Morgunblaðið - 26.06.2001, Blaðsíða 37

bekknum. Þetta var upphafið að
langri samveru okkar Elínar í skóla
en eftir skyldunám í Kópavogsskóla
lá leið okkar beggja í Gagnfræða-
skóla Austurbæjar, þaðan í Mennta-
skólann í Reykjavík og loks í Kenn-
araskólann sem var þá í fallegu,
gömlu húsi við Hringbraut.
Fyrstu ár Barnaskóla Kópavogs
eða Kópavogsskóla eins og hann
heitir núna voru litrík svo vægt sé til
orða tekið. Krakkarnir komu víða
að, sumir úr stóru skólunum í
Reykjavík, Miðbæjarskóla og Aust-
urbæjarskóla, þar á meðal flestir
okkar Kópavogskrakkanna, aðrir úr
litlum sveitaskólum og enn aðrir
höfðu alls ekki gengið í skóla þó að
þeir væru orðnir 10-12 ára gamlir.
Það reyndi því talsvert á aðlögunar-
hæfni bæði nemenda og kennara við
þessar aðstæður. Þar á ofan var
húsnæði skólans ekki upp á marga
fiska og teldist ekki boðlegt börnum
nú til dags.
En þetta kom ekki að sök fyrir
börnin. Þau gerðu gott úr öllu og þá
var ekki ónýtt að hafa í hópnum
skemmtilegar telpur eins og hana
Ellu. Knáar stúlkur, hæfileikaríkar,
fyndnar og fjörugar; stúlkur sem
létu ekki hlut sinn fyrir neinum
enda varð strax mikið kvennaveldi í
bekknum. Þegar Breiðablik var
stofnað létu Elín og fleiri kvenkyns
hlaupagikkir sig ekki vanta heldur
hófu að æfa frjálsar íþróttir með
félaginu þó að aðstaða til þess væri
stundum næstum því minni en eng-
in. Hefði Elín haldið áfram íþrótta-
iðkun er næsta víst að hún hefði orð-
ið margfaldur Íslandsmeistari í
spretthlaupum en þau voru sérgrein
hennar.
Þó að Kópavogur sé nú mynd-
arlegur kaupstaður var hann það
ekki á bernskudögum okkar Elínar.
Hann var sveit og þar áttum við
börnin heima á bæjum en ekki í hús-
um við götur. Elín átti heima á Mar-
bakka við Kársnesbraut og þar var
rekinn hefðbundinn búskapur með
kúm, svínum, hestum og hænsnum í
mörg ár. Í óbirtri ritgerð eftir Elínu
segir hún frá búskapnum á Mar-
bakka, meðal annars kúasmölun
hennar og Gunnars, bróður hennar.
Þau þurftu að reka kýrnar á beit á
tún sem var innarlega við Fossvogs-
veginn og var það drjúgur spölur
fyrir litla fætur. Oftast gekk allt
eins og í sögu en fyrir kom að kýrn-
ar létu ekki að stjórn. Elín skrifar:
„Eitt sinn sem oftar voru kýrnar
stungnar af þegar ég kom að sækja
þær. Ég komst að því í hvaða átt
þær höfðu farið. Það var inn eftir
Fossvogsvegi, fram hjá Bjössa
rauða sem rak þar garðyrkjustöð
eða skógrækt. Ég elti og fann þær
loks inni í garði hjá fallegasta hús-
inu við Bústaðaveg á kafi í blóm-
unum en þá steinleið yfir mig og
vissi ég ekki af mér fyrr en pabbi
kom að sækja mig á jeppanum. Ég
var þá með bullandi hita og einhvern
barnasjúkdóm en aldrei vissi ég
hvernig kýrnar komust heim.“
Elín lýsir fyrstu búskaparárum
fjölskyldu sinnar á Marbakka en
þangað fluttist fjölskyldan á sjálfan
hernámsdaginn, 10. maí 1940. Þetta
er afar góð ritgerð; skemmtilega
skrifuð, fræðandi og launfyndin.
Mesta athygli vekur þó takmarka-
laus hlýja hennar í garð foreldra
sinna og systkina. Henni andar bók-
staflega af hverri síðu. Skaði að Elín
skyldi ekki skrifa meira.
Aðalstarf Elínar var kennsla. Hún
var kennari af lífi og sál og fór sínar
eigin leiðir í kennslunni eins og
ævinlega í lífinu. Ég veit ekki hvað
Elínu fannst um þá hörðu gagnrýni
sem við kennarar fengum á 7. og 8.
áratug síðustu aldar. Hins vegar er
mér fullkunnugt um það að Elín átti
þá gagnrýni ekki skilið. Kennsla
hennar var aldrei dauð bókstafs-
kennsla, hún var lifandi og árang-
ursrík frá fyrstu byrjun. Til marks
um það er frásögn ungs manns sem
var sessunautur minn í brúðkaups-
veislu fyrir allmörgum árum. Ég
þekkti manninn ekkert en þegar
hann komst að því að ég væri kenn-
ari tókst hann allur á loft. Hann
hafði nefnilega haft þann albesta
kennara í Kársnesskóla sem hugsast
gat. Og svo fór hann fór að segja frá.
Jú, þetta var enginn venjulegur
kennari. Hann var alltaf að koma
krökkunum á óvart, fann upp á svo
mörgu. Hann fór til að mynda með
krakkana í hjólreiðaferðir, niður í
fjöru og upp á fjöll. „Bara nefndu
það,“ sagði hann. „Þetta var allt svo
gaman“. Löngu áður en ungi mað-
urinn hafði lokið máli sínu þóttist ég
vita hver kennarinn var. Jú, ég átti
kollgátuna. Þetta var hún Elín.
En nú er hún öll, bekkjarsystirin
mín hæfileikaríka. Ég votta fjöl-
skyldu hennar djúpa samúð.
Helga Sigurjónsdóttir.
Við andlát Elínar Finnbogadótt-
ur, fyrrverandi kennara við Kárs-
nesskóla, leitar hugurinn til liðinna
ára. Fyrir rúmlega 40 árum tók nýr
skóli til starfa í Kópavogi. Kenn-
ararnir sem ráðnir voru að skólan-
um þekktust flestir ekkert. Einn
þessara kennara var Elín. Það sem
fyrst vakti athygli við Elínu var hve
glæsileg hún var, en að sjálfsögðu
var margt annað sem einkenndi
hana, m.a. hve hún var rösk og ósér-
hlífin og gekk að hverju verkefni
með áhuga og krafti. Hún var hrein-
skilin og ráðagóð og vildi gera gott
úr öllum hlutum. Á þessum árum
fjölgaði nemendum mjög í Kársnes-
skóla og þá þekktist ekki að leysa
húsnæðisvandann með lausum
kennslustofum. Skólinn varð að taka
við börnunum sem fluttu í skóla-
hverfið, sem hafði þær afleiðingar
að á miðjum vetri voru þrír bekkir
um hverja kennslustofu. Kannski
áttu þrengslin og léleg vinnuaðstaða
nokkurn þátt í að þjappa kennurun-
um saman. Meðal kennaranna sem
þekktust ekkert í byrjun skólaárs
tókst góð samvinna og vinátta sem
ætíð hefur haldist. Og við vorum
ung og lífsglöð. Á góðra vina fundi
var Elín hrókur alls fagnaðar og í
vorferðalögum kennara máttu
hraustustu karlmenn hafa sig alla
við að fylgja henni á göngu. Elín var
vel greind og góður kennari sem
þótti vænt um nemendur sína og
þeim um hana. Hún tók að sér að
koma á fót bókasafni við skólann og
varð það á sínum tíma eitt besta
skólasafn landsins. Elín kenndi alla
tíð við Kársnesskólann. Því miður
varð hún vegna veikinda að hætta
kennslu. Við vonuðum að hún kæm-
ist til betri heilsu þegar hún fékk
hvíld frá kennslustarfinu sem er
krefjandi, erfitt og stundum van-
þakklátt. Svo var því miður ekki og
er hún nú látin eftir langvarandi
vanheilsu. Við syrgjum Elínu og
sendum Sveini Hauki, Rúti og systr-
um hennar og öllu venslafólki sam-
úðarkveðjur.
Sigríður Hjördís Indriðadóttir,
Þórir Hallgrímsson.
Elínu Finnbogadóttur, mágkonu
mína, sá ég fyrst í Menntaskólanum
í Reykjavík á sjötta áratugnum.
Hún tilheyrði kvennahópi, sem setti
svip á skólann. Við sem yngri vorum
horfðum á þær úr fjarlægð. Þær
hafa haldið hópinn síðan og eru
sennilega einn lífseigasti sauma-
klúbbur á landinu.
Við kynntumst ekki í mennta-
skóla. En áhugamenn um stjórnmál
í skólanum vissu, að dóttir Finnboga
Rúts Valdemarssonar, alþingis-
manns Sósíalistaflokks og síðar Al-
þýðubandalags, hafði gifst formanni
Æskulýðsfylkingarinnar, Erni Er-
lendssyni. Það kom okkur, sem
sáum pólitískt samhengi í öllum
mannlegum samskiptum á tímum
kalda stríðsins, ekki á óvart.
Nokkrum árum seinna, þegar ég
kynntist henni, voru þau Örn skilin,
en höfðu eignast saman son, Finn-
boga Rút, sem var augasteinn afa
síns, sem las fyrir hann löngum
stundum. Hann starfar nú í utanrík-
isþjónustunni.
Ella hefur minnzt æskuára sinna
m.a. með þessum orðum:
„Ein fyrsta bernskuminning mín
er þegar pabbi minn bar mig á há-
hesti eftir fjörunni við Fossvoginn í
átt að Marbakka, sem var erfða-
festuland, sem hann hafði fengið
fyrir klíkuskap. Sólin skein í heiði og
garg fuglanna og sjávarhljóðið
hverfur mér seint úr minni. Pabbi
minn var Finnbogi Rútur Valdi-
marsson, d. 1989, þá ritstjóri Al-
þýðublaðsins, ættaður af Ströndum
og Djúpinu og móðir mín Hulda
Jakobsdóttir, ættuð úr Djúpinu og
undan Jökli og úr Dölunum, þá cor-
respondent hjá S. Thor. hf.
Þau höfðu flutt skúr á landið, nið-
ur undir sjó, komið fyrir eldavél og
kojum og hófu svo jarðabætur.
Grófu fyrst mógröf ofarlega í land-
inu, því lítið var um kolin. Ég minn-
ist móhrauka á víð og dreif til þurrk-
unar og síðan fór þetta í eldavélina
til hita og matargerðar. Þá var graf-
inn brunnur, sem gaf alltaf nóg vatn,
svo lengi, sem hann var notaður,
vandinn var bara að bera vatnið
þennan spöl að húsinu.
Þá var komið að grænmetisrækt-
inni og gerður grunnur, stór
hvammur og hlaðinn skjólgarður
norðan megin úr grjóti; nóg var af
því, bæði úr fjörunni og því, sem
hreinsað var úr landinu í næsta ná-
grenni við húsið. Það var upphafið
að túnræktinni... Fljótlega var hafin
bygging gripahúsa, aðallega úr
kassafjölum, veggir einangraðir
með heyi og spónum, fyrir kýr,
hænsni og svín. Mikið hefur pabbi
þekkt góða bankastjóra og átt góða
vini til að hjálpa sér, því innan
skamms bættust í búið ýmsar vélar,
traktor, sláttuvél, rakstrarvél ásamt
fleiru.“
Slík var æska mágkonu minnar á
miðju höfuðborgarsvæðinu um
miðja síðustu öld.
Ella var elzt alsystkina sinna og
gegndi sem slík ákveðnu hlutverki.
Það var sviptingasamt á æsku-
heimili hennar. Harkaleg pólitísk
átök þeirra ára náðu inn á heimilið
og báðir foreldrar hennar virkir
þátttakendur í þeim. Hulda móðir
hennar var sterk kona og almanna-
rómur sagði að faðir hennar hugsaði
dýpra en flestir aðrir. Margir mestu
andans menn þjóðarinnar um mið-
bik 20. aldarinnar voru heimilisvinir
en fóru ekki alltaf með friði. Stund-
um var meiri ábyrgð lögð á elzta
barnið en hægt var að ætlast til að
hún axlaði.
Á fullorðinsárum virtist mér hún
halda meiri fjarlægð frá æskuheim-
ili sínu en yngri systur hennar og
velti því fyrir mér, hvort rætur þess
mætti finna í ábyrgð æskuáranna.
Þó var samband hennar við for-
eldra sína mjög náið. Raunar er mér
til efs, að Finnbogi Rútur hafi átt
nánara sálufélag með nokkurri ann-
arri manneskju utan eiginkonu sinn-
ar.
Ekki gat ég fundið að hún hefði
mikinn áhuga á stjórnmálum. Hún
varði stjórnmálaafskipti foreldra
sinna í einu og öllu, starfaði eitthvað
fyrir Framsóknarflokkinn í Kópa-
vogi en hefur sennilega fengið of-
næmi fyrir pólitík eins og oft er um
börn stjórnmálamanna.
Árið 1966 urðu þáttaskil í lífi
Elínar mágkonu minnar. Þá kom í
sumarleyfi til Íslands Guðmundur
Sveinn Jónsson verkfræðingur, ætt-
aður frá Skarði í Grýtubakkahreppi.
Hann hafði starfað í Bandaríkjunum
um nokkurra ára skeið, m.a. við
teikningar og útreikninga á gastúr-
bínum, þrýstiloftshreyflum, vökva-
hreyflum o.fl. að hluta til með Einari
bróður sínum, sem þar bjó.
Guðmundur Sveinn sneri ekki til
baka til Bandaríkjanna. Þau Ella
gengu í hjónaband. Það voru ham-
ingjurík ár fyrir þau bæði og ekki
síður Finnboga Rút yngri, sem
hændist mjög að Guðmundi Sveini.
Lífið er miskunnarlaust. Í maí-
mánuði 1969 var Guðmundur Sveinn
fluttur á spítala, alvarlega veikur en
ekki svo alvarlega að ástæða væri til
að ætla, að hætta væri á ferðum.
Það fór á annan veg. Þessi öðlingur
og ljúfmenni dó á Landspítalanum
17. maí 1969.
Ella var 32 ára gömul og sonur
hennar 11 ára. Andlát Guðmundar
Sveins var þungt áfall fyrir þau
bæði.
Hún hafði lokið kennaraprófi frá
Kennaraskóla Íslands ári eftir stúd-
entspróf og hóf störf við Kársnes-
skóla í Kópavogi við stofnun hans
1957. Ég kynntist þeim skóla um
skeið og fannst andrúmið þar líkjast
mjög því, sem ég hafði kynnzt í þeim
merka skóla Laugarnesskólanum
aldarfjórðungi áður. Þar var sam-
heldinn hópur hæfra kennara og
Ella naut sín vel í þeim hópi.
Haustið 1970 var komið að nýjum
vegamótum í lífi hennar. Þá giftist
hún eftirlifandi eiginmanni sínum
Sveini Hauki Valdimarssyni hæsta-
réttarlögmanni. Eftir átakamikil
æskuár og sársaukafullan missi við
lát Guðmundar Sveins var það mik-
ils virði fyrir hana að eignast skiln-
ingsríkan eiginmann. Sveinn Hauk-
ur varð slíkur maður í lífi hennar.
Hjónaband þeirra stóð í þrjá ára-
tugi.
Einkasonur hennar, Finnbogi
Rútur, og eiginkona hans, Þórunn
Hreggviðsdóttir, hafa eignast tvo
syni, Finnboga Rút og Grímúlf, sem
skiptu sköpum í lífi ömmu sinnar
seinni árin.
Börn, barnabörn og tengdabörn
Sveins Hauks voru ríkur þáttur í lífi
þeirra.
Þessi heillandi, lífsglaða og
skemmtilega kona átti erfiða daga
síðari hluta ævinnar vegna heilsu-
brests af margvíslegum toga. Sveinn
Haukur var alltaf og til loka við hlið
hennar sem sá lífsförunautur, sem
aldrei brást.
Styrmir Gunnarsson.
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚNÍ 2001 37
$

 


  




>
2K
8
:! ) %
,3"!!%L
  
(   
. 

(


 ;!!)'!'-!
<
 (

  4
!
 $$+$# # ))% 
M%  %+"/ +% % &$ % + $$! # ))% 
)"$% % # ))% 
+$# 9 % % &$
% + 5  :)% % # ))%   $2  &$
() $ $% % # ))%  +'  % 3 ! &$
&' $'/ $0
$


  
  
  


1*
82

  !' )44
( 3&%
(    
  4 &(

  
0
 
 =!!)8!--!
. 
  (
  0
0
 (

   
(  !
%$$  <!#% &$
*%$$'&%,) 2 $ &$ 9 $$ %+ # ))% 
*%$$'&%,) *%$$'& &$  ,!" *%$$'& &$
%$$2$# %%$ &$ ! $# ))% 
<!#% %$ &$ $&$ # ))% 
 # %$ # ))% 

$%$ &$0
/
  0
    (
  0
 # 
 
#(  
   


 
  
     
 


2
>  $ +%
 "% +%0
5$, 0 -$$ &$
$$  -$$ 5$, &$
$%'/  &$ # ))% 
)"$%  %$ 5$, &$
 :)  $ &$
/ 5$, # ))%  9 + % % &$
* # /"$5$, # ))%  ! 
$!# ! &$
 / 5$, # ))% 
!" / $%$ &$
' $'/ $&' $' $'/ $0
$

  
 
 

   



 52(0(I
28
-"$ ) % 1 "% +%
(    
  > 
 


 +!!),!--!
. 
(
 0
<
 (

  4
> !
 !% !# ))% 
!. ! # ))% 
!%"/  # ))%  !! + 2 3!$#
 ,!% $$ &$ % + (0
$ # ))% 
 !%0 $$ &$ !50%  $ # ))% 
( % )%$$ $$ &$
"# $$ $$ # ))%
&' $'/ $0