Morgunblaðið - 08.05.2001, Síða 12

FRÉTTIR
12 ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SMÁSÖLUVERÐ á lambakjöti hækkaði um 30–
35% á árunum 1996 til 2000 á meðan skilaverð á
lambakjötinu frá afurðastöðvum til bænda hækkaði
á sama tíma um 15 til 16%. Lambakjötið hækkaði
því tvöfalt meira í verði í smásölu en til bænda. Yfir
sömu ár hækkaði kjötið frá kjötvinnslu til matvöru-
verslana um 13 til 15%. Þetta er meðal þess sem
kemur fram í nýlegri skýrslu Samkeppnisstofnunar
um matvörumarkaðinn og verðlagsþróun í smásölu
á árunum 1996 til 2000.
Svipuð þróun átt sér stað í sölu nautakjöts. Í
smásölu hækkaði nautakjöt í verði um 13 til 14% á
þessum árum á meðan kjötvinnslurnar hækkuðu
verðið frá sér um 7 til 8% og verð til nautgripa-
bænda hækkaði aðeins um 1 til 2%. Tók Samkeppn-
isstofnun þá tillit til breytinga á fyrirkomulagi á
álagningu og innheimtu ýmissa sjóðgjalda. Stofn-
uninni reyndist ekki unnt að fá upplýsingar til að
meta smásöluálagningu á lamba- og nautakjöti en
samkvæmt verðkönnun sem hún gerði í Reykjavík
og þremur borgum á Norðurlöndum; Gautaborg,
Kaupmannahöfn og Osló, reyndist nautakjöt 40-
50% dýrara út úr verslunum hér.
Þegar þróun á einstökum vöruflokkum í skýrsl-
unni er skoðuð kemur fljótlega í ljós, samanber
meðfylgjandi töflur, að langflestar vörur hækkuðu
meira í smásölu en í verði frá heildsölum. Af 25
vöruflokkum sem voru skoðaðir hækkaði verðið
meira hjá heildsölum en smásölum í aðeins tveimur
flokkum, hrísgrjónum og pasta. Hrísgrjón hækk-
uðu í smásölu um 7-9% á tímabilinu á meðan verð
frá heildsölum hækkaði um 12 til 13%. Pasta lækk-
aði um 5% yfir tímabilið út úr búð á meðan heild-
salar hækkuðu verðið frá sér um 4 til 5%.
Í sex vöruflokkum var verðlagsþróunin svipuð
hjá smásölum og heildsölum. Um er að ræða fisk og
fiskafurðir, mjólkurvörur, sykur, súkkulaði og sæl-
gæti, svínakjöt og kjúklingakjöt. Allir þessir vöru-
flokkar hækkuðu í verði nema þeir tveir síðast-
töldu, sem lækkuðu álíka mikið í verði hjá báðum
aðilum og vikið verður nánar að síðar.
Í tveimur vöruflokkum, egg og kaffi/te, hélst verð
nær óbreytt í smásölu frá árinu 1996 til 2000 á með-
an framleiðendur og heildsalar lækkuðu verð á
þessum vörum. Eggjaverð frá framleiðendum
lækkaði um 10 til 15% og kaffi og te lækkaði um 10
til 12%. Álagningin á eggjum í smásölu reyndist
töluverð, eða á bilinu 50 til 70%, á meðan álagning á
kaffi var allt að 30% en meiri á tei, eða 40-50%.
Heildsalar og framleiðendur héldu verði
óbreyttu frá sér í fjórum vöruflokkum, sem Sam-
keppnisstofnun skoðaði á þessu tímabili, á meðan
verðið hækkaði í öllum tilvikum út úr búð. Þetta
voru brauð, sem hækkaði um 17-18% í smásölu og
álagningin var 50-70%, ávaxtasafar, sem hækkuðu
um 12-14%, gos og léttöl, sem hækkuðu um 11-13%,
og hreinlætis- og snyrtivörur, sem hækkuðu um
4-5% í smásölu. Í þremur síðastnefndu flokkunum
var smásöluálagningin frá 30 til 50%.
Verðlækkun á kjúklingakjöti
Eins og fyrr segir lækkaði verð á svína- og kjúk-
lingakjöti, bæði frá framleiðendum og út úr búð eða
um 5-6% á tímabilinu. Samkvæmt skýrslu Sam-
keppnisstofnunar lækkaði verð á svínakjöti frá
kjötvinnslum til bænda enn meir, eða um 27%. Ekki
lágu fyrir upplýsingar til að meta smásölu-
álagningu á svínakjöti en verðkannanir leiddu í ljós
mun hærra verð hér en á hinum Norðurlöndunum,
eða 30-70% hærra hér.
Samkeppnisstofnun bendir á að verð á kjúklinga-
kjöti og öðrum alifuglum hafi sveiflast nokkuð á
þessum árum en í heildina lækkað um 20% í smá-
sölu. Upplýsingar um verðþróun helstu alifugla-
framleiðenda gefa til kynna að verð frá þeim hafi
einnig lækkað til samræmis við smásöluverslunina.
Álagningartölur eru ekki gefnar upp í skýrslunni
og gefur Samkeppnisstofnun þá skýringu að verð-
sveiflurnar séu það breytilegar. Í skýrslunni segir
að þrátt fyrir verðlækkunina séu kjúklingar tvöfalt
dýrari út úr búð í Reykjavík en í viðmiðunarborg-
um á Norðurlöndunum. Munar þar allt að 135%
sem heill frosinn kjúklingur er dýrari hér á landi.
Um 41 milljarðs velta í dagvöru
Samkeppnisstofnun kannaði aðstæður á dag-
vörumarkaði í skýrslu sinni og upplýsir um veltu
eftir einstökum vörutegundum. Samkvæmt skýrsl-
unni voru um 200 matvöruverslanir starfandi hér á
landi á síðasta ári. Heildartekjur þeirra vegna vöru-
sölu árið 1999 námu um 46 milljörðum króna. Af
þeirri upphæð voru tæpir 6 milljarðar vegna sölu á
sérvöru. Heildartekjur matvörumarkaða vegna
sölu á dagvöru námu því um 41 milljarði króna árið
1999. Af þeim 25 vöruflokkum sem Samkeppnis-
stofnun skoðaði gaf hún hverjum flokki vægi miðað
við vísitölu neysluverðs. Þannig hafa mjólkurvörur
10,5% vægi í flokki dagvara og miðað við 41 millj-
arðs sölu í matvörunni er árleg sala á mjólkurvör-
um rúmir 4,3 milljarðar króna. Sala af einstökum
vörum fylgja meðfylgjandi töflum, miðað við þessar
upplýsingar í skýrslunni.
Skýrsla Samkeppnisstofnunar um matvörumarkaðinn 1996–2000
Lambakjöt hækkaði tvöfalt
meira í smásölu en til bænda


 



      
  




 

 

    





 
! 
"

#

$ !
%  &'

$ ! ()
(*


$
$
+
 !   ,

 

# -
.

 
  $ '
)
  

 


 


  


  
 


  

 


  


  

 
  


  



/)
 !& /

 
  


  

   

  


  
    
  
  

  

 



 
    
    
   
  /)
& 

 
 
  

 
  
   
 
 
 
"## $ 
#!
%
   
 


 
&


 !& 

 &  &'
() $ ) $
"## * $ +,
   

 "## * $ +,



 




  
 

 

"## * $ +,
"## * $ +,
 

#!
%
 







 (!   0  1













/$
 
 1
 
( 2333
 4
! 
 
%

%
%
% % %

% %
%

% % %
%

%
%
%
%
%
% 5666
789
285
89:
28;2
2<99
659:
8:75
638
5;59
2267
86<
8:99
<:<
855;
789
365
8;77
2;88
8<<:


 
    

  

  
  
     

       


 


 
!
 
"#
 
"$
    %
&

  
  


 

 


   
' $ (

!

)  
 

  


 

 


 

' $ (

#   

  


 
 
    ' $ (

 +,

 
 
 
  

 
 

  


$ $ *$ ,














! 
! 
! '+
#
,
 


-./
-./0
12
/1
/.


 -000
 .  !
 3 3

STJÓRN Neytendasamtakanna
samþykkti eftirfarandi ályktun á
fundi sínum í gær:
„Stjórn Neytendasamtakanna
átelur harðlega þær hækkanir
sem orðið hafa á álagningu hjá
matvörukeðjunum, sem sýnt er
fram á í skýrslu Samkeppnis-
stofnunar um matvörumarkaðinn,
verðlagsþróun í smásölu 1996 til
2000, og krefst þess að þær verði
dregnar til baka. Stjórn Neyt-
endasamtakanna minnir á fyrri
kröfur samtakanna um lækkun
matvöruverðs, en skýrsla Sam-
keppnisstofnunar staðfestir nið-
urstöður kannana Neytenda-
samtakanna um að matvöruverð
hér er miklu hærra en í ná-
grannalöndunum.
Neytendasamtökin krefjast
þess að stjórnvöld grípi þegar til
ráðstafana til að lækka verð á
matvörum. Samkvæmt samkeppn-
islögum eru tvær leiðir fyrir
hendi. Sú fyrri er að grípa til
verðlagshafta og -eftirlits, eins
og tíðkaðist áður fyrr. Sú seinni
er að auka samkeppni á mat-
vörumarkaðnum til dæmis með
því að brjóta upp stærstu fyr-
irtækin og setja reglur um sam-
skipti smásala og heildsala.
Ljóst er að samruni innan mat-
vöruverslunarinnar á síðustu ár-
um hefur gerbreytt aðstæðum á
þessum markaði. Þannig kemur
fram í skýrslu Samkeppnisstofn-
unar að fram til þess tíma er
Baugur keypti matvörukeðjuna
10–11 hafi verið mikil og virk
samkeppni á matvörumarkaði.
Síðan hafi fákeppnin aukist veru-
lega og eitt fyrirtæki, Baugur, sé
nú komið með markaðsráðandi
stöðu. Forráðamenn matvörukeðj-
anna hafa haldið því fram að
álagning hafi ekki hækkað hjá
þeim, en skýrsla Samkeppnis-
stofnunar sýnir hið gagnstæða.
Neytendasamtökin vöruðu á
sínum tíma við þeim gríðarlega
samruna sem orðinn er á mat-
vörumarkaðnum. Nú er ljóst að
sú hagræðing sem lofað var, hef-
ur ekki skilað neytendum ár-
angri. Þvert á móti hefur álagn-
ing hækkað. Stjórnvöld treystu
sér hins vegar ekki til að bregð-
ast við aukinni fákeppni. Ábyrgð
stjórnvalda á hækkun mat-
vöruverðs er því mikil. Ljóst er
að íslenskir neytendur geta ekki
sætt sig við jafn hátt verð á mat-
vörum og hér er. Stjórnvöldum
ber skylda til að gæta hagsmuna
neytenda í þessu máli. Stjórn
Neytendasamtakanna minnir á að
almenningur þarf ekki aðeins að
greiða hærra verð fyrir matvörur
vegna fákeppninnar, heldur
hækka skuldir heimilanna einnig
vegna þessara hækkana.“
Stjórnvöld
brjóti upp
fákeppnina
á matvöru-
markaði
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi tilkynning frá Kaupási
hf í tilefni af skýrslu Samkeppnis-
stofnunar um matvörumarkaðinn
og verðlagsþróun í smásölu 1996–
2000. Millifyrirsögn og fyrirsögn er
Morgunblaðsins:
„Kaupás, sem rekur verslanir
Nóatúns, KÁ, 11-11, Kjarval og
Krónu-búðirnar, fagnar nýútkom-
inni skýrslu Samkeppnisstofnunar
um verðlagsþróun á matvörum og
umræðunni sem fylgt hefur í kjöl-
farið. Skýrslan er athyglisverð út-
tekt á matvörumarkaðnum.
Kaupás rekur 46 verslanir á höf-
uðborgarsvæðinu og Suðurlandi
sem hafa 22–23% markaðshlutdeild
samkvæmt úttekt Samkeppnis-
stofnunar. Á síðustu árum hefur
verslunum Kaupáss fjölgað, m.a.
vegna mikillar samkeppni og til að
svara auknum kröfum neytenda.
Þrátt fyrir ýtrustu hagkvæmni hef-
ur rekstrarkostnaður verslana
Kaupáss hækkað verulega. Ber þar
hæst launakostnað en einnig dreif-
ingarkostnað innanlands, húsnæð-
iskostnað og ýmis opinber gjöld. Til
að mæta þessari kostnaðaraukn-
ingu hefur þurft hærri álagningu og
aukið aðhald í rekstri.
Þessi hækkun álagningar hefur
ekki skilað auknum hagnaði en
hagnaður sem hlutfall af veltu hef-
ur lækkað á milli áranna 1999 og
2000. Álagning verslana Kaupáss er
breytileg eftir verslunum enda eru
þær misjafnar með tilliti til þjón-
ustustigs, opnunartíma og stærðar.
Álagning getur einnig tekið breyt-
ingum eftir dögum og mánuðum
miðað við markaðsaðstæður en
mikil samkeppni ríkir á dagvöru-
markaði.
Góð samskipti við birgja
Kaupás hefur ávallt átt góð sam-
skipti við birgja og mun stuðla að
því að svo verði áfram. SVÞ – Sam-
tök verslunar og þjónustu, sem
Kaupás á aðild að, hafa kynnt siða-
reglur í samskiptum birgja og smá-
sala sem stuðla munu að auknu
gæðastarfi og sanngjörnum við-
skiptaháttum.
Kaupás telur jákvætt að Sam-
keppnisstofnun hyggist rannsaka
einstök fyrirtæki í matvörugeiran-
um og vonar að fagleg rannsókn
dragi upp skýra mynd af rekstr-
arumhverfi smásöluverslana og
verðmyndun matvara, aðilum versl-
unarinnar og neytendum til hags-
bóta.
Kaupás mun áfram, sem hingað
til, tryggja neytendum valkosti í
verslun. Verslanir Kaupáss bjóða
upp á mismunandi þjónustustig og
verðlag svo mæta megi mismunandi
þörfum viðskiptavina. Þannig bjóða
t.d. Nóatún og 11-11 upp á hátt
þjónustustig og hærra verðlag en
Krónu-búðirnar lágt verðlag en
lægra þjónustustig.“
Fréttatilkynning frá Kaupási í framhaldi af skýrslu Samkeppnisstofnunar
Skýrslu Samkeppnis-
stofnunar fagnað