildu,
börn þeirra eru: a) Þorsteinn
Helgi, f. 1973, maki Guðbjörg
Steinunn Tryggvadóttir, f. 1971.
b) Jóhanna Björk, f. 1975. Maki 2
Daði Guðbjörnsson, f. 1954.
Þorsteinn varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1932
og á þeim tíma var hann einn af
fræknustu frjálsíþrótta- og glímu-
mönnum landsins. Hann starfaði
sem kennari við Gagnfræðaskól-
ann í Vestmannaeyjum 1934–41.
Árið 1941 var hann skipaður
íþróttafulltrúi ríkisins og gegndi
því starfi til ársins 1981. Þorsteinn
gegndi ýmsum trúnaðarstörfum á
starfsævi sinni. Hann var formað-
ur Íþróttaráðs Vestmannaeyja
1934–41, félagsforingi skátafé-
lagsins Faxa í Vestmannaeyjum
1938–1941, í stjórn Bandalags ís-
lenskra skáta 1942–52, varaskáta-
höfðingi 1948–59, í stjórn Dýra-
verndunarfélags Íslands 1959–72,
formaður skólanefndar Íþrótta-
kennaraskóla Íslands 1943–81,
framkvæmdastjóri íþróttanefndar
ríkisins 1941–81, framkvæmda-
stjóri félagsheimilasjóðs 1948–81,
í blaðstjórn íþróttablaðsins og rit-
nefnd 1943–69, og í bókaútgáfu-
nefnd ÍSÍ 1950–51. Hann sat í
fræðslunefnd ÍSÍ og í stjórn
Félags áhugamanna um íþróttir
fyrir aldraða. Þorsteinn gaf út
fuglahandbók og bók um íslenska
glímu, auk kennslubókar í íþrótt-
um.
Útför Þorsteins fer fram frá
Hallgrímskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Lóa Yona Zoe Fenzy,
f. 1998. b) Ásdís
Helga, f. 1964, maki
Páll Ásgrímsson, f.
1964, börn þeirra eru:
Ágúst, f. 1993, og
Anna María, f. 1998.
c). Ragnheiður Ing-
unn, f. 1965, maki
Björn Ásgeir Guð-
mundsson, f. 1956,
barn þeirra er Steinn
Logi, f. 1999. 4)
Guðni, f. 1941, maki
Elín Klein, f. 1941,
börn þeira eru: a)
Arnar Karl, f. 1967,
maki Christine Mary Carrieri, f.
1967, börn þeira eru: Owen
Christian, f. 2000, og Aidan Ellis,
f. 2000. b) Ásdís Þóra, f. 1973. 5)
Ásdís Guðrún, f. 1945, maki Ró-
bert Bender, f. 1945, þau skildu,
börn þeirra eru: a) Eyþór Ingi
Bender, f. 1965, maki Bergljót
Friðriksdóttir, f. 1962, börn þeirra
eru: Styrmir, f. 1995, og Arnrún, f.
1996. b) Ingólfur Hreiðar Bender,
f. 1967, maki Sigríður Lína Gylfa-
dóttir Gröndal, f. 1968, barn
þeirra er Þóranna Dís, f. 1997. c)
Þorsteinn Freyr Bender, f. 1972,
maki Valgerður Guðrún Guðna-
dóttir, f. 1976. 6) Sólveig, f. 1947,
maki Gunnar Valtýsson, f. 1945,
börn þeirra eru: a) Þorsteinn
Högni, f. 1969, maki Solveig Erna
Jónsdóttir, f. 1972. b) Valtýr
Gauti, f. 1974, maki Hildur Gunn-
laugsdóttir, f. 1979. c) Ásdís Sif, f.
1976. d) Sigríður Sunna, f. 1988. 7)
Guðríður, f. 1948, maki Ólafur
Guðmundur Einarsson Sæmund-
sen, f. 1943, börn þeirra eru: a)
Guðmundur Tryggvi, f. 1970,
maki Þórunn Marinósdóttir, f.
1971, þau skildu, barn þeirra er:
Marinó Óli, f. 1992. b) Guðbjörg, f.
1973. c) Heiða Steinunn, f. 1978,
maki Jón Emil Sigurgeirsson, f.
1977. d) Eygló, f. 1981. 8) Eiríkur,
f. 1948, maki Hulda Halldórsdótt-
ir, f. 1949, börn þeirra eru: a) Hall-
Elsku pabbi. Þegar ég kom til þín
síðasta daginn sem þú lifðir hvarflaði
það ekki að mér að þetta væri í síð-
asta skipti sem ég sæi þig á lífi. Ég
hugsaði um það eftir á, þegar ég stóð
við útidyrnar og var að kveðja þig.
Þú varst að klára eitthvað og
stóðst því ekki upp. Mig langaði til að
kveðja þig betur. Hvaða hugsun það
var vissi ég ekki þá, en ég hugsa um
það núna. Þú varst alltaf að klára
eitthvað pabbi, en nú hefur þú klárað
þitt eigið líf og klárar því ekkert
meir.
Þegar ég lít til baka og hugsa um
þær stundir sem við áttum saman,
þótt þær væru ekki nógu margar „því
þú varst alltaf að klára ýmislegt“, þá
voru það gæðastundir.
Gamla dúkkuhúsið mitt sem þú
smíðaðir og gafst mér fyrir fjörutíu
árum og sagðir að væri fuglahús þeg-
ar ég komst að leyndarmálinu. Ég
trúði þér því þú varst mikill fugla-
karl.
Nú hef ég endurheimt gamla
dúkkuhúsið mitt og er að gera það
upp í þeirri mynd sem það var. Það
veitir mér gleði að fara yfir það hönd-
um og nostra við það á sama hátt og
þú gerðir.
Það eru þessir gömlu hlutir sem
veita mesta gleði svona eftir á, því í
þeim sitja minningarnar. Minningar
um gjafir sem gefnar voru af heilum
huga. Ég veit ekki hvorra augu, mín
eða þín, ljómuðu skærar þegar hul-
unni var svipt af dúkkuhúsinu. Eða
þegar þú gafst mér upptrekkta eng-
ilinn á Þorláksmessu. Það var dag-
urinn okkar.
Elsku pabbi, nú kveð ég þig og
þakka þér fyrir allt.
Ég ætla að senda þér í veganesti
smáljóð sem er úr ljóðabókinni Móðir
og barn eftir austurlenska skáldið
Tagore. Þessa ljóðabók gafst þú
mömmu 17. desember 1964 og var
hún lítil minningargjöf um síðasta
barnið ykkar sem hafði fæðst tíu ár-
um áður.
Þetta ljóð mitt mun umvefja þig, barn mitt,
eins og ljúfir armar ástarinnar.
Þetta ljóð mitt mun snerta enni þitt eins og
náðarkoss.
Þegar þú ert einn mun það sitja við hlið þér
og hvísla í eyra þér;
þegar þú ert meðal fjöldans mun það verja
þig og gera þig frjálsan.
Ljóð mitt mun gefa draumum þínum vængi,
það mun bera þig að hliðum leyndar-
dómsins.
Það mun verða örugg stjarna yfir höfði þínu,
þegar næturmyrkrið grúfir yfir vegi þínum.
Ljóð mitt mun búa í sjáaldri augna þinna og
beina augliti þínu að sál allra hluta.
Og þegar rödd mín er hljóðnuð í dauðanum,
mun ljóð mitt lifa í hjarta þínu.
(Tagore.)
Þín
Soffía.
Pabbi, grafskrift þín ætti að verða:
„Hér hvílir Þorsteinn Einarsson og
má ekki vera að því.“ Þá hló hann og
settist niður aftur.
Þessi orð voru sögð sumarið 1999
úti á verönd, í sólskini og ljúfu veðri.
Nokkur systkinanna sátu ásamt
mömmu sinni, sem pabbi þeirra sótti
oft á góðviðrisdögum á Skjól til að
njóta þess að vera heima í garði í
smástund, og drukku kaffi og spjöll-
uðu. Þegar Þorsteinn stóð upp og
Eiki spurði hann af hverju hann væri
að fara, svaraði sá gamli að hann
mætti ekki vera að þessu hangsi,
hann ætti eftir að ljúka þessu og
hinu. Það var þá sem þessi orð duttu
út úr Eika og Soffía fékk hláturskast.
Ég held nefnilega að hann hefði alveg
getað trúað þeim til að gera þetta og
hafði auðsjáanlega ekki áhuga á því,
þau eru nefnilega lík honum, krakk-
arnir hans. Ekki segja að ég hafi sagt
þetta, því mörg þeirra pirruðust ef
þetta var sagt við þau.
Tengdapabbi var fæddur foringi
og naut þess að starfa sem slíkur.
Hann var frábær kennari og sögu-
maður. Hann var fróður og fróðleiks-
fús, vinnusamur og vinnufús. Þess
vegna er ekki mjög skiljanlegt að
börnin hans hafi ekki montnast þeg-
ar sagt var við þau að þau líktust hon-
um. Trúlega er það vegna þess að það
var oftast sagt þegar þau voru upp á
sitt þrjóskasta og stjórnsamasta og
ætluðust til að þau fengju að ráða. En
elskurnar mínar, þetta eru kostir en
ekki gallar. Þið hafið öll fengið hlut af
þeim, sum stærri hlut af þrjóskunni
og eða stjórnseminni önnur minni.
Ég veit að þið eruð ánægð með aðra
þætti sem þið erfðuð líka frá honum,
kennsluhæfileikann, skipulagn-
inguna og dugnaðinn.
Hitt veit ég aftur á móti að barna-
börnin líta á það sem hrós þegar
þeim er líkt við hann. Þó að það sé
gert á sama hátt og við kynslóðina á
undan, og í sama tilgangi, að stríða út
af stjórnseminni eða þrjóskunni. Þau
hafa mörg hver augljóslega erft
kennslu- og frásagnarhæfileikana,
sem ég hef alltaf litið á sem einhverja
mestu dyggð manna og öfundað
marga af. Halldór sendi afa sínum
bók um Thomas Jefferson sem ber
undirtitilinn „Genius of Liberty“ í
jólagjöf nú síðast, með orðunum:
„Mér fannst þessi bók við hæfi þar
sem þessi maður í hugsjónum sínum
og staðfestu sinni með þeim minnti
mig á þig.“ Tengdapabbi fékk hana í
hendur rétt fyrir andlátið og kom
með hana til okkar til að sýna ásamt
myndum af Bergi og Sóleyju sem
hann límdi fremst í bókina ásamt
kortinu með textanum hér að ofan.
Mér sýndist honum ekki þykja það
leitt að vera líkt við Thomas Jeff-
erson fyrrum Bandaríkjaforseta.
Það er ekki öllum gefið að flytja
þekkingu sína til annarra, en fyrir
Þorsteini var það auðvelt, hann naut
þess líka. Stundum svo að okkur þótti
nóg um, umræður okkar í boðum
breyttust í fyrirlestra hans. Nú sést
að lífið með honum var ekki bara ein
allsherjar sæla, og þó!
Ég bjó í sama húsi og hann í þrjá-
tíu ár. Hann kom því þannig fyrir að
við keyptum neðri hluta hússins sem
var til sölu þegar við Eiki vorum að
flytja heim frá Danmörku 1971. Við
ætluðum ekki að vera hérna neitt
lengi. Það þótti ekki skynsamlegt á
þeim tíma fyrir unga konu að búa
með tengdamóður sinni og í húsi sem
var æskuheimili mannsins. En hér er
ég enn og segir það meira en mörg
orð. Ekki er það mitt skap og eig-
inleikar sem áttu mestan þátt í þess-
ari góðu sambúð heldur þeirra. Ég
átti þá bestu tengdamömmu sem
hægt er að eiga og tengdapabba, sem
bæði ögraði og skemmti mér.
Þegar ég kom í fjölskylduna fór
maður að heyra alls kyns sögur af
honum, þegar fólk frétti af okkar
tengslum. Hann átti að eiga tíu börn
út um allt land, hafa staðið í vegi fyrir
þessu eða hinu, vera alger þröskuld-
ur og þverhaus og ekki síst mikil
frekja. Ég var því hálfhrædd við
þennan ógurlega mann í upphafi. Það
stóð þó ekki lengi, ég vissi þá þegar
þetta um tíu börnin. Ég var nefnilega
um það bil að giftast einu þeirra og
vissi að tengdamamma átti líka tíu
börn. Það hafði nú ekki fylgt sögunni
að hún ætti þau um allt land, en ég
vissi að eitt þeirra bjó í Borgarnesi
og annað í Garðabæ.
Á ferðum sínum til Norðurlanda
kom hann oft við í Kaupmannahöfn
og gisti þá hjá okkur. Fór hann með
okkur í fróðleiksferðir um borgina og
mér fannst eins og að það væri ég
sem væri gestur í hans borg en ekki
öfugt. Hann kunni svo mikið um
landafræðina, náttúrufarið og ekki
síst um sögu þessarar borgar og
mannlífið sem þar hafði blómstrað.
Ég sá borgina „mína“ alltaf í nýju
ljósi eftir hverja heimsókn hans. Ég
kveið því ekki að fara að búa í sama
húsi og hann eftir heimkomuna.
Nú þegar ég sit og skrifa þessi
minningarorð fylgist ég með fuglun-
um hans út um gluggann. Þeir komu
loksins og nú hefur sjálfstraust mitt
aukist aftur. Ég fór nefnilega og
smurði nokkrar normalbrauðsneiðar
og hafrakex, sem ég átti og fór svo
upp og bætti fuglakorni, rúsínum og
tólg úr „fuglamatskörfunni“ hans
tengdapabba út í boxið sem ég var
með og dreifði þessu á borðið úti í
garði eins og hann hefur alltaf gert.
Ég hafði nefnilega ákveðið að þennan
sið hans skyldi ég erfa. En það komu
engir fuglar. Og það á þessum degi af
öllum, það er fuglaskoðunardagur og
Eiki, Gústi, Gísli og fleiri eru að telja
fugla suður á Reykjanesi á svæðinu
hans tengdapabba, þar sem hann
byrjaði að telja og skrásetja fugla
fyrir löngu, meira að segja á „önd-
verðri síðustu öld“ eins og fræðimenn
munu segja þegar frá líða stundir.
En nú eru þeir sem sagt komnir og
munu vonandi halda því áfram, því
það verður ekkert gaman að halda
áfram að rækta þennan garð ef fugl-
arnir fara.
Garðurinn framan við hús var
ósköp eyðilegur þegar við fluttum
hingað og hefur tengdapabbi verið
óþreytandi við að hrósa okkur sem
byggðum hann upp fyrir hvað við
værum dugleg og garðurinn væri
yndislegur. Rétt er það að garðurinn
hefur tekið stakkaskiptum á þrjátíu
árum. En ekki bara að framanverðu.
Þar til fyrir fáeinum árum var bak-
garðurinn fullur af grænmeti sem
Þorsteinn ræktaði þangað til bak
hans gaf sig. Hann ræktaði græn-
meti sem hefði dugað heilli herdeild
og naut þess að gefa fólkinu sínu það.
Nú er bakgarðurinn í órækt, því ég
kann ekki að rækta grænmeti.
Þorsteinn hafði einhverja fegurstu
rithönd sem ég hef séð og hélt henni
fram á síðasta dag. Hann var sískrif-
andi. Það var fuglabókin, glímubókin,
leikjabókin og svo allar greinarnar
og pistlarnir. Svo voru það fjöl-
skyldubækurnar, sem eru sér kapít-
uli og með því dýrmætasta sem fjöl-
skyldan hans á eftir hann. Hann
hefur búið til mörg rit um ættir fjöl-
skyldunnar, í minningu foreldra
sinna, tengdaforeldra og nú síðast
setti hann saman í eina möppu ýmsar
myndir og annað ásamt niðjatali og
minningargreinum um ástkæra eig-
inkonu sína, Ásdísi Guðbjörgu Jes-
dóttur, sem lést í ágúst á síðasta ári,
og gaf öllum afkomendum sínum í
jólagjöf, en þeir eru nú sextíu og sjö
talsins.
Þorsteinn var mikill fræðimaður,
bæði um íþróttir sem voru hans sér-
svið og atvinna til margra ára og svo
um fugla. Hann átti stundum bágt
með að skilja að aðrir væru ekki eins
undirlagðir af áhuga um fugla eins og
hann. Til dæmis varð hann sár og
móðgaður eitt sinn þegar við nennt-
um ekki að sitja og hlusta á mismun-
andi hljóð fugla sem hann átti á spól-
um, því við vildum spjalla saman um
lífið og tilveruna og sættist hann á
það og var skemmtilegur og fræð-
andi eins og alltaf.
Það var árviss siður þegar ég kom í
fjölskylduna og hafði verið lengi, að
fara suður í Maríuhella í Heiðmörk á
gamlársdag, kveikja þar á kerta-
stubbum og koma þeim fyrir á syllum
um allan hellinn, hlaða bálköst undir
gatinu í miðjunni og kveikja í. Hlýða
síðan á Þorstein segja álfasögur og
stjórna söng afkomenda sinna við
texta áramótaljóðanna sem hann
hafði fjölfaldað handa öllum. Þetta
var árviss atburður, ekki var alltaf
farið á gamlársdag, heldur dagana
þar í kring þar til fyrir fáum árum að
eitthvað varð til þess að siðurinn
næstum lagðist af, menn þóttust ekki
hafa tíma, veðrið bauð ekki upp á það
o.s.frv.
Nú brá svo við að Ívar fór að minn-
ast á það í jólaboðinu að honum hefði
alltaf þótt það svo gaman þegar hann
var lítill að fara í hellana og spurði
hvort við ættum ekki að prófa að end-
urvekja siðinn. Nú á gamlársdag
2000 fórum við því í hellana.
Þorsteinn var í essinu sínu við að
segja álfasögur og stjórna söngnum
Hann var sárþjáður í fótum og baki,
en lét sig hafa það að klöngrast niður
í hellana til að taka þátt í enn einni
hellaferðinni sem varð sú síðasta sem
við eigum til að geyma í minningar-
handraðanum um hann. Megi þessar
minningar mínar sýna þakklæti mitt
fyrir að hafa fengið að kynnast stór-
menni.
Hulda.
Í tilefni þrítugsafmælis míns gáfu
afi og amma mér bókina Auðfræði
eftir Arnljót Ólafsson, fyrsta frum-
samda vísindarit um hagfræði ritað á
íslenska tungu. Þetta var fyrir rúm-
um þremur árum. Ég var nýbakaður
faðir og því – eins og hann orðaði það
– tekinn við æðsta embætti manns-
ins. Hann áttatíu og sex ára faðir tíu
barna, afi og langafi tuga barna- og
barnabarnabarna.
Í bókinni segir: „Auðurinn er
gnægð líkamlegra og andlegra
nautna. Hann er auðnuhagr manns
og farsæld. Hann er ekki hægt að
mæla. Honum er vart hægt að lýsa
svo vel sé; uppspretta stórmerkja,
uppgötvana og upplifana; heimsókn-
ir, jólaboð, afmæli og ævintýri og
aldrei tómið heldur – líkt og kista full
af lífi, fjöri, fötum og skarti – ótal
kvíslar sem eiga upptök sín í hæfi-
leikum manns; hæfileikum þess sem
skapar; húsið sjálft, háaloftið og
garðurinn.“
Öll uppvaxtarárin mín var hann
hluti af mínum heimi. Þá tók ég hon-
um sem sjálfsögðum hlut. Ég hugsaði
vart út í það. En nú sé ég að þetta
voru forréttindi. Og undir niðri var
það umhyggja. Og þótt ég hafi ekki
verið nema einn af tugunum fann ég
fyrir henni strax. Og þannig held ég
að við höfum öll kynnst honum – þó
hvert með sínu lagi.
Tíminn er takmarkaður – eins og
raun ber vitni. Í eitt ár, meðan ég var
í háskólanámi, bjó ég hjá afa og
ömmu. Afi var þá „hættur“ að vinna
og helgaði sig fjölskyldunni, skriftum
og félagslífi. Þá upplifði ég hann dag-
lega; hugmyndir hans og skoðanir;
reynslu hans og þekkingu. Og síðast
en ekki síst það sem í brjóstinu bjó;
ástina á milli þeirra ömmu sem bæði
– þrátt fyrir öll árin – höfðu kraftinn
og löngunina til að yrkja hana. Það
var rómantík eins og ég hef séð hana
fegursta. Og þó svo þetta ár sé skorð-
að af í tíma mun það ferðast með mér
ævina á enda og auður hans ávallt
vera hluti af tilveru minni.
Ingólfur Bender.
ÞORSTEINN
EINARSSON
 Fleiri minningargreinar um Þor-
stein Einarsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.