Morgunblaðið - 27.03.2001, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. MARS 2001 39
HEIMSNET
A D S L T I L B O Ð
N Ú N A F Y R I R Þ I GTILBOÐ 1
HEIMSNET
býður þér frítt ADSL
mótald gegn undirritaðri
bindandi 12 mánaða
áskrift. Ekkert
upphafsgjald.
TILBOÐ 2
HEIMSNET
býður þér ADSL
mótald á aðeins
19.900 kr. Innifalið er
4 mánaða frí ADSL
áskrift.
Hafðu samband við sölumenn
okkar í síma 535 0500 og
fáðu nánari upplýsingar
HEIMUR (Útlandasímtöl)
HEIMSNET (Internetþjónusta)
GSM (Mint GSM forgreidd
GSM kort um allan heim)
ATH UPPSETNING ER INNIFALIN
„EF UM NÝLEGAR TÖLVUR
ER AÐ RÆÐA”
Ólafur Þór Ólafsson
leiðbeinandi
„Þú getur gert, átt eða verið það sem þú vilt.“
Brian Tracy
Upplýs. og skráning
s. 533 5522
Næsta námskeið á Hótel Loftleiðum hefst miðvikudaginn 3. apríl kl. 18. Hringdu núna.
Námskeið til árangurs
www.markmidlun.is
Náðu árangri og Phoenix
Frábær námskeið í sjálfsrækt og markmiðasetningu
sem færa þér lyklana að þinni eigin velgengi í lífi og starfi.
Ath.: Frí netbók á heimasíðu
„AÐ villast af vallar-
sýn“ er orðtak sem
merkir að maður verð-
ur svo upptekinn af
einhverju sem fyrir
augu ber, að hann fer
að bulla vitleysu um
eitthvað allt annað,
sem stendur ekki í
neinu málefnislegu
sambandi við það sem
hann verður svo upp-
tekinn af.
Í okkar dvergvaxna
samfélagi hefur á und-
anförnum misserum og
árum risið upp ný stétt
manna, sem nefna
mætti „síðdegisspjall-
ara“. Þetta eru menn sem hafa tekið
að sér það hlutverk að miðla sam-
tímamönnum sínum reglulega af
brunni visku sinnar um hin marg-
víslegu málefni þjóðlífsins, nánast
hvað sem er. Þetta er almennt talað
þarft verk þó að stundum geti það
sjálfsagt verið vanþakklátt. Um
spjallarastéttina gildir það sama og
um aðrar stéttir, verkin sem tala eru
misvel unnin. Þetta gerir ekkert til.
Mannlífsflóran á að vera fjölbreytt,
fúskið er óhjákvæmilegur fylgifiskur
fagmennskunnar á þessu sviði sem
öðrum. Nóg er að aðgangur að stétt-
inni sé opinn, þannig að nýir menn
geti jafnan fengið inngöngu og þeir
sem fyrir eru geti hætt.
Volterarnir
Einn versti annmarki á verki síð-
degisspjallara er þegar þeir villast af
vallarsýn. Þá taka þeir stundum að
tala þvert um hug sér vegna þess að
þeir verða svo uppteknir af ein-
hverju alls óskyldu, oft persónu eða
jafnvel meintri flokksaðild einhvers
manns sem tengist umræðuefninu
og spjallara er mikið mál að lýsa
andstöðu við. Mér er ekki grunlaust
um að svona hafi verið komið högum
síðdegisspjallarans Illuga Jökuls-
sonar, þegar hann um daginn í föst-
um pistli sínum á Skjá einum tók að
mæla fyrir banni við því að menn
fengju að tjá opinberlega skoðanir,
sem hann, spjallarinn, flokkaði sem
„heimskulegan þvætting“. Menn
sem vildu ekki banna slíkt veifuðu
óspart „þeirri lúnu tusku tjáningar-
frelsinu“. Kallaði hann okkur Gunn-
ar Smára Egilsson, sem höfðum báð-
ir verið jafnlúnir af tjáningarfrelsinu
í sjónvarpsþætti Egils Helgasonar
nýlega, „Volterana“. Varð ekki betur
skilið en að hann vildi hæðast að
okkur Gunnari Smára fyrir þetta.
Við mættum vel vita að heimurinn
væri ekki nærri eins einfaldur og við
héldum. Til stuðnings málflutningi
sínum um takmarkanir á málfrelsinu
nefndi hann að Hitler hefði aldrei
komist til valda í Þýskalandi ef hon-
um hefði fyrirfram verið bannað að
tjá skoðanir sínar, sex milljónir gyð-
inga hefðu þá ekki þurft að deyja og
síðari heimsstyrjöldin hefði líklega
alls ekki brotist út.
Með því að kalla okkur Volterana
er Illugi að líkja okkur Gunnari
Smára við franska heimspekinginn
Voltaire, sem viðhafði þau frægu
ummæli sem gengu eitthvað á þessa
leið: „Þó að ég fyrirlíti skoðanir þín-
ar er ég fús til að láta
lífið fyrir rétt þinn til
að tjá þær.“ Þessi orð
hafa orðið fleyg vegna
þess að þau lýsa á ein-
faldan hátt einni verð-
mestu grundvallar-
reglu í samfélagi
jafnrétthárra manna. Í
þeim felst að tjáning-
arfrelsið sé jafnt fyrir
vinsælar skoðanir sem
óvinsælar, jafnt fyrir
heiðursmenn sem
skúrka. Hinn formlegi
réttur til að tjá skoð-
anir sínar sé ekki undir
því kominn hvað maður
ætli að segja.
Ég get ekki gert að því, að mér
finnst orðræða Illuga um þetta með
svo miklum ólíkindum, að ég held að
hann hljóti að hafa villst af vallarsýn.
Honum hefur legið svo á að lýsa and-
stöðu við persónur okkar Gunnars
Smára, og þó líklega öllu heldur
mína, að hann hefur tekið að tala um
hug sér. Enda tók hann fram ein-
hvers staðar í miðri ræðunni að hann
væri ekki „mikill“ talsmaður skerð-
ingar á tjáningarfrelsi!
Illhugakenningin
Kannski mætti kalla kenningu Ill-
uga „kenningu hinnar illu hugsun-
ar“, því hann vill ekki leyfa mönnum
að tjá hugsanir sínar ef þær geta
flokkast sem illar hugsanir. Til
hægðarauka má þá nota heitið „Ill-
hugakenningin“ um þetta.
Ef Illhugakenningunni yrði hrint í
framkvæmd verða strax fyrir augum
alls konar vandamál. Fyrst þyrftum
við að svara því, hver eigi að meta
hvort hugsun sem maður vill tjá sé
svo ill að hún verðskuldi bann.
Kannski Illugi telji sjálfan sig eiga
að segja til um þetta? Kannski telur
hann sitjandi stjórnvöld á hverjum
tíma eiga að ráða þessu? Kannski
vill hann að Alþingi kjósi nefnd í
málið? Nú nema hann telji að í sett
lög eigi að setja reglu með upptaln-
ingu á bönnuðum skoðunum, eða
kannski þeim skoðunum, sem leyfa
megi? Þegar við veltum þessum
spurningum fyrir okkur, verður okk-
ur ljóst, að eina tæka svarið við
þessu er að viðhafa fyrirkomulag,
sem alls ekki kallar á neinar svona
ákvarðanir, þ.e.a.s. tjáningarfrelsi
Voltaires.
Vegna dæmis Illuga af Hitler,
gyðingamorðunum og síðari heims-
styrjöldinni má taka fram að flestar,
jafnvel allar, styrjaldir hafa átt rót
sína að rekja til mismunandi skoð-
ana manna. Skoðanir sem tengjast
trúarbrögðum eða þjóðerni hafa þar
sjálfsagt vegið þyngst. Kannski
banna eigi trúarskoðanir eftir Ill-
hugakenningunni? Ég tel þá kenn-
ingu reyndar í grundvallaratriðum
ranga, að varðveita megi friðinn með
skerðingum á frelsi, eins og Illhuga-
kenningin ráðgerir. Frelsið er nefni-
lega að mínum dómi friðvænlegt.
Styrjaldir og mannvíg eiga miklu
fremur rót sína að rekja til þeirrar
tilhneigingar mannsins að vilja
skerða frelsi. Það er síðan að mínum
dómi alveg fráleit kenning, að tján-
ingarfrelsi hafi valdið þeim hörm-
ungum sem urðu í Þýskalandi á tíma
nasistanna. Þeim ollu miklu fremur
vanvirðing fyrir því frelsi.
Hvati frelsisins
Þess má svo geta vegna orða Ill-
uga, að sá maður telur heiminn ein-
faldan sem vill stjórna honum með
bannreglum á borð við þær sem Ill-
hugakenningin boðar. Það er aldrei
hægt. Það er raunar fjölbreytileik-
inn í mannlífinu, sem er helsti hvati
frelsisins, jafnt á sviði tjáningarinn-
ar sem öðrum sviðum. Sá sem að-
hyllist frelsi sem meginreglu vill því
viðurkenna fjölbreytni mannlífsins
og leyfa henni að njóta sín.
Það er frekar kaldhæðnislegt, að
síðdegisspjallari eins og Illugi skuli
hafa þessa kenningu uppi, því það
tilheyrir beinlínis starfsskilyrðum
spjallara að njóta tjáningarfrelsis.
Hann getur varla hafa viljað skerða
atvinnufrelsi sitt með þeim hætti
sem kenningin mælir fyrir um.
Hann hefur því vísast bara villst af
vallarsýn, þegar hann hafði fram-
sögu fyrir Illhugakenningunni.
Kannski hann fáist til að fjalla um
þetta á sinn siðprúða hátt í næsta
spjalli?
Persónulega get ég gert þá játn-
ingu, að ég hef nánast undantekn-
ingarlaust skömm á því sem ég heyri
Illuga segja á opinberum vettvangi.
Mér finnst hugsun hans jafnan vera
menguð af einhvers konar óhrein-
indum, sem honum tekst næstum
alltaf jafn illa að dylja. Mér dettur
samt ekki í hug að vilja meina hon-
um að tala. Ég verðskulda þó ekki
þann heiður að verða líkt við Vol-
taire hinn franska. Að vísu hef ég
jafnmikla skömm á skoðunum Illuga
og Voltaire myndi sjálfsagt hafa.
Munurinn er hins vegar sá að ég
myndi aldrei vilja fórna lífi mínu fyr-
ir rétt hans til að tjá þær.
Að villast af
vallarsýn
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Tjáningarfrelsi
Sá maður telur heiminn
einfaldan, sem vill
stjórna honum með
bannreglum á borð við
þær, segir Jón Steinar
Gunnlaugsson, sem Ill-
hugakenningin boðar.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
ÞAÐ er óhrekjandi
staðreynd í dag að land-
ið okkar er gróðurspill-
tasta landið vegna bú-
setu, af öllum
Evrópulöndunum
a.m.k., og þarf að leita
til Norður-Afríku til
samjafnaðar. Enn þá
heldur þó uppblástur-
inn áfram að rýra gróð-
urinn og eyðimerkurn-
ar stækka ár frá ári;
mesta auðlindin okkar,
gróðurmoldin, fýkur á
haf út og eftir verður
grjóturð þar sem eng-
inn gróður þrífst.
Ástandið er neyðar-
ástand, en hvernig er svo brugðist
við? Búfénaður ráfar stjórnlaust um
landið og hjálpar eyðingaröflunum
svo um munar. Jafnvel á viðkvæm-
ustu gróðursvæðunum, bæði á há-
lendi og láglendi sem eru í afturför, er
beitt samviskulaust. Svo mikil eru
hagsmunasjónarmiðin í þessum mál-
um að jafnvel þjóðlendur og vernduð
friðunarsvæði eru stofnuð án þess að
þau séu friðuð fyrir beit. Sauðkindin á
enn þá mestan þegnrétt á landinu.
Þar sem friðað er fyrir ágangi ferða-
manna eða framkvæmda má sauð-
kindin skemma að vild. Hvernig má
það vera að heilu ráðstefnurnar um
gróðurvernd eru haldnar án þess að
minnst sé einu orði á beitina sem er
þó aðalskaðvaldurinn og hefur í gegn-
um aldirnar stuðlað að eyðingu helm-
ings af gróðurhulu landsins? Birki-
skógar þekja nú aðeins 1% landsins,
sem þöktu landið og gáfu skjól og
hlýrra loftslag auk auðugs lífríkis, og
margir af þeim eru í afturför. Aðeins
þjóðgarðarnir Þingvellir, Skaftafell,
hluti af Jökulsárgljúfrum og nokkur
smærri svæði, svo sem nokkir skóg-
arreitir, t.d. Hallormsstaðir, Vagla-
skógur o.fl. eru friðuð fyrir beit. Þetta
eru þó ekki nema eins og smáfrímerki
á landinu séð úr lofti og það tæki aldir
að græða allt landið með þeim vinnu-
brögðum sem viðhöfð eru í dag, og
enn í dag er uppblásturinn örari en
uppgræðslan. Þessi vinnubrögð eru
áþekk því að verið væri að prjóna for-
dýra flík á meðan hún væri stöðugt
rakin upp að neðan með meiri hraða
en tækist að prjóna við. Hvar myndi
það enda? Hvenær ætla ráðamenn að
stöðva þessi Bakkabræðravinnu-
brögð? Rányrkjuna verður að stöðva
og breyta okkar miðaldabúskap í nú-
tíma ræktunarbúskap. Þá ber hver
bóndi ábyrgð á sínum búpeningi og
heldur honum til beitar á sínu landi
sem hann af eðlilegum ástæðum get-
ur ekki ofbeitt, enginn vill rýra sína
eign.
Sigurgeir Þorgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Bændasamtakanna,
segir í grein í Morgun-
blaðinu að hann bindi
vonir við möguleika á að
selja dilkakjöt á banda-
ríska markaði. Ófáar
milljónir eru árlega
lagðar í að kynna og
auglýsa kjötið sem þó
alltaf er selt undir
kostnaðarverði. Þetta
er óhæfa gagnvart land-
inu sem ekki þolir alla
þessa beit. Eiga síðustu
gróðurleifarnar að fara
í kjötframleiðslu handa
útlendingum, nokkrum
bændum til tekjuöflun-
ar? Við gætum alveg
eins selt útlendingum
gróðurtorfur milliliðalaust. Væri ekki
hagkvæmara að bjóða bændum kaup
fyrir að vinna að uppgræðslu og
fækka fé vegna umframframleiðslu
sem er öllum til skaða, þó fyrst og
fremst landinu, á meðan rányrkja á
sér stað?
Kæru landar. Skoðið sárin, fok-
svæðin og blásnu gróðurtorfurnar,
vaknið og aðhafist eitthvað til varnar!
Hvernig má það vera að þegar á að
virkja svæði, s.s. Eyjabakka, sem þó
er ekki nema 0,5% af landinu, rís
þjóðin upp með mótmælum og reiði
yfir þeim spjöllum sem það gæti vald-
ið (og það er ágætt)? Þó að okkur sé
sagt, bæði af náttúrufræðingum og
útlendum sérfræðingum, að landið sé
að verða að eyðimörk, þá hlustar eng-
inn, hvað þá að mynduð séu almenn-
ingssamtök til að krefjast að eitthvað
sé gert í málunum upp á framtíðina.
Þetta á ekki að líðast. Ráðamenn á Al-
þingi og í landbúnaðarráðuneytinu –
þið berið ábyrgðina á áframhaldandi
eyðileggingu með aðgerðaleysi ykk-
ar.
Við sofum
á verðinum
Herdís
Þorvaldsdóttir
Höfundur er leikkona.
Náttúruvernd
Mesta auðlind þjóð-
arinnar, gróðurmoldin,
fýkur á haf út, segir
Herdís Þorvaldsdóttir,
og ráðamenn bera
ábyrgðina.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni