Morgunblaðið - 24.06.2001, Qupperneq 43

BRÉF TIL BLAÐSINS
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ 2001 43
Ert þú með smá
appelsínuhúð eða
kannski bara mikla?
Það skiptir ekki máli.
Silhouette
er alltaf lausnin!
Súrefnisvörur
Karin Herzog
Switzerland
www.karinherzog.com
Nú er vor í lofti
...ferskir vindar í umhirðu húðar
Nú býðst þér ótrúlegt tækifæri til
þessarar heillandi borgar á verði
sem hefur aldrei fyrr sést. Þú bókar
tvö sæti til Mílanó þann 13. júlí, en greiðir bara fyrir eitt, og
kemst til einnar mest spennandi
borgar Evrópu á frábærum
kjörum. Frá Mílanó liggja þér
allar leiðir opnar um Evrópu og
hjá Heimsferðum getur þú valið
um gott úrval 3ja og 4 stjörnu
hótela.
Verð kr. 15.207
Flugsæti á mann, m.v. 2 fyrir 1.
30.414.- / 2 = 15.207.
Skattar kr. 2.495, ekki innifaldir.
Ferðir til og frá flugvelli kr. 1.800.
Forfallagjald kr. 1.800.
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Tveir fyrir einn til
Mílanó
13. júlí
frá kr. 15.207
Aðeins 31
sæti í boði
ÞAÐ var óskaplega dapurlegt að
heyra hvað Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra talaði kæruleysislega um
ástandið í efnahagsmálum í hátíð-
aræðu sinni 17. júní. Fólk fær á til-
finninguna að með þessu sé hann að
reyna að slá ryki í augu fólks og láta
sem ekkert sé, þegar allir vita að
stefnir í voða varðandi efnahagsmál
þjóðarinnar. Verðbólgan rýkur upp
og þeir sem minnst hafa og þeir sem
eru skuldsettir fórna höndum og fyll-
ast skelfingu því þeir finna sannar-
lega fyrir ástandinu. Það þýðir ekki
að tala við það fólk um stöðugleika
og góðæri.
Í ræðu sinni líkti forsætisráðherra
verkföllum á Íslandi við íþróttagrein
eins og það væri keppikefli heilu
stéttanna að vera sem lengst í verk-
föllum. Það gerir það enginn að
gamni sínu að fara í verkfall og löng
verkföll koma illa við pyngju þeirra
sem í þeim eru.
Ríkisvaldið á sjálft stóran þátt í
því hvernig verkfallsmál hafa þróast
hér á landi. Afskipti ríkisvaldsins af
verkföllum sjómanna hafa t.d. orðið
til þess að samskipti sjómanna og út-
gerðarmanna eru komin í óleysan-
legan rembihnút og grær seint eða
aldrei um heilt þar á milli.
Mikil ólæti urðu í miðbæ Reykja-
víkur bæði aðfaranótt 17. júní og á
þjóðhátíðardaginn sjálfan. Hér áður
fyrr var fólk óhult í miðbænum, jafn-
vel þótt það væri á ferð síðla nætur.
Nú er fólk ekki öruggt í miðbænum
um hábjartan dag, hvað þá að nóttu
til. Undanfarin ár hafa verslanir vik-
ið fyrir krám og súludansstöðum og
það hefur spillt bæjarbragnum. Síð-
astliðið sumar kom ég á sólbjörtum
degi um helgi niður í miðbæ og þar
var ekki verandi fyrir útúrdrukkn-
um skríl. Þessu verður að breyta
með stórbættri löggæslu og auknu
fjármagni til þessa málaflokks.
Ástandið í miðbænum hefur versnað
mjög í tíð núverandi borgarstjórnar.
SIGRÚN ÁRMANNS
REYNISDÓTTIR,
rithöfundur,
Hraunbæ 38, Reykjavík.
Neikvæður bragur á
þjóðhátíðardegi
Frá Sigrúnu Ármanns
Reynisdóttur:
ÞANN 7. maí síðastliðinn var
minnst hálfrar aldar veru erlends
herliðs hér á landi. Þann dag fyrir
50 árum steig hér á land bandarískt
herlið samkvæmt tvíhliða samningi
ríkisstjórna Íslands og Bandaríkj-
anna, sem undirritaður var tveimur
dögum áður, þann 5. maí. Skammt
var þá liðið síðan Ísland gerðist
stofnaðili að Atlantshafsbandalag-
inu, en sú aðild var samþykkt á Al-
þingi þann 30. mars árið 1949. Þeg-
ar Bjarni Benediktsson utanrík-
isráðherra skrifaði undir
samninginn hafði Alþingi ekki
fjallað um hann. Var það skýrt brot
á stjórnarskránni, enda staðfesti
ríkisstjórnin það með því að leggja
samninginn síðar fyrir þingið.
Aldrei her á friðartímum
Það er alveg ljóst að lykilatriði í
því að tryggja stuðning við aðild að
Atlantshafsbandalaginu árið 1949
var loforðið um það að hér yrði
aldrei her á friðartímum. Einhverj-
um kann að finnast þetta gömul
tugga, en þetta er lykilatriði í um-
ræðum um Nató og herinn. Tveim-
ur árum eftir inngönguna í Nató,
við viðræður um þann samning sem
við minnumst hér í dag, var jafn rík
áhersla lögð á þetta ákvæði. Hér
skyldi aldrei vera her á friðartím-
um. Nægir að vitna til yfirlýsingar
þeirrar sem ríkisstjórnin sendi frá
sér vegna samningsgerðarinnar:
„Vegna sérstöðu Íslendinga var
það hins vegar viðurkennt, að Ís-
land hefði engan her og ætlaði ekki
að stofna her og að ekki kæmi til
mála að erlendur her eða herstöðv-
ar yrðu á Íslandi á friðartímum.“ Á
þessari yfirlýsingu má sjá að ein af
grundvallarforsendunum fyrir því
að Íslendingar skrifuðu undir samn-
inginn var sú að hér yrði aldrei her
á friðartímum. En öll hugtök eru
skilgreiningum háð, eins og fljót-
lega kom í ljós. Með tilvísun í átökin
á Kóreuskaga og ástand mála í
Austur-Evrópu var kveðið upp úr
með það að ekki ríktu friðartímar
og því nauðsynlegt öryggi landsins
að hér yrði herstöð. Hversu mikill
fyrirsláttur þetta var sést best á því
að síðan hefur herinn setið sem
fastast.
Herlið eða varnarlið
Og ef einhver hefur haldið að
kind væri kind, sullur sullur og her
her, þá hefur sá hinn sami rangt
fyrir sér. Samkvæmt einhverjum
fræðum skiptir höfuðmáli hvort um
er að ræða herlið eða varnarlið. At-
burðir í Júgóslavíu fyrir tveimur ár-
um sýndu þó svo ekki var um að
villast að lítill munur er á þessu
tvennu. Fólkið þar sem varð fyrir
kúlum og sprengjum hermanna
Nató lét sig litlu varða hvort þar
var á ferð varnarlið eða herlið. Ís-
lendingar urðu árið 1998 beinir að-
ilar að árás á aðra þjóð og áttu þá í
stríði við aðra þjóð í fyrsta skipti í
1125 ára sögu landsins. Og það var
ekki gert með hálfum huga líkt og
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, benti nýlega á:
„Það er Íslendingum til sóma að
þeir voru á meðal staðföstustu
stuðningsmanna loftárásanna í Kos-
ovo og hjálpuðu til við að herða
ásetning annarra bandamanna.“ Sér
er nú hver sóminn.
Forsendur brostnar
Kjarni málsins er þessi. Þau rök
sem voru fyrir gerð samningsins við
Bandaríkin árið 1951, hvort sem
mönnum finnast þau fáránleg eða
haldmikil, eru fallin. Ráðamenn Ís-
lands geta sofið rólegir, óhræddir
við ógnir kommúnismans. Þannig
eru forsendur fyrir veru hersins hér
á landi brostnar. Til að gera samn-
inginn þurfti að brjóta gegn stjórn-
arskrá, en það var réttlætt með sér-
stökum aðstæðum. Þær aðstæður
eru ekki lengur fyrir hendi en engu
að síður veigra stjórnvöld sér ekki
við að fara með þjóðina enn lengra
inn á braut hermennskunnar án
þess að hún hafi nokkurn tímann
verið spurð. Fylgjendur herstöðv-
arinnar eru í sífelldum vandræðum
með að finna ástæður fyrir því að
halda henni hér. Heimsmynd kalda
stríðsins er hrunin og leifar þess
ógnarjafnvægis sem þá ríkti ættu
að hverfa með henni. Herstöðin á
Miðnesheiði er ein þeirra. Ísland
var peð í valdatafli stórvelda, hluti
hernaðarkerfis Bandaríkjanna sem
beint var gegn Sovétríkjunum. Við
breytta og friðvænlegri heimsmynd
leita stjórnvöld logandi ljósi að nýj-
um óvin til að réttlæta veru hersins
hér á landi. Nægir að vísa til orða
Kristjáns Pálssonar þingmanns
Sjálfstæðisflokksins á Reykjanesi í
nýlegu blaðaviðtali þar sem hann
spáði því að næst stæði ógnin að Ís-
landi úr suðri. Næsta land í hásuður
frá flestum stöðum á Íslandi mun
vera Antarktíka, þó Kanaríeyjar
stingi sér sums staðar á milli.
Boðberi friðar
Ef sagan kennir okkur eitthvað
þá er það sú staðreynd að menn
verða að nýta tækifærin þegar þau
bjóðast. Nú er lag að losa sig við
herinn úr landi. Rödd Íslands á ekki
að heyrast úr klappliði þeirra sem
vilja útkljá deilur með blóðsúthell-
ingum heldur hinna sem hvetja til
friðar og bættra samskipta þjóða í
millum.
KOLBEINN
ÓTTARSSON PROPPÉ
Blönduhlíð 6, Reykjavík.
Herseta
í hálfa
öld
Frá Kolbeini Óttarssyni Proppé:
SÍÐLA dags um daginn sat ég á úti-
kaffihúsi í blíðunni við Austurvöll og
skoðaði mannlífið. Margir flatmög-
uðu á vellinum og svo margir voru
þar fullir að unun var á að horfa. Á
hverjum bekk og hverjum grasfleti
voru kunnugleg, þrútin, skítug, glas-
eygð andlit og einnig ungmenni með
húðflúr og bjór. Sumir skiptust á há-
værum skoðunum um landsins gagn
og nauðsynjar en gáfu sér þó tíma til
að brosa í myndavélar erlendra
ferðamanna. Lögreglan og kaup-
menn hafa kvartað undan ónæði á
morgnana af gestum næturlífsins á
skemmtistöðum sem opnir eru lengi
og notað það sem rök fyrir því að
takmarka afgreiðslutíma. Hvað um
það fólk sem fyllti Austurvöll þetta
síðdegi? Af hvaða skemmtistað var
það að koma? Er þetta kannski ný
kynslóð skemmtanafíkla sem mæta
ekki fyrr en undir morgun og ráfa
svo sauðdrukknir út um kaffileytið?
Það hlýtur að vera hægt að hefta
eitthvað til að leysa þetta. Til dæmis
loka bakaríum og pylsuvögnum,
banna strætó og leigubíla (ferða-
máta fulla fólksins), fjarlægja bekki
og torg, girða miðbæinn af ... Er ekki
kominn tími til að hætta að moka?
Flestir vita að sökum þess að einok-
unarsali landsins á áfengi verðlegg-
ur það úr hófi, fara gestir iðulega
seinna á veitingahús og skemmti-
staði en þeir annars myndu. Það
mætti kannski taka örlítið til í þeim
ranni, nú þegar skynsamlegt horf er
komið á afgreiðslutíma skemmti-
staðanna.
Varla er vilji til að endurvekja
útihátíð ríkisins með tilheyrandi ótta
við múgæsingu og skemmdarverk.
Löngu er kominn tími til að frelsa
skemmtanamenningu þjóðarinnar
undan áratugalangri áþján af völd-
um þeirra sem vitið hafa. Ég segi
því: Hættum að moka!
SIGURGEIR ORRI
SIGURGEIRSSON,
Garðastræti 17, Reykjavík.
Hættum að moka
Frá Sigurgeiri Orra
Sigurgeirssyni: