Morgunblaðið - 08.06.2001, Blaðsíða 32

LISTIR
32 FÖSTUDAGUR 8. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BORGARLEIKHÚSIÐ hefur hafið
æfingar á barnaleikritinu Blíðfinni,
sem byggt er á bókum Þorvalds
Þorsteinssonar um samnefnda per-
sónu, og er frumsýning áætluð í lok
október. Leikstjóri er Harpa Arn-
ardóttir en hún skrifar einnig
handritið ásamt Þorvaldi Þorsteins-
syni.
Sagan segir frá Blíðfinni, ungum
vængjuðum, blíðlyndum dreng sem
misst hefur foreldra sína yfir í
heimkynni Orkunnar og býr ásamt
nokkrum öðrum verum í litlum
garði. Utan garðsins eru ókönnuð
lönd og hættuslóðir og þangað
hættir hann sér ekki. Hann kynnist
dag einn barninu og tekst með þeim
mikil vinátta.
Sagan um Blíðfinn skiptist í
tvennt: fyrra bindi, Ég heiti Blíð-
finnur en þú mátt kalla mig Bóbó
og síðara bindið, Ert þú Blíðfinnur,
ég er með mikilvæg skilaboð.
Í hlutverki Blíðfinns er Gunnar
Hansson en aðrir leikarar eru Ásta
Sighvats Ólafsdóttir, Árni Pétur
Guðjónsson, Edda Björg Eyjólfs-
dóttir, Erling Jóhannesson, Jón
Hjartarson og Katla Margrét Þor-
geirsdóttir.
Hilmar Örn Hilmarsson semur
tónlist, Snorri Freyr Hilmarsson
hannar leikmynd og búninga og
Kári Gíslason sér um lýsingu.
Blíðfinnur í
Borgarleik-
húsinu
Gunnar Hansson leikur Blíðfinn í fyrirhugaðri sýningu en hér er hann í
hópi unglinga sem kynntu sér starfið í Borgarleikhúsinu í gær.
LOKATÓNLEIKAR Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands voru glæsi-
legir, enda viðfangsefnin sérlega
áhugaverð,
snilldarverkið sú
sjötta eftir
Beethoven og
eithvert mesta
byltingarverk
tónlistarsögunn-
ar, Vorblót eftir
Stravinskíj.
Sjötta sinfón-
ían eftir
Beethoven er
lofgjörð til nátt-
úrunnar og ein af fegurstu sinfóní-
um snillingsins. Það rýrir ekki
gildi verksins að það er að nokkru
leyti byggt á króatísku þjóðlagi,
eins og t.d. upphafsstefið, sem hjá
Króötum og Serbum er þekkt und-
ir nafninu Reigen (H. Möller, Ed.
Schott). Sinfónían var fallega flutt,
en nokkuð beint áfram, án þess að
dvalið væri við hendingaskil, sem
hefði mátt gera í jaðarköflunum og
öðrum þættinum, Við lækinn, sem
einnig var ívið of hraður. Sveita-
ballið, 3. þátturinn og stormkaflinn
voru glæsilega leiknir. Eitt og
annað í styrkleikajafnvægi hljóð-
færa mætti tiltaka, einkum í loka-
kaflanum frá takti 101 að 140 í
strengjunum, sem fyrst hljómar
sem mótstef við klarinettstefið í
upphafi kaflans en verður smám
saman tilbrigði yfir aðalstefið, sem
nær því týndist í hljóman mót-
raddanna. Hvað sem þessu líður
var flutningur sinfóníunnar skýr-
lega mótaður.
Lokaverk tónleikanna var Vor-
blót eftir Stravinskíj, eitt af stór-
verkum tuttugusu aldarinnar og
var flutningur þessa verks glæsi-
legur og stóð hljómsveitin sig hið
besta í erfiðum hrynskiptingum,
sem sérstaklega eru erfið í fórn-
ardansinum undir lokin. Þrátt fyr-
ir glæsilegan leik vantaði að dvelja
ögn við einstaka galdrakafla í blæ-
mótun.
Það voru margir er áttu glæsi-
lega leiknar tónlínur, t.d. hornin,
klarinettin, fagottin, óbóin, enska
hornið og flauturnar og ekki má
gleyma slagverkinu, sem lék af
miklum krafti, svo að stundum
stóð ógn af. Vorblót er eitthvert
magnaðasta verk tuttugustu ald-
arinnar og þó það sé orðið 87 ára
gamalt, er það nýtískulegra og
frumlegra en margt það sem nú er
verið að gera. Í bland við alls kon-
ar tilraunir í blæbrigðum og óm-
streitum má heyra skemmtilegar
tónhugmyndir og grípandi stef,
þannig að í þessu verki er allt.
Petri Sakari náði að magna upp
óhemju sterkan og áhrifamikinn
leik hjá hljómsveitinni og var hann
auðsjánlega í essinu sínu, þar sem
taktskiptin hjá Stravinskíj voru
hvað margbrotnust og var samspil
hans við hljómsveitina stórkost-
legt. Þessi síðasti konsert Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands á starfs-
árinu 2000–2001, var einn
allsherjar hvellur, einstaklega
glæsilegur konsert, enda fögnuðu
bæði hljómsveit og áheyrendur
Petri Sakari af miklum innileik.
Hann á þó nokkuð í Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands og verður fyrir það
ávallt aufúsugestur hér uppi á
Fróni.
Sakari fagn-
að af innileik
TÓNLIST
H á s k ó l a b í ó
Flutt voru 6. sinfónían eftir
Beethoven og Vorblót
eftir Stravinskíj
Stjórnandi Petri Sakari.
Fimmtudagurinn 7. júní, 2001.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Petri
Sakari
Jón Ásgeirsson
Í FYRRA voru tuttugu ár liðin
frá því, að fyrstu matvælafræðingar
voru brautskráðir frá Háskóla Ís-
lands. Af því tilefni var haldið mál-
þing um manneldi á nýrri öld, þar
sem níu erindi voru flutt. Þau hafa
nú verið gefin út á bók. Erindin eru
af býsna ólíkum toga, þó að matur
komi þar einatt við sögu. Fyrirles-
arar voru úr hópi næringarfræð-
inga, matvælafræðinga, mannfræð-
inga, lækna, sagnfræðinga,
hagfræðinga og landfræðinga.
Í formála að bókinni er yfirlit yfir
efni hennar. Þar kemur fram, að
fjallað er um nýjungar við vinnslu
og geymslu matvæla, aðferðir við
geymslu matar fyrr á öldum og ljósi
er varpað á brýn úrlausnarefni,
annars vegar vegna matarskorts í
þróunarlöndum og hins vegar sök-
um offitufaraldurs á Vesturlöndum.
Sagt er frá því, hvernig samfélög,
sem hætt er við fæðuskorti, hafa
lagað sig að staðháttum og reifuð
eru tengsl búsetu og borðhalds. Síð-
an er leitast við að svara áleitnum
spurningum um erfðabreytt mat-
væli, fæðubótarefni og svo kallað
markfæði, en með því er átt við
matvæli, sem kunna að efla heilsu
fólks framar en venjulegt fæði. Þá
er greint frá athugun á verðmynd-
un á matvælum og loks má nefna,
að norskur næringarfræðingur
gerði að umtalsefni hinn mikla
áhuga á fræðigreininni um víða ver-
öld og kynnti stuttlega helztu við-
fangsefni í næringarfræði í Noregi.
Það fer ekki á milli mála, að mik-
ill áhugi er á öllu matarkyns hér á
landi. Það er varla gefinn út svo
aumur snepill, að þar megi ekki
finna ýmis ráð og uppskriftir að til-
búningi æts bita, og varla þarf að
minna fólk á æðið kringum heilsu-
og fæðubótarefni, sem hefur gripið
hluta þjóðar. Á hinn bóginn bendir
margt til þess, að þekking á mat,
matvælavinnslu og næringarfræði
risti ekki ýkja djúpt eða mikils tóm-
lætis gæti meðal fólks um mikil-
vægi hollrar fæðu. Til skamms tíma
átti þetta jafnt við um framleið-
endur matvara og neytendur. Hinir
fyrrnefndu hafa nú tekið sig á, og
er það ekki sízt að þakka því, að
matvælafræðingar hafa haft þar
hönd í bagga. Margir neytendur
eru enn því miður um of kærulausir
um fæðu sína, einkum fólk á milli
tektar og tvítugs. Tæpast verður
því haldið fram, að vannæring hrjái
menn hér á landi, en ástæða er til
að hafa áhyggjur af einhæfu fæði.
Það er þess vegna full þörf á því að
fræða fólk um þessa hluti og ekki
sízt í ljósi þeirrar staðreyndar, sem
kom fram í máli fyrirlesarans frá
Noregi, að koma má í veg fyrir
sjúkdóma á fullorðinsárum með
réttu mataræði snemma á lífsleið-
inni.
Þetta litla kver, sem hér er til
umfjöllunar, lætur ekki mikið yfir
sér, en er eigi að síður hin fróðleg-
asta lesning fyrir margra hluta sak-
ir. Ekki er hlaupið að því að gera
upp á milli greinanna, því að hvert
erindið er öðru fróðlegra og spanna
þau vítt svið. Ótrúlega margt hefur
verið að gerast innan matvælafræði
undanfarin ár. Fyrir þá, sem eru
ekki í beinum tengslum við grein-
ina, er afar gagnlegt að öðlast yf-
irlit yfir merkustu framfarir til
dæmis í meðhöndlun hráefnis,
vinnslu þess og pökkun. Sem dæmi
má nefna nýjustu gerð umbúða,
sem gleypa í sig súrefni og koma
þannig í veg fyrir þránun og hefta
vöxt örvera. Þarna má líka fræðast
um geislun matvæla, en ótti grípur
marga, þegar þeir heyra á það
minnzt og rugla því saman við ör-
bylgjuhitun, sem er mjög vel út-
skýrð í ritinu, enda ekki vanþörf á.
Þá er ekki síður þörf á hlut-
lausum upplýsingum um erfða-
breytt matvæli og öll þau kynstur
af fæðubótarefnum, sem flæða inn í
landið. Fram kemur, að 60–70% af
öllum unnum matvælum í Banda-
ríkjunum eru að líkindum af erfða-
breyttum lífverum og því er mjög
líklegt, að þau séu í verulegum
mæli hér á landi einnig án þess að
menn geri sér grein fyrir því, vegna
þess að engar reglur gilda um sér-
merkingar á þeim. Og þeir, sem
hafa ánetjast fæðubótarefnum,
verða að gera sér grein fyrir því, að
þau eru hvorki matur né lyf. Því
miður hefur mörgum neytendum
verið beint inn á vafasamar brautir
í fæðuvali í nafni óljósra heilsufull-
yrðinga. Hinum fjölmörgu, sem
glíma við offitu, er ráðlegast að
kynna sér undirstöðuatriði rétts
mataræðis í stað þess að láta ginn-
ast af einskis nýtum ráðum pretta-
lóma, sem græða stórfé á örvænt-
ingarbaráttu manna við fitusöfnun.
Þar sem offita er mjög flókið fyr-
irbrigði er ekki hægt að búast við
því, að lækning sé auðveld eða ein-
föld. Í þessu sem flestu öðru er
þýðingarmest í baráttu við offitu að
efla forvarnir.
Einnig er fjallað um mataræði og
matvæli í tveimur þjóðlöndum og
sagt frá verklagi við geymslu á mat
hér að fornu. Þrátt fyrir alla nýj-
ustu tækni eru þessar gömlu að-
ferðir enn í fullu gildi; þær hafa
reynzt vel og gefa matnum oft eft-
irsóknarverða eiginleika og bragð,
eins og súrsun, reyking, söltun og
þurrkun. Greint er frá, að það sé
lítið þekkt, að matvæli hafi verið
grafin í jörð, nema hvannarót. Ekki
má gleyma þó því, að kartöflur voru
oft grafnar í jörð og voru útbúnar
sérstakar gryfjur á milli valla, eins
og sagt var.
Bæklingurinn er fyrst og fremst
ætlaður stúdentum, en víst er, að
margir aðrir geta haft af honum
bæði gagn og gaman. Efnið er sett
fram yfirleitt á greinargóðan hátt
og hverjum auðskilið. Að sönnu
verða ekki miklar athugasemdir
gerðar við efni kversins, frágangur
er góður og prentvillur fáar eins og
vera ber. Helzt hefði mátt vanda
betur þýðingu á fyrirlestri Norð-
mannsins. Í fáum orðum sagt er hér
á ferð fræðandi bæklingur, sem öll-
um er hollt að lesa.
Af mörgu
skal mat hafa
BÆKUR
N á t t ú r u f r æ ð i r i t
Ritstjórar: Inga Þórsdóttir og
Björn Sigurður Gunnarsson. 118
bls. Útgefendur eru Rann-
sóknastofa í næringarfræði og Há-
skólaútgáfan. Reykjavík 2000.
MANNELDI Á NÝRRI ÖLD
Ágúst H. Bjarnason
Í TÚNFÆTINUM er yfirskrift
Menningarvöku í Hátúni sem hefst
á morgun, laugardag. Þar mun fólk
sem býr í Hátúni 10, 12 og 14 koma
list sinni á framfæri og kynna starf-
semina. Þar má nefna myndlist,
leiklist, tónlist og bókmenntir og
einnig eru námi, vinnu, íþróttum og
leikjum gerð skil. Dagskrána, sem
fer að mestu leyti fram utandyra, er
að finna á Netinu, www.sjalfsbjorg-
.is, undir menningarvika en einnig
er hægt að nálgast hana í Hátúni.
Um helgina verða ýmsar upp-
ákomur og skemmtiatriði á milli kl.
13–17. Á laugardag kl. 14 kemur
Götuleikhúsið og leiktæki fyrir
börnin verða báða dagana úti við.
Lokaatriði helgarinnar verður á
sunnudag kl. 16 og verður það
gospelfjöldasöngur undir stjórn
Þorvalds Halldórssonar og Mar-
grétar Scheving og þar mun Karl
Sigurbjörnsson biskup flytja hug-
vekju.
Mánudagurinn 11. júní er dagur
Hátúns 10 og verður tekið á móti
gestum á milli kl. 10–16 þann dag.
Opið hús verður á starfsstöðunum,
kaffiveitingar og útigrill ef veður
leyfir.
Þriðjudaginn 13. júní er Íþrótta-
húsið í Hátúni 14 opið frá kl. 17.
Þar verða íþróttir fatlaðra kynntar
og síðan verður farið í ratleik. Allir
geta tekið þátt og er þátttakendum
skipað í hópa.
Miðvikudagurinn er svo dagur
Hátúns 12. Þá verður grillað við
harmonikuundirleik. Síðan verður
dagskrá í Dagvistinni frá kl. 13.
Tónstofa Valgerðar verður með op-
ið hús á milli kl. 14–16. Um kvöldið
verður svo kaffileikhús í Halanum
kl. 20 þar sem flutt verða ljóð og ör-
leikrit.
Menningarvikunni lýkur fimmtu-
daginn 14. júní með dansleik í
félagsheimili Sjálfsbjargar á höfuð-
borgarsvæðinu og mun verndari
vikunnar, frú Vigdís Finnbogadótt-
ir, ávarpa gesti.
Menningar-
vika í Hátúni
ÓSKAR Bergmann Albertsson
opnar sýningu á pennateikningum
í Hinu húsinu, Gallerí Geysi, á
morgun, laugardag, kl. 16. Við
opnunina verður lesið úr nýút-
kominni ljóðabók Óskars. Hún
hefur að geyma sjö ljóð sem eiga
að sýna þann tíðaranda sem Ósk-
ar hefur lifað í og þá trú sem hann
hefur á mannfólkinu.
Sýningin er opin virka daga kl.
9-17 og stendur til 23. júní.
Pennateikningar
í Hinu húsinu