Morgunblaðið - 26.06.2001, Blaðsíða 22

NEYTENDUR
22 ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Norska hagstofan bar saman mat-
vöruverð á Norðurlöndunum og í
Þýskalandi á árunum 1994–2000 og
hefur komist að þeirri niðurstöðu að
matvöruverð sé langhæst á Íslandi.
Samkvæmt norsku fréttastofunni
NTB er matvara á Íslandi 69% dýr-
ari að meðaltali en í löndum Evrópu-
sambandsins á meðan sá munur
nemur 62% í Noregi, 25% í Svíþjóð,
29% í Danmörku og 10% í Finnlandi.
Í skýrslu norsku hagstofunnar er
sérstök athygli vakin á verðhækkun-
um á matvöru á þessum tíma bæði í
Noregi og á Íslandi og á hinn bóginn
á verðlækkunum í Finnlandi.
Skýringin á verðlækkun á mat-
vælum í Finnlandi telja skýrslu-
höfundar að felist í breytingu á
landbúnaðarstefnu stjórnvalda á
miðjum tíunda áratugnum. Þá var
opnað fyrir innflutning frá löndum
ESB, verð lækkaði í kjölfarið og
framleiðendur fengu minna í sinn
hlut.
Verðhækkanir í Noregi eru aðal-
lega skýrðar með tvennum hætti,
sterkri stöðu norsku krónunnar
gagnvart gjaldmiðlum ESB landa og
að verðbólgan í Noregi hafi verið
meiri en í löndum ESB. Aðrar ástæð-
ur eru taldar til eins og veðurfar,
virðisaukaskattur, viðskiptasamn-
ingar og lítil framleiðni í landbúnaði.
Í skýrslunni er bent á að norskur
landbúnaður sé varinn gegn inn-
flutningi í meira mæli en tíðkast í
öðrum löndum innan OECD en einn-
ig sé ástæðan loftslag og lega lands-
ins og manneldisstefna stjórnvalda.
Þá hafi framleiðsla á landbúnaðar-
vörum ekki þurft að laga sig að fram-
leiðslureglum Evrópusambandsins
eins og í Finnlandi og miklir opinber-
ir styrkir kunni að draga úr hagræð-
ingu í framleiðslu.
Könnun norsku hagstofunnar
á matvöruverði
Matvara dýr-
ust á Íslandi
Um síðustu helgi var opnuð versl-
unin Tiger í Kringlunni en allar
vörur þar eru seldar á 200 krónur.
Að sögn Finns Magnússonar fram-
kvæmdastjóra Tiger er þetta
fyrsta verslun sinnar tegundar hér
á landi en þessi verslanakeðja er
dönsk að uppruna og um 50 slíkar
verslanir eru nú reknar í Dan-
mörku og Svíþjóð.
Að sögn Finns eru vörurnar
margvíslegar sem eru á boðstól-
um, gjafapappír, naglalökk, hár-
skraut, sokkar, leikföng, kerti,
verkfæri, myndarammar og glös
svo dæmi séu tekin. Alla jafna
verða á bilinu 400-600 vörutegund-
ir fáanlegar í versluninni og síðan
er vöruvalið aukið í kringum jólin.
Hann segir að Tiger verslanakeðj-
an sérhæfi sig í að kaupa vörur í
miklu magni og hafa upp á vörum
sem unnt er að selja á 200 krónur.
Til að halda vöruverði niðri eru
vörurnar ekki verðmerktar eða
strikamerktar því þær kosta allar
200 krónur, þær eru ekki settar í
sérstakar pakkningar og ekki er
lagt í auglýsingaherferðir. Viku-
lega koma nýjar vörur í verslunina
Þegar Finnur er spurður hvort
til standi að opna fleiri slíkar
verslanir hér á landi segir hann að
stefnt sé í rólegheitunum að því að
opna fjórar til sex slíkar verslanir.
Morgunblaðið/Arnaldur
Finnur Magnússon, framkvæmdastjóri Tiger í Kringlunni.
Allar vörur seld-
ar á 200 krónur
Eftirfarandi atriði ætti að hafa í
huga þegar vatn er hitað í ör-
bylgjuofni, að sögn Ara Ólafsson-
ar og Þorsteins Vilhjálmssonar:
 Gætið varúðar ef hreint og
óblandað vatn er hitað í litlu
magni í örbylgjuofni. Hins vegar
ætti að vera hættulaust að hita te-
vatn með tepokanum í eða kaffi
sem búið er að laga.
 Stillið ofninn ekki á svo lang-
an tíma að vatnið nái suðumarki;
það er hvort sem er óþarfi við
kaffigerð og eingöngu til óþurftar
ef verið er að hita kaffi sem búið
er að laga.
 Takið bollann úr ofninum
með gætni og án asa. Til dæmis er
ágætt að láta bollann standa í ofn-
inum í hálfa mínútu eftir að
slokknar á ofninum. Þetta á raun-
ar við um allt sem hitað er í þess-
um ofnum af því að þeir dreifa hit-
anum ekki jafnt og hann þarf því
að fá að jafnast á eftir.
 Stillið ofninn ekki á mestu af-
köst eða straum þegar verið er að
hita lítið efnismagn. Hitunin tekur
þá lengri tíma og líkur á höggsuðu
verða minni. Auk þess er þá auð-
veldara að stilla tímann þannig að
hitinn verði hæfilegur.
 Hafið málmskeið í bollanum
til að leiða varmann til yfirborðs,
auka iðustrauma og greiða fyrir
bólumyndun. Um málmhluti í ör-
bylgjuofni má lesa nánar í svari
eftir Ara Ólafsson á Vísindavef
Háskóla Íslands, www.visinda-
vefur.hi.is.
 Ef líkur eru á höggsuðu má
banka í bollann með skeið til að
koma henni af stað þar sem ekki
stafar hætta af henni.
Þegar vatn er hitað snögglega,
sérstaklega í örbylgjuofni, er
viss hætta á svokallaðri högg-
suðu. Þá myndast ekki gufuból-
ur og vatnið hitnar yfir suðu-
mark án þess að sjóða. Þegar
hristingur kemst svo á vatnið
gýs það upp úr ílátinu sem það
var soðið í og getur brennt þann
sem heldur á því.
Í sjálfu sér er ekkert að því
að hita vatn á þennan hátt en þó
ber að hafa í huga að ef vatn er
hitað eitt og sér í ofninum er
alltaf hætta á höggsuðu. Högg-
suða verður líklegri ef vatnið er
soðið í nýju íláti. Þegar vatn
sýður á þennan hátt er hætta á
að sjóðandi heitt vatnið gjósi yf-
ir hendur og jafnvel andlit þess
sem tekur bollann út úr ör-
bylgjuofninum.
Guðbjörg Pálsdóttir deild-
arstjóri slysa- og bráðamóttöku
Landspítala háskólasjúkrahúss
segist ekki vita til þess að fólk
hafi komið á bráðamóttökuna
eftir að hafa brennst á heitu
vatni með þessum hætti. Guð-
björg segir þó sjálfsagt að vara
sig á þessu. „Við höfum enga
ástæðu til að ætla annað en að
þetta geti gerst hér á landi fyrst
þetta er möguleiki, ég held að
við hljótum að geta lært af
reynslu annarra án þess að
brenna okkur alltaf sjálf.“
Haft var samband við fjöl-
mörg umboð og viðgerðarþjón-
ustur fyrir örbylgjuofna og at-
hugað hvað kemur fram um
þessa hættu í leiðbeiningunum
sem fylgja með ofnunum. Ekki
koma fram neinar viðvaranir í
þeim um hættuna á höggsuðu.
Rétt er að taka fram að það er
ekkert að því að hita vatn í ör-
bylgjuofni ef ákveðnar var-
úðarráðstafanir eru hafðar í
huga.
Snúningsdiskur getur komið í
veg fyrir höggsuðu
Það sem gerir vatn hitað í
litlu magni í örbylgjuofni lík-
legra til að springa upp í hvells-
uðu en vatn soðið í potti er
einkum þrennt að sögn Ara
Ólafssonar og Þorsteins Vil-
hjálmssonar á Raunvísindastofn-
un Háskóla Íslands. „Vatnið í
bollanum er tiltölulega lítið mið-
að við afköst ofnsins, þannig að
hitun vatnsins verður mjög
snögg, oft um ein mínúta. Einn-
ig hitnar vatn í potti neðan frá
og miklir iðustraumar greiða
fyrir bólumyndun. Vatn í ör-
bylgjuofni hitnar hins vegar
jafnar og iðustraumar verða því
minni. Að lokum eru það örður
á botni pottsins sem greiða mjög
fyrir suðunni, en það gerist ekki
í sama mæli í örbylgjuofninum.
Þar er hitunin jafnvel mest í
miðjum bollanum. Líkurnar á
yfirhitun og höggsuðu eru þó
vafalaust mestar ef bollinn er
mjög sléttur að innan.“ Þeir
félagar taka fram að snúnings-
diskur sem er í mörgum nýrri
örbylgjuofna ætti að geta komið
í veg fyrir yfirhitun, og þar með
höggsuðu.
Varhugavert að hita
vatn í örbylgjuofni
Morgunblaðið/Jim Smart