Morgunblaðið - 10.07.2001, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MIKLAR sviptingar hafaverið á gjaldeyris-markaði að undan-förnu. Gengi krónunn-
ar hefur fallið verulega frá
áramótum. Í lok mars var tilkynnt
um afnám vikmarka krónunnar og
nýtt verðbólgumarkmið Seðlabank-
ans. Krónan var sett á flot og hefur
lækkað mikið síðan. Íslensk fyrir-
tæki, sveitarfélög og opinberar
stofnanir hafa síðustu ár tekið er-
lend lán til að fjármagna rekstur og
fjárfestingar. Ekki er laust við að
titrings hafi gætt í íslensku at-
vinnulífi vegna gengisfalls krón-
unnar enda gengistap vegna er-
lendra lána á tíðum umtalsvert.
Mörg fyrirtæki hafa birt afkomu-
viðvaranir vegna þessa liðar í
rekstri. En hvers vegna hafa ís-
lensk fyrirtæki kosið að taka er-
lend lán fremur en innlend? Meg-
inröksemdin fyrir því hefur verið
hagstæður vaxtamunur þar sem
ódýrara hefur verið að taka lán í
erlendri mynt en í krónum. Önnur
röksemd hefur verið tiltölulega
stöðugt gengi, en gengi krónunnar
hefur haldist nokkuð stöðugt síð-
ustu ár, þrátt fyrir þær hremm-
ingar sem gengið hafa yfir að und-
anförnu. Sú spurning brennur því á
mörgum hvort erlend lántaka sé
réttlætanleg.
Erlend og innlend
fjármögnun
Til þess að svara því hvort óráð
hafi verið að taka erlend lán fremur
en innlend, þarf að hafa í huga
hvernig fjármagnskostnaður fyrir-
tækja er samsettur. Í fyrsta lagi
ræðst hann af beinum vöxtum í er-
lendri mynt eða krónum og í öðru
lagi hefur gengismunur og verð-
bólga áhrif til hækkunar eða lækk-
unar á fjármagnskostnaði. Okkar
röksemd er sú að á meðan vaxta-
munurinn er meiri en gengis-
munurinn (lækkun krónunnar) til
langs tíma þá er réttlætanlegt að
taka erlend lán. Til þess að auð-
velda þennan samanburð er tekið
einfalt dæmi. Gert er ráð fyrir að
tekið sé 10 ára langtímalán. Lánið
er greitt í lok lánstímans en vextir
greiddir árlega. Annars vegar er
miðað við innlent verðtryggt lán til
10 ára og hins vegar 10 ára erlent
lán í sömu hlutföllum og gengisvog
Seðlabankans. Þetta eru í reynd
þeir valkostir sem íslenskum fyr-
irtækjum standa til boða varðandi
lánsfjármögnun.
Íslenskir langtímavextir
og verðbætur
Verðbólga á Íslandi hefur ekki
verið ýkja mikil frá 1991, að með-
altali 2,60% á ári. Verðbólgan fór
hæst árið 1999 er hún nam 5,10%.
Tólf mánaða verðbólga er nú í
kringum 7%. Þessi verðbólga hefur
hækkað íslensk langtímalán tölu-
vert á tímabilinu. Verðbólguáhætta
er því sem fyrr raunverulegur
áhættuþáttur í rekstri íslenskra
fyrirtækja. Þrátt fyrir að íslenskir
langtímavextir hafi farið niður í 7%
árið 1994 og verið á bilinu 7–10%
allt til ársins 2000, þá hafa vextirnir
hækkað síðustu tvö ár. Seðlabank-
inn hefur brugðist við aukinni
þenslu með hækkun stýrivaxta sem
m.a. hefur valdið hækkun lang-
tímavaxta. Í töflunni má sjá að
meðalvextir að teknu tilliti til verð-
bólgu, af 10 ára láni í í
krónum, hafa verið tæp 11
Erlendir skammtímave
undanfarin ár verið miklu
íslenskir langtímavextir.
breytingar hafa þó oft
nærri þessum vaxtamun
hækkun þeirra mynta sem
gengisvog krónunnar er
frá 1991. Gengi krónunnar
um 7,5% í júní 1993 og
hækkaði erlendur fjármag
aður töluvert. Gengislækk
Meginröksemdin fyrir því hvers vegna
íslensk fyrirtæki hafa kosið að taka er-
lend lán fremur en innlend hefur verið,
skrifa þeir Arnar Jónsson og Ísak S.
Hauksson, hagstæður vaxtamunur þar
sem ódýrara hefur verið að taka lán í er-
lendri mynt en í krónum.
Ísak S.
Hauksson
/
1
2
:
8
+/
+1
+2
+:
+8
 '
@((
+.
.+


 




 
   ;
+.
.1
+.
.3
+.
.2
Erlendar lá
áhættunna
ALLIR eru sammála um,að stofnun Efnahags- ogmyntbandalags Evrópu(EMU) í ársbyrjun 1999
hafi verið stór áfangi í þá átt að
skapa sameiginlegan evrópskan
fjármálamarkað, en þróunin á því
sviði hefur að margra mati verið á
eftir hinum þremur þáttum „fjór-
frelsisins“ svokallaða á innri mark-
aði Evrópu – þ.e. frjálsu flæði
vinnuafls, vöru og þjónustu.
„Sameiginleg mynt þýðir að
sameiginlegur evrópskur fjármála-
markaður getur þróazt,“ sagði
Ernst Welteke, seðlabankastjóri
Þýzkalands, á ráðstefnu sem félag-
ið Finanzplatz Deutschland og
þýzku blaðamennskusamtökin IJP
stóðu fyrir í Frankfurt am Main
fyrir skemmstu.
Að sögn Weltekes ber mynt-
bandalagið með sér meira gegnsæi,
meiri samkeppni og aukna reiðu-
fjárhæfni aðila fjármálamarkaðar-
ins í Evrópu. Þýzkaland geti með
þessu styrkt stöðu sína sem alþjóð-
leg fjármálamiðstöð.
En spurningunni hvort mynt-
bandalagið hafi í raun alið af sér
sameinaðan fjármálamarkað í Evr-
ópu segir Welteke nauðsynlegt að
svara í fleiri liðum. Peningamark-
aðir aðildarríkjanna hafa tengzt
saman í einn evru-markað. Fjár-
málamarkaðurinn hins vegar hafi
tekið hægari breytingum. Sú stað-
reynd, að ekki er til neinn einn út-
gefandi verðbréfa á Evrópumark-
aði, fjöldi kauphalla og
verðbréfasýslukerfa er mikill og
mörg mismunandi kerfi greiðslu-
miðlunar og verðbréfasamninga-
gerðar eru starfandi leggst allt á
eitt um að kljúfa markaðinn upp í
aðskildar einingar. „En hinir stöku
verðbréfamarkaðir munu smátt og
smátt nálgast hver annan,“ segir
þýzki seðlabankastjórinn.
Welteke segir þýzku kauphöllina
í Frankfurt vera í góðri stöðu í
þessari þróun. Og Werner G. Sei-
fert, forstjóri kauphallarinnar
Deutsche Börse, tekur í sama
streng. „Fjármálamiðstöðvar sem
eiga sér framtíð opna sífellt ný við-
skiptatækifæri fyrir fjármálaþjón-
ustuaðila og viðskiptavini þeirra
með því að bjóða upp á
skilyrði og samþjöppu
starfsfólks í greininni
stað.“ Til dæmis sé nýja-
deild kauphallarinnar í F
Neuer Markt, í forystuhlu
meðal evrópskra hraðvax
aða.
Lamfalussy-tillög
mikilvægur áfan
Yfirtaka brezka farsí
Vodafone á þýzka fjarski
tækinu Mannesmann fyrir
varð að veruleika gegn vilj
enda þýzka fyrirtækisins
hafar þess samþykktu, oll
titringi í þýzku atvinnulíf
aðsrýnar túlkuðu þessi
Evrópsku
markaðu
Í kjölfar Lamfalussy-skýrslunnar svo
koma á raunverulega sameiginlegum
sat á dögunum ráðstefnu í Frankfur
AUKNAR KRÖFUR
UM UPPLÝSINGAGJÖF
BJARTARA FRAMUNDAN?
Svartsýni hefur verið ríkjandi íalþjóðlegum efnahagsmálumundanfarna mánuði. Dregið
hefur úr hagvexti og neyslu í flest-
um helstu iðnríkjum heims á sama
tíma og atvinnuleysi og verðbólga
hafa verið á uppleið. Ekki síst hef-
ur ástandið í stærstu iðnríkjunum,
s.s. Bandaríkjunum, Þýskalandi og
Japan, ekki gefið tilefni til bjart-
sýni.
Sá jákvæði tónn er einkenndi
yfirlýsingar fjármálaráðherra G7-
ríkjanna, er hittust á fundi í Róm
um helgina, vekur því athygli.
Ráðherrarnir sögðu í yfirlýsingu
að loknum fundinum að undirstöð-
ur efnahagslífsins væru víðast
hvar traustar og að með öflugri al-
þjóðlegri samvinnu ætti að vera
hægt að koma alþjóðlegri efna-
hagsþróun á skrið á nýjan leik.
Vissulega breytir þetta ekki því
að þróun síðustu mánaða hefur
verið dapurleg. Hins vegar vekur
þetta vonir um að niðursveiflan
kunni að verða skemmri en margir
höfðu óttast.
Ekki síst vekja athygli yfirlýs-
ingar bandaríska fjármálaráðherr-
ans Paul O’Neill. Hann sagði að
fundinum loknum að margt benti
til þess að nýtt hagvaxtarskeið
væri að hefjast í Bandaríkjunum
og benti í því sambandi á fjölda ný-
bygginga og metsölu á bifreiðum.
O’Neill telur líklegt að bandaríska
hagkerfið muni byrja að vaxa
hraðar þegar líða tekur á árið og
að hagvöxtur þar geti orðið um
þrjú prósent á næsta ári. Á þessu
ári er talið að hagvöxtur verði í
kringum 1,8%.
Slíkt myndi hafa mikil áhrif um
allan heim og ýta undir hagvöxt og
eftirspurn.
Auðvitað verður að hafa í huga
að yfirlýsingum ráðherranna er að
hluta til ætlað að sefa ótta mark-
aðanna vegna efnahagsástandsins.
Það breytir þó ekki því að ýmis já-
kvæð teikn eru á lofti. Þannig
greindu þýsk stjórnvöld frá því í
gær að iðnaðarframleiðsla hefði
óvænt aukist um 0,9% í maí en
margir höfðu óttast að hún myndi
standa í stað eða jafnvel dragast
saman. Enn á þó eftir að koma í
ljós hvort þessi óvænta aukning sé
vegna sérstakra aðstæðna eða þró-
un er halda mun áfram.
Margir sérfræðingar telja einnig
að hið háa gengi dollars gagnvart
jeni og evru, þrátt fyrir að banda-
ríski seðlabankinn hafi lækkað
vexti sex sinnum með stuttu milli-
bili, muni draga úr vaxtarhraða í
bandarísku efnahagslífi. Frá því
var greint í New York Times á
sunnudag að hið háa gengi dollars
sé farið að há mörgum bandarísk-
um fyrirtækjum sem missa út-
flutningstekjur af þessum sökum
og sjá því fram á mun minni hagn-
að en þau höfðu gert ráð fyrir. Og
þrátt fyrir bjartsýni O’Neill verð-
ur ekki horft fram hjá því að at-
vinnuleysi heldur áfram að aukast
í Bandaríkjunum, samkvæmt töl-
um er birtar voru í síðustu viku.
Íslenskt efnahagslíf er mjög háð
því sem gerist í kringum okkur
enda fá hagkerfi jafnopin og háð
viðskiptum við önnur ríki og hið ís-
lenska. Það er því vonandi að fjár-
málaráðherrar G7-ríkjanna hafi
rétt fyrir sér, er þeir spá því að
bjartara sé framundan.
Í hringborðsumræðum, sem Morg-unblaðið efndi til með nokkrum
úr vinnuhópi Samtaka banka og
verðbréfafyrirtækja og sagt var frá í
Morgunblaðinu á laugardag, kom
fram sú skoðun sérfræðinga, sem
starfa við greiningu á fjármálamark-
aðnum, að enn væri kominn tími til
að gera kröfur um aukna upplýsinga-
gjöf til fyrirtækja, sem skráð eru á
Verðbréfaþingi Íslands.
Gífurlegar breytingar hafa orðið á
þeim reglum, sem gilda um upplýs-
ingagjöf skráðra fyrirtækja á aðeins
einum og hálfum áratug, en kröfurn-
ar til fyrirtækjanna hafa vaxið um
leið og íslenzki verðbréfamarkaður-
inn hefur stækkað og þroskazt. Um-
ræður blaðamanns Morgunblaðsins
og sérfræðinga um fjármálamarkað-
inn leiða í ljós að þeim, sem stunda
viðskipti með hlutabréf, þykir enn
ekki nóg að gert. M.a. er nefnt að
fyrirtæki þurfi að gera meira af því
að birta rekstraráætlanir, sem er
e.t.v. eðlilegt næsta skref. Hins veg-
ar ber á það að líta að á verðbréfa-
mörkuðum erlendis, t.d. í Bandaríkj-
unum, er gerð krafa um miklu nánari
og ýtarlegri upplýsingar um rekstur
fyrirtækja, sem skráð eru í kauphöll-
um, t.d. um laun og kjör stjórnenda
upp á krónu.
Edda Rós Karlsdóttir, forstöðu-
maður greiningardeildar Búnaðar-
bankans, hittir auðvitað naglann á
höfuðið þegar hún segir að aðhald
markaðarins og krafa um upplýsing-
ar séu ómissandi þáttur í eðlilegri
neytendavernd, því að fyrirtæki sem
skráð séu á Verðbréfaþingi geti nú
sótt peninga til almennings í stað
þess að fá lánað í bönkum.
Hitt er ekki síður mikilvægt, sem
fleiri þátttakendur í umræðunum
urðu til að benda á, að til þess að fá
erlenda fjárfesta inn í íslenzk fyrir-
tæki er nauðsynlegt að á okkar verð-
bréfamarkaði séu gerðar sambæri-
legar kröfur og á mörkuðum
erlendis. Bætt upplýsingagjöf er því
ein forsenda þess að hægt sé að auka
erlenda fjárfestingu hér, sem öllum
ber saman um að brýn þörf sé nú á.