Morgunblaðið - 15.03.2001, Síða 40

Morgunblaðið - 15.03.2001, Síða 40
40 FIMMTUDAGUR 15. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. HERTAR INNFLUTNINGS- TAKMARKANIR ERU TIL SJÚKDÓMAVARNA Landbúnaðarráðherra ákvað ígær í samráði við embætti yf-irdýralæknis að vegna gin- og klaufaveiki sem greinst hefur í Stóra- Bretlandi og Frakklandi verði ekki mælt með neinum innflutningi afurða, dýra eða annarra vara sem geta borið smitefni til Íslands frá löndum Evrópu- sambandsins og EFTA, eða frá öðrum löndum þar sem sjúkdómurinn hefur greinst. Jafnframt hefur yfirdýralækn- ir í samráði við sýslumanninn á Kefla- víkurflugvelli ákveðið að allir farþegar sem koma til landsins frá Evrópu stígi á sótthreinsimottur í landganginum í Leifsstöð. Þetta eru rétt viðbrögð hérlendra yf- irvalda í ljósi þess hversu skæður sjúk- dómur gin- og klaufaveikin er. Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra segist telja hér eins langt gengið í þessum ráðstöfunum og skuldbindingar okkar í alþjóðlegum viðskiptasamningum leyfa. Æ fleiri þjóðir grípa nú til aðgerða til að hindra að gin- og klaufaveiki nái að stinga sér niður í viðkomandi löndum, og í gær höfðu rétt um 100 ríki gripið til ráðstafana af þessum sökum. Frá því að vart varð við þennan bráðsmitandi dýrasjúkdóm fyrir um þremur vikum hefur hann hingað til að mestu verið bundinn við Bretland en fundist hefur a.m.k. eitt tilfelli á Írlandi og nú síðast hefur verið upplýst að veikin hafi greinst í sex kúm í Frakklandi. Þá er vitað að veikin hefur fundist í Argent- ínu og einnig Tyrklandi þótt þær frétt- ir séu óljósari. Viðbrögð stjórnvalda í þeim löndum þar sem vitað er að veikin hefur komið upp eru útflutningsbann á skepnum, kjöti og unnum kjötvörum, og jafnframt banna önnur nálæg ríki innflutning á þessum sömu vörum frá viðkomandi löndum þar sem veikin greinist. Það er til marks um ótta yfirvalda við þennan vágest sem gin- og klaufa- veikin er að fjarlægari þjóðir svo sem Kanada, Bandaríkin, Ástralía, Nýja- Sjáland og Japan hafa allar sett á inn- flutningsbann á kjötafurðir frá þeim löndum þar sem gin- og klaufaveiki greinist um leið og slíkar fréttir berast. Matvælastofnun Sameinuðu þjóð- anna hefur einnig varað við því að sjúk- dómurinn geti borist til landa hvar sem er í heiminum, og skorað á þjóðir heims að grípa til öflugra gagnráðstafana, svo sem strangara eftirlits með innflytj- endum, ferðamönnum og innflutningi á matvælum eins og þeim er ferðamenn bera einatt með sér heim úr ferðalög- um. Ljóst er að með viðeigandi ráðstöf- unum er Ísland um margt einstaklega vel í sveit sett til að verjast því að gin- og klaufaveiki berist til landsins. Þegar gin- og klaufaveiki gekk yfir Bret- landseyjar 1967–68 og í minna mæli 1981 var gripið til umfangsmikilla að- gerða til að stöðva allan innflutning á unnum kjötvörum frá Bretlandi en al- gjört bann gilti þá um innflutning á gripum og hráu kjöti. Innflutnings- bannið gilti í nokkra mánuði og dugði til að hindra að gin- og klaufaveikin bærist hingað til lands. Nú eru aðstæður talsvert breyttar. Kjötinnflutningurinn hefur aukist til muna, og umferð milli landa mun meiri en þá var. Það er því enn frekari ástæða til að vera á varðbergi, og grípa til ýtrustu innflutningstakmarkana sem alþjóðlegir viðskiptasamningar okkar heimila til að bægja sjúkdómn- um frá landinu. Um leið er ef til vill ástæða til að árétta að þessar ráðstaf- anir eiga fyrst og fremst að vera tíma- bundnar sjúkdómavarnir en ekki yfir- varp til að hverfa aftur til gamaldags verndarstefnu fyrir íslenskan landbún- að, eins og örlað hefur á í umræðunni um þessi mál nú undanfarið. DREGUR ÚR VÍMUEFNANEYSLU Í gær birtist í Morgunblaðinu fréttþess efnis að dregið hefði úr vímu- efnaneyslu ungmenna annað árið í röð. Fréttin byggist á könnun Rannsókna og greiningar ehf. á neyslu nemenda í 10. bekk grunnskóla en slík könnun hefur verið gerð árlega frá 1997. Ástæða er til að taka undir orð Heru Hallberu Björnsdóttur, félagsfræðings hjá Rannsóknum og greiningu, sem segir þessar fréttir gleðilegar í ljósi þess að ákveðinn toppur hafi myndast í neyslunni árið 1998. Könnunin er fram- kvæmd í skólum og nær til allra þeirra nemenda í 8. til 10. bekk sem mæta þann dag sem könnunin er gerð og hef- ur svarhlutfall verið um 90%. Neysla ólöglegra vímuefna á borð við hass og sniffefni, sem algengast er að ungling- ar neyti, jókst jafnt og þétt frá því í lok níunda áratugarins og fram til 1998 en nú hefur sú þróun loks snúist við. Hera Hallbera telur enga eina skýr- ingu vera á þessari minnkandi neyslu en álítur þó að aukið forvarnarstarf sé að skila sér. Það virðist því ljóst að þættir á borð við foreldrarölt, aukna löggæslu og betri tengsl á milli skóla, foreldra og barna hafi sitt að segja. Athygli vekur þó að jafnvel þótt dag- legar reykingar fari minnkandi sam- kvæmt könnuninni var hlutfall þeirra ungmenna sem reyktu a.m.k. eina síg- arettu á dag samt sem áður 16% í fyrra og hlutfall þeirra sem höfðu orðið ölv- aðir sl. 30 daga var 32%. Þetta hlutfall er enn of hátt og því er ákaflega brýnt að sofna ekki á verðinum. Virkt eftirlit foreldra og skólayfirvalda veitir ákveð- ið aðhald og ennfremur virðist aukin þátttaka ungmenna í æskulýðs- og tóm- stundastarfi skila tilætluðum árangri. Mikilvægt er að börn fái þann stuðn- ing og skilning sem þau þarfnast á mót- unartímabili unglingsáranna í sínu nánasta umhverfi. Slíkur stuðningur stuðlar að heilsteyptari sjálfsmynd og því sjálfsöryggi sem iðulega er hald- besta vörnin gegn vímuefnaneyslu. Hlutverk yfirvalda er þó ekki síður veigamikið og rannsóknir á borð við þær sem hér er um að ræða eru ómet- anlegur þáttur í viðleitni til að fylgjast með þróun vímuefnaneyslu. Sem slíkar eru þær tæki til að greina vandann og þróa markvissari uppbyggingu for- varnastarfs sem vonandi heldur áfram að skila frekari árangri á þessu sviði. S KÝRSLAN dregur fram staðreyndir sem segja að flutningur á veiði- heimildum hefur bein áhrif á byggðaþróun,“ segir Kristinn H. Gunnarsson, for- maður Byggðastofnunar, sem segir niðurstöðurnar ekki þurfa að koma neinum á óvart. „Því þar sem veiði- heimildirnar eru þar eru störfin, og þar sem störfin eru þar er byggðin sterkari. Þar af leiðir að þeir sem bæta við sig veiðiheimildum hljóta að styrkjast og hinir veikjast,“ segir Kristinn og segir gagngera upp- stokkun kvótakerfisins nauðsyn- lega til að sporna við neikvæðri byggðaþróun en hann segir þessa þróun hafa verið mjög hraða síð- ustu þrjú ár og með óbreyttri lög- gjöf gefi allar tölur Byggðastofnun tilefni til að ætla að svo verði einnig næstu ár. Tilflutningur aflaheimilda á milli landshluta og einstakra byggðarlaga hafi því haft víðtækar afleiðingar á þróun byggðar í land- inu. „Fyrirtækjum mun fækka mjög og þau að sama skapi stækka og veiðiheimildirnar þjappast á færri staði. Þeir staðir sem verða sterkastir eru Akureyri og bæjar- félög í nágrenni höfuðborgarinnar, þ.e. Suðurnes og Vesturland,“ segir Kristinn. Áhrifa laganna, sem tóku gildi 1990, tók samkvæmt skýrslunni ekki að gæta fyrr en nokkrum árum seinna þegar verslun með kvóta hófst af fullum krafti. Árin 1995 og 1997 standa þar helst upp úr sem skýrist af því að þá opnuðust fjár- málamarkaðir og útlánskerfi bank- anna og markaður fyrir veiðiheim- ildir varð að veruleika. „Ég tel að bankakerfið eigi stóran þátt í því að heimildir eru eins dýrar í dag og raun ber vitni, þar sem fólk þurfti að fjármagna kvótakaup sín með lánum úr bankakerfinu,“ segir Har- aldur L. Haraldsson hagfræðingur og höfundur skýrslunnar, „nú hafa bankarnir lokað á lán til kaupa á veiðiheimildum og verðið er að sama skapi að detta niður.“ 20 stærstu handhafar veiði- heimilda ráða yfir 59% Athygli vekur hversu sterk ítök 20 stærstu handhafar veiðiheimilda hafa aukist. Árið 1992 réðu 20 stærstu handhafar kvóta 36% heild- arheimilda en í mars 2001 er hlut- fallið komið upp í 59%. Haraldur segir að hér sé komin óyggjandi staðfesting á að yfirráð veiðiheim- ilda hafi safnast á færri hendur og ákvarðanatökur stjórnenda þessara fyrirtækja geti orðið afdrifaríkar fyrir þróun byggðar á næstu árum. Kristinn tekur í sama streng og segir það sína skoðun að fiskveiði- heimildir eigi að vera í höndum heimamanna í byggðarlögunum en ekki hjá fáum og stórum útvegsfyr- irtækjum eins og nú sé raunin. Kristinn segir það koma á óvart heilu byggðafélögin séu sk á köldum klaka. Þess vegna opinbera að standa fyrir uppbyggingarverkefnum r og gert er með mjög mynd hætti í öllum nágrannalönd ar með góðum árangri.“ hvort þetta séu þær laus kynntar verðir fyrir ríkiss á næstunni segir Kristinn stofnun eiga eftir að mynda lögur sem kynntar verði fy höfum en sér þyki líklegt verði á þessum nótum. Vestfirðir í mestum v Fjórir landshlutar tak meiri skerðingu í veiðiheim sem nemur heildarskerðin veiðiheimilda á tímabilinu, hversu útgerðin er sterk á Snæ- fellsnesi og segir hann enga ástæðu til að ætla annað en sú sterka staða haldist þar sem kvótaeign þar hefur aukist um 179%. „Að sama skapi munu Vestfirðir, Norðurland vestra og Austsfirðir halda áfram að veikj- ast.“ Lausnir á vanda þessara landshluta segir Kristinn vera tví- þættar, annars vegar að tryggja veiðiheimildir svo atvinnuástandið versni ekki enn frekar, hins vegar þurfi að byggja upp aðra atvinnu- starfsemi í öðrum atvinnugreinum en fiskvinnslu. „Við hljótum að bú- ast við að breytingar í sjávarútvegi haldi áfram, störfum fækki og þau færist til, þetta er eitthvað sem er illmögulegt að stöðva, en við getum ekki gert breytingarnar þannig að Skýrsla Byggðastofnunar um sjávarút Bein tengsl milli flutnings kvóta og fólksflótta af landsbyggðinni Lög um frjálst framsal fiskveiðiheimilda hafa haft afger- andi áhrif á fólksflótta íbúa á landsbyggðinni, aukna skulda- söfnun útvegsfyrirtækja og lækkun launa starfsfólks í fisk- vinnslu, að því er kemur fram í nýrri skýrslu Byggða- stofnunar um sjávarútveg og byggðaþróun á Íslandi. 01+   ) *$2& -$%                                       ! "#  # $   %&   %& # '  %& ( %& ) %   "* + , % %  ! +,   ! +  --  .    /  0        1       4'- 5 3 '-*(&  2# + 0& 3                " " " " "  "

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.