Morgunblaðið - 06.04.2001, Blaðsíða 33

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 2001 33
ÞAÐ er góð en ekki óumdeilanleg
aðferð, að láta þekktar persónur ut-
an sjálfs listgeirans velja nokkra
myndlistarmenn sem hafa öðrum
fremur skarað leið þeirra. Svona líkt
og að taka listáhugamenn tali á sýn-
ingum og spyrja þá álits á verkunum,
sem er nokkuð algengt erlendis og
tíðkaðist hér í einhverjum mæli í eina
tíð. Sums staðar eru slíkir jafnvel
beðnir um að mæla með sýningum
sem standa yfir og er liður í upplýs-
andi skoðunum á markverðum við-
burðum á vettvanginum. Listir eru
enda ekkert einkamál iðkendanna,
né þeirra sem ráðnir eru til að fjalla
um þær opinberlega.
Menningarmiðstöðin í Gerðu-
bergi, hefur haldið nokkrar sýningar
undir kjörorðinu, Þetta vil ég sjá,
sem nokkra athygli hafa vakið og
sýnist sitt hverjum. Verð að viður-
kenna að ég hef ekki náð að sjá þær
allar, bæði er Gerðuberg nokkuð úr-
leiðis, en einnig fyrir yfirgengilegt
flóð smásýninga á menningarborg-
arári, hins vegar hafa umfjallanir um
þær ekki farið framhjá mér og
myndverkin sem til sýnis hafa verið
yfirleitt gamalkunn.
Og með nokkrum undantekning-
um, gerist það heldur betur, sem
skáldið Sjón tók að sér að sanka á
staðinn undir þemanafninu Drasl.
Gæti talist nokkuð misvísandi, en þó
engan veginn í sama mæli og sýn-
ingin, Sófamálverkið, en undir þeim
hatti líður fæstum skapandi lista-
mönnum vel. Drasl er til muna al-
mennara og víðfeðmara hugtak, því
það sem einum getur þótt yfirmáta
fallegt getur öðrum þótt á hinn veg-
inn, úreltur hryllingur. Nefni hér
einungis landlægt mat almennings á
gömlum húsum hér áður fyrr, þegar
steinsteyptir kassar hagnýtistefn-
unnar voru í móð. Fólk lét jafnvel
forskala gegnheil bárujárnshús til að
vera með í stjórnlausu nýjungaæði
nýfrjálsrar en óþroskaðrar þjóðar.
Aðfengnir hlutir, sem þjóna ekki
lengur almennu notagildi og þaraf-
leiðandi vikið til hliðar, hugmynda-
ríkur listamaður tekur til handar-
gagns og upphefur, öðlast að
sjálfsögðu nýtt gildi. Á einnig við fá-
tæklega fjöldaframleiðslu og hnoð
hvers konar, sem ber alþjóðlega heit-
ið; kitsch. Hér hefur ameríski mynd-
listamaðurinn Jeff Koons, gengið
hvað lengst með því að stækka
hundraðfalt ódýr leikföng, sem sjá
má í hverri leikfangabúð. Handan
Atlantshafsins hafa verk hans þegar
rofið milljón dollara múrinn á upp-
boðum og blasa að auk við gestum á
flestum mikilsháttar núlistasöfnum
heimsins. Hjá Koons er hugsunin að
baki þó andhverfa megininntaksins í
list upphafsmannanna Picassos og
Braques, sem mótuðu yfirvegaða og
ljóðræna heild í samsettum málverk-
um sínum, hvar þeir notuðust við
pappa, kassafjalir, ódýran striga og
snæri auk þess að blanda mold og
sandi í olíulitinn. Þetta var þó að
mestu gert á afmörkuðu skeiði á ferli
þeirra, aðallega kúbismatímabilinu,
hins vegar bættu dadaistarnir og
súrrealistarnir um betur og víkkuðu
hugtakið til margra átta.
Annars ber athöfnin mörg fagnöfn
með skyldum sem óskyldum tilvís-
unum, svo sem; Akkumlation, Arte
povera, Moyens pauvres, Assem-
blage, Collage, Décollage, Fallen-
bild, Fluxus, Kontra-relief, Materila-
bild, Objet trouve, Mixed Media,
Papier collé, Reday-made. Sum fag-
heitin skara að vísu rétt hugtakið og
iðulega nota menn samheitið ný-
dada, til að mynda varðandi tilkomu-
mikil draslverk hins nafnkennda Ro-
berts Rauschenberg.
Á stundum er ekki um neina upp-
hafningu að ræða, heldur afgangs-
hluti og úrgang eins og þesslags
leggur sig, en öll rotnun ber í sér
vissa fegurð ef að er gáð, í senn form-
og sjónræna, um það hafa menn ver-
ið meðvitaðir frá örófi alda. Mun oft-
ar eru listamennirnar þó að móta
eitthvað nýtt og óvænt úr aflögðum
hlutum og ónýtu drasli, eða mála
blæbrigðarík málverk. Iðulega er
mikil hugmyndafræði að baki verk-
anna, jafnt í heimspeki sem skáld-
skap, en á stundum er það einungis
skírskotunin til hins liðna og sagan
er þau afhjúpa sem heillar lista-
manninn og hvetur til skapandi at-
hafna. Í báðum tilvikum jafngilt, ár-
angurinn hefur sem jafnan lokaorðið.
Það er mikil blanda sem Sjón hef-
ur sett saman, skáldið hefur jafnt
leitað til upphafsmannanna hérlend-
is sem hins ferskasta á vettvanginn-
um, svo sem myndbandsverks, þar
sem hluturinn er ekki drasl, heldur
sjálf athöfnin, útþæld klisja, ögrar þó
jafnaðarlega eins og öskur villidýrs-
ins.
Myndverkin koma afar misvel út í
rýminu, sem er hvorki sveigjanlegt
né fallið til myndlistarsýninga af
neinu tagi og svo hafa veggir líka
verið teknir til annars brúks, sem
ber þó engan veginn að lasta.
Veigurinn í framníngnum er, er að
Sjón hefur óhikað komið skoðunum
sínum á framfæri, mati sínu á þessari
ákveðnu hlið íslenzkrar myndlistar.
MYNDLIST
G e r ð u b e r g
Opið virka daga frá 12–19, laug-
ardaga og sunnudaga 12–16.30. Til
29. apríl. Aðgangur ókeypis.
ÞETTA VIL ÉG SJÁ –
MYNDVERK 17
LISTAMANNA
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Sólveig Aðalsteinsdóttir, Án titils, viður, 1991. Listasafn Reykjavíkur.
„DRASL
2000“
Bragi Ásgeirsson
YVAN baslar dag hvern við að
halda fyrirtæki sínu á floti; tré-
smíðaverkstæði sem afi hans stofn-
aði fyrir heimsstyrjöldina síðari.
Þegar kviknar í því kemst Yvan að
því að hann er, tryggingarlega séð,
í verri málum en hann grunaði og
nú þarf hann að redda sér með
hjálp allra sem hann þekkir.
Þetta er gamanmynd með alvar-
legum undirtón, en ekki meira en
svo, grínið og farsinn ráða ferðinni.
Plottið sjálft er frekar venjulegt,
góði gæinn sem neyðist til að
brjóta lög, en það sem gerir mynd-
ina heillandi eru persónurnar. Þær
eru sérlega raunsæjar og leikar-
arnir meira en smellpassa í hlut-
verkin sín og eru svo trúverðugir
að maður lifir sig auðveldlega inn í
þeirra heim þótt maður þekki hann
ekkert.
Flestar kómískar aðstæður
skapast beint út frá karakter per-
sónanna eða sambandi þeirra á
milli og margt kemur skemmtilega
á óvart. Sumir útúrdúranna eru
skemmtilega súrrealískir. „Hvað
var nú þetta?“ spyr maður sig en
samt eru þeir alltaf innan þessa
raunsæja ramma.
Vincent Lindon, sem fer með að-
alhlutverkið, er þekktur og vinsæll
leikari í Frakklandi og það hrein-
lega geislar af honum í þessum
jarðbundna en jafnt kómíska hlut-
verki sem Yvan meðaljón. Sama
má segja um Francois Berléand í
hlutverki Maxime sem leitar rúss-
nesks uppruna síns.
Það er einhver góðlátleg
stemmning í þessari mynd, svona
létt kæruleysisleg og skemmtileg,
sem gerir að hún og hennar ágætu
persónur grípa mann strax og
halda manni föngnum allan tím-
ann.
Meðaljónar
gerast krimmar
KVIKMYNDIR
R e g n b o g i n n
Leikstjóri: Pierre Jolivet. Handrit:
Pierre Jolivet og Simon Michael.
Aðalhlutverk. Vincent Lindon,
François Berléand, Roschdy Zem,
Zabou og Catherine Mouchet. 96
mín. Bac Films 1999.
MA PETITE
ENTREPRISE/LITLA
FYRIRTÆKIÐ MITT
Hildur Loftsdótt ir
ÞAÐ kveður við nýjan tón í þessari
seinustu teiknimynd Disney-fyrir-
tækisins. Fyrstu „endurreisnar“-
myndir fyrirtækisins voru byggðar á
sígildum ævintýrum einsog Fríðu og
dýrinu og Litlu hafmeyjunni eða á
heimsbókmenntunum einsog Kon-
ungi ljónanna sem styðst við Hamlet
og Hringjaranum frá Notre Dame
hans Victors Hugos. Þetta voru stór-
kostlegar og fallegar kvikmyndir með
vönduðum teikningum og einstakri
tónlist. Á síðasta ári komu svo Risa-
eðlurnar, þar sem sagan var eins út-
þynnt og mögulegt var, en allt lagt í
fullkomna tölvugrafíkina. Enda féllu
þær um sjálfa sig, blessaðar.
Þessi nýjasta mynd er hins vegar
fyrst og fremst grínmynd og er ágæt
sem slík, og ættu bæði börn og full-
orðnir skemmt sér vel, þótt ærslin
geti verið of mikil á stundum. Það eru
engin sönglög, sem sumum finnst
áreiðanlega ágætt og teikningarnar
eru grófari en hafa verið, en smart og
létt abstrakt og gera það að verkum
að myndin verður sjálfsagt fljótt barn
síns tíma.
Sagan er byggð á sömu gömlu
formúlunni og þótt um grínmynd sé
að ræða leynist þarna samt boðskap-
urinn um að vera góð manneskja, en
ekki eigingjörn.
Það er mjög sérstakt að aðalper-
sóna myndarinnar er algjörlega spillt
frekjudós og getur kannski orkað tví-
mælis á uppalendur, því keisarinn
Kútskó er fjörugur og heillandi. Það
hefði því mátt vinna betur úr lexíunni
sem keisarinn lærir.
Persónur myndarinnar eru mjög
skemmtilegar og íslenska talsetning-
in er sérlega vel heppnuð. Ungi leik-
arinn Sturla Sighvatsson mjög lifandi
í hlutverki unga keisarans Kútska og
Magnús Ólafsson nær vel kómíkinni í
hinum vitgranna og umhyggjusama
Kronk. Lísa Páls og Ólafur Darri
smellpassa einnig í hlutverk illkvend-
isins Yzmu og hjartastóra bóndans
Pacha. Það verður að segjast að Júl-
íus Agnarsson er orðinn lipur í þessu
fagi. Þótt ég sakni þess að sjá ekki
Disney-mynd þar sem töfrar og feg-
urð taka völdin, hló ég mikið að þess-
um keisarabjána.
Grín og
gaman
KVIKMYNDIR
R e g n b o g i n n ,
K r i n g l u b í ó o g
S a g a b í ó
Leikstjóri: Mark Dindal. Handrit:
Roger Allens og David Reynolds.
Leikstjóri ísl. talsetn: Júlíus Agn-
arsson. Leikarar: Sturla Sig-
hvatsson, Ólafur Darri Ólafsson,
Lísa Pálsdóttir og Magnús Jónsson.
78 mín. Walt Disney 2000.
NÝI STÍLL KEISARANS

Hildur Loftsdótt ir
GUÐRÚN Lóa Jónsdóttir mezzó-
sópran heldur einsöngstónleika í
Digraneskirkju á morgun, laugar-
dag, kl. 16. Undir-
leikari er Kjartan
Sigurjónsson,
organisti Digra-
neskirkju. Á efn-
isskrá eru lög eft-
ir Sigurð Braga-
son, Björgvin
Guðmundsson,
Árna Thorsteins-
son, Bjarna Böðv-
arsson, J.S. Bach,
Händel, Vivaldi o.fl. Kjartan Sigur-
jónsson leikur ennfremur einleik á
orgel og með Elfu Dröfn Stefáns-
dóttur trompetleikara.
Guðrún Lóa lauk burtfararprófi
frá Tónlistarskólanum í Garðabæ
vorið 1996.
Einsöngstón-
leikar í Digra-
neskirkju
Guðrún Lóa
Jónsdóttir