Morgunblaðið - 12.07.2001, Blaðsíða 14

HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
14 FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
OFBELDISVERK í umdæmi
lögreglunnar í Reykjavík voru
nær því tvöfalt fleiri árið 2000
en tíu árum fyrr. Það er eink-
um grófari líkamsmeiðingum
sem fer fjölgandi. Þá er talið að
30–40 manns séu á vergangi í
borginni. Þetta er meðal þeirra
atriða sem koma fram í nýrri
skýrslu samstarfshóps um
miðborgarmál en hún var lögð
fram í borgarráði á þriðjudag.
Tilefni skýrslunnar var
fundur borgarstjóra með lög-
reglu, rekstraraðilum í mið-
borginni, miðborgarpresti og
Þróunarfélagi miðborgarinnar
í kjölfar óláta og ofbeldisverka
í miðborginni helgina 15.–17.
júní síðastliðinn. Á fundinum
lagði borgarstjóri til að fulltrú-
ar hagsmunaaðila gerðu úttekt
á ástandinu eins og það væri
og kæmu með tillögur að úr-
bótum. Skipaður var sam-
starfshópur um verkefnið og
hafði hann tvær vikur til verk-
efnisins.
Í skýrslunni kemur fram að
ofbeldismálum sem berast
embætti lögreglustjórans í
Reykjavík hafi fjölgað úr 681
árið 1997 í 831 árið 2000 og er
fjölgunin einkum í alvarlegri
brotum eða grófum líkams-
meiðingum. Þá bendir þróunin
fyrstu fimm mánuði þessa árs
til að hlutfall alvarlegri líkams-
árása sé enn að aukast þótt
heildarfjöldinn sé svipaður. Til
samanburðar er bent á að árið
1990 hafi 453 líkamsmeiðingar
verið tilkynntar til lögreglu
miðað við 831 í fyrra, eins og
fyrr er nefnt.
Átta hópnauðganir
fyrstu fimm mánuði ársins
Í fyrra komu 97 einstakling-
ar á Neyðarmóttöku vegna
kynferðisbrota og eru flestir
þeirra á aldrinum 15–25 ára ef
marka má skýrsluna. 30 fórn-
arlambanna voru í áfengis-
dauða þegar nauðgunin varð,
spurning var um lyfjabyrlun í
fimm tilfellum og í 10 tilfellum
voru gerendur fleiri en einn.
Fram til fyrsta júní í ár
höfðu 30 mál komið á neyðar-
móttökuna og voru 11 fórnar-
lambanna í áfengisdauða þeg-
ar nauðgunin átti sér stað. Í
átta tilfellum voru gerendur
fleiri en einn.
Þá segir í skýrslunni að
álagið á slysadeild Landsspít-
alans – Háskólasjúkrahúss
hafi mikið aukist milli áranna
1999 og 2000. Segir að álagið á
deildina hafi jafnast út eftir að
afgreiðslutími skemmtistaða
var lengdur og fólk sé að koma
lengra fram eftir morgni en áð-
ur.
Þjónusta við geðfatlaða og
óreglufólk er gerð að umtals-
efni í skýrslunni en talið er að
30–40 manns séu á vergangi
vegna húsnæðisleysis. Um
mjög alvarlegan vanda sé að
ræða hjá 10–12 einstaklingum
sökum margháttaðra vanda-
mála þeirra. „Er bæði um að
ræða úrræðaleysi heilbrigðis-
kerfisins og Félagsþjónust-
unnar,“ segir í skýrslunni.
Víðar í skýrslunni eru geð-
fatlaðir og óreglufólk nefndir í
sömu mund en í nýlegri álykt-
un stjórnar Geðhjálpar lýsir
hún áhyggjum sínum yfir
fjölgun heimilislausra einstak-
linga í Reykjavík og segir að
margir þeirra séu geðfatlaðir.
Hvetur stjórnin borgaryfir-
völd og aðra til að líta til höf-
uðborgarinnar allrar í þessu
sambandi en ekki aðeins mið-
borgarinnar.
„Fjölgun heimilislausra í
hópi geðfatlaðra hefur ekkert
með aukið ofbeldi í miðbænum
að gera eins og lögreglan hefur
staðfest en er skömm sem yf-
irvöldum og hagsmunafélög-
um ber að takast á við og
breyta. Í þessu sambandi mót-
mælir Geðhjálp harðlega lok-
unum geðdeilda í sumar sem
þegar hefur valdið geðsjúkum
og aðstandendum þeirra mikl-
um óþægindum,“ segir í álykt-
un stjórnarinnar.
Lögreglan ósammála
skýrslunni
Í skýrslunni er gerð úttekt á
löggæslu á miðborgarsvæðinu
þar sem kemur fram að mið-
borgarvakt lögreglunnar að-
faranótt laugardags og sunnu-
dags telji 13 manns. Af þeim
starfi tveir til þrír á eftirlits-
myndavélum en vaktinni ljúki
klukkan 5:30 og sé vaktin farin
úr miðbænum um hálftíma
fyrr. Bent er á að þegar lög-
reglan hafi verið fjölmennust í
miðborginni á árunum 1995–
1997 hafi þar verið 20–22 lög-
reglumenn þegar öllum veit-
ingahúsum var lokað klukkan
þrjú og mannsöfnuður varð á
götum og torgum miðborgar-
innar.
Í vettvangsferð tveggja full-
trúa hópsins að morgni sunnu-
dagsins 1. júlí hafi lögreglu-
menn á vakt sagst ekki hafa
mannskap til að sinna öðru en
algjörum bráðatilfellum. Lög-
reglumenn segðust ennfremur
verða fyrir aðkasti fari þeir inn
á þá skemmtistaði, sem talið er
að neysla og sala fíkniefna og
vændi sé stundað á.
Athygli vekur að í bréfi
Karls Steinars Valssonar að-
stoðaryfirlögregluþjóns kem-
ur fram að embætti lögreglu-
stjórans í Reykjavík sjái sér
ekki fært að skrifa undir efni
skýrslunnar, þrátt fyrir að lög-
reglan hafi átt fulltrúa í sam-
starfshópnum. „Meginástæð-
an er sú að af lestri hennar má
draga þá ályktun að fjöldi lög-
reglumanna á sérstakri vakt í
miðborg Reykjavíkur um helg-
ar sé orsök vandamála þar. Þó
svo fjöldi lögreglumanna hafi
einhver áhrif á stöðu mála þá
telur embættið ekki réttlátt að
það taki nánast alla ábyrgð þar
sem ljóst er að mun fleiri þætt-
ir hafi þarna áhrif,“ segir í
bréfinu.
Vilja efla löggæslu
annars staðar
Að sögn Karls Steinars er
mjög margt í skýrslunni sem
lögreglan er sammála. „Hins
vegar finnst okkur skorta á
grundvallaspurningar á borð
við hvernig stendur á því að
lögreglan þurfi að vera með
allan þennan mannskap sem
hún er með í dag eingöngu til
þess að líta eftir ölvuðum ein-
staklingum í miðbænum,“ seg-
ir hann. „Önnur spurning er
hversu lengi við ætlum að
halda áfram að fjölga veitinga-
stöðum með vínveitingaleyfi
og hvort alltaf eigi að halda
áfram að fjölga í lögreglunni.
Við erum ekki sammála þessu
og ef það yrði fjölgað í lög-
regluliðinu í dag þá myndum
við ekki fjölga lögreglumönn-
um að næturlagi um helgar
heldur myndum við mjög lík-
lega fjölga að degi til í bænum
og við myndum styrkja lög-
gæsluna annars staðar í borg-
inni.“
Hann segir vínveitingastaði
í umdæmi lögreglunnar í
Reykjavík hafa verið 50 árið
1988 en þeir séu 190 í dag og
langflestir þeirra í miðborg-
inni. „Borgin þarf að setja sér
mörk í þessu sambandi og
meta hvort hún vilji fyrst og
fremst byggjast upp sem
skemmtanaborg. Þá þarf að
okkar mati að koma meiri
ábyrgðarþáttur hjá þeim sem
hafa hag af skemmtanahald-
inu, það þarf að setja þeim
frekari skilyrði um starfs-
mannahald, fjölda dyravarða
og svo framvegis. Þetta eru
hlutir sem okkur finnst að
þurfi að koma betur fram í
skýrslunni.“
Hann segir ýmsar skýringar
á því hvers vegna löggæslu-
mönnum hafi verið fækkað á
miðborgarvaktinni. „Til dæmis
hafa verið settar upp eftirlits-
myndavélar og samhliða því
höfum breytt okkar aðferðum.
Við notum myndavélina sem
auga og stýrum lögreglumönn-
unum eftir því sem tilefni er til.
Þannig teljum við að hver
myndavél sé ígildi margra lög-
reglumanna.“
Þá segir Karl Steinar skorta
gögn um það að aukinn fjöldi
lögreglumanna yrði til þess að
ofbeldisverkum myndi fækka
og öryggi myndi aukast.
Útkallslið lögreglunnar
mjög ungt
Í skýrslu samstarfshópsins
segir meðal annars: „Sökum
álags, stækkandi hóps afleys-
ingafólks og lakari kjara sé
reynsluleysi og ungur aldur og
starfsaldur lögreglumanna
vaxandi vandamál.“
Karl Steinar segir að ein af
ástæðum þess að lögreglan
vilji ekki skrifa undir skýrsl-
una sé sú að mikið sé um full-
yrðingar í henni. „Það er hins
vegar ekkert launungarmál að
útkallslið lögreglunnar er
mjög ungt og því fylgja ýmis
vandamál en það er í sjálfu sér
ekki hlutur sem við sjáum
neina sérstaka lausn á,“ segir
hann og finnst ekki rétt að
blanda kjarabaráttu lögreglu-
manna inn í þessa umræðu.
Fram kemur í skýrslunni að
í minnisblaði fulltrúa verslun-
areigenda í hópnum segi að
starfsfólk verslana í miðborg
Reykjavíkur finni til öryggis-
leysis jafnt að degi sem kvöldi.
Staðhæft er að það taki lög-
regluna 20–40 mínútur að
bregðast við aðstoðarbeiðni
þeirra þegar það ræður ekki
við að vísa óreglu- og öðru
ógæfufólki út úr verslunum.
„Við getum alveg tekið und-
ir að það væri mjög æskilegt
að eftirlit væri betra að deg-
inum niðri í bæ en þarna er
verið að nefna einstök tilvik,“
segir Karl Steinar.
Hann segir augljóst að lög-
reglan verði að forgangsraða
verkefnum sínum og því verði
að huga að því í tilfellum sem
þessum hvernig tilkynning-
arnar hljóða, hvort tilkynnt sé
um ölvaðan mann í verslun eða
eitthvað alvarlegra. „Þannig
að mér finnst þetta slitið úr
samhengi og matreitt þannig
að niðurstaðan verði sú að það
það vanti aukna löggæslu. En
hins vegar get ég tekið undir
að það þurfi að bæta eftirlit
lögreglu að degi til niðri í bæ.“
Auknar kröfur verði
gerðar til dyravarða
Í lok skýrslunnar eru rakin
umkvörtunarefni þeirra aðila
sem samstarfshópurinn aflaði
upplýsinga hjá. Þá eru settar
fram tillögur að úrbótum í 16
liðum sem komnar eru frá
fulltrúum hópsins og öðrum
þeim sem leitað var til. Meðal
þess sem þar kemur fram er að
efla þurfi löggæslu í miðborg-
inni auk þess sem borgaryfir-
völd þyrftu að hafa meira að
segja um það hversu mikla lög-
gæslu þau vilja hafa í miðborg-
inni. Er jafnvel stungið upp á
því að ábyrgð á löggæslu í
Reykjavík flytjist frá ríki til
borgar geti lögreglan ekki
veitt þá þjónustu sem borgar-
yfirvöld telja nauðsynlega til
að unnt sé að tryggja öryggi
borgaranna.
Lagt er til að kannað verði
hvort takmarkanir á meðferð
og neyslu áfengis á ákveðnum
svæðum sé leið sem fara megi
hér á landi.
Þá er lagt til að fulltrúar
veitingastaða í miðborginni
vinni í samstarfi við samstarfs-
nefnd Reykjavíkurborgar
áætlun gegn neyslu ólöglegra
fíkniefna. Eins er stungið upp
á því að auknar kröfur verði
gerðar til dyravarða á veit-
inga- og skemmtistöðum og að
þeim verði gert að sækja nám-
skeið, þar sem farið er yfir lög
og reglur og aðra nauðsynlega
þætti er varða starfið svo eitt-
hvað sé nefnt.
Skýrsla samstarfshóps um miðborgarmál sem nýlega var lögð fram í borgarráði
Grófum lík-
amsmeiðing-
um fjölgar
Morgunblaðið/Júlíus
Á síðustu árum hefur lögreglumönnum á vakt í miðborginni að næturlagi um helgar fækk-
að en lögreglan segir að skipulagning hafi breyst með tilkomu eftirlitsmyndavéla.
Miðborgin
INGIBJÖRG
Sólrún Gísla-
dóttir borg-
arstjóri segir
mikilvægt að
hafa í huga
varðandi
skýrslu sam-
starfshóps um
miðborgarmál
að þegar fjallað
er um aukningu
ofbeldisverka í
Reykjavík sé
ekki sér-
staklega verið
að tala um mið-
borgina.
„Þarna er
verið að tala um ofbeldismál
sem berast embætti lög-
reglustjórans í Reykjavík, en
það tekur yfir Seltjarnarnes,
Mosfellsbæ, Reykjavík og
Kjalarnes en ekki einungis
miðborgina,“ segir Ingi-
björg. „Hins vegar verða of-
beldisverkin helst þar sem
fólkið er flest eðli málsins
samkvæmt. Það er nátt-
úrlega mikill mannfjöldi sem
kemur í miðborgina á degi
hverjum eins og kemur fram
í skýrslunni og miðborgin er
ekki stór þannig að út af fyr-
ir sig er eðlilegt samhengi
þarna á milli.“ Hún segir það
á hinn bóginn áhyggjuefni al-
mennt að ofbeldisbrotum
hafi verið að fjölga jafnt og
þétt í samfélaginu, ekki síst
þeim sem eru alvarleg og til-
efnislaus.
Skorður settar á
fjölgun veitingastaða
Hún segir orsakir ofbeld-
isverkanna margþættar og
margslungnar.
„Við erum að
horfa upp á
harðara sam-
félag og aukna
tíðni afbrota af
ýmsu tagi og þá
er það bara
spurning hvern-
ig verður
brugðist við
því,“ segir hún.
Varðandi
gagnrýni lög-
reglunnar á
fjölgun veit-
ingastaða í mið-
borginni segir
hún að til
skamms tíma hafi borgin
ekki haft mikil tæki til að
koma í veg fyrir að veitinga-
staðir kæmu í staðinn fyrir
verslanir í miðborginni.
„Menn höfðu nokkuð
óbundnar hendur hvað þetta
varðaði þar til þróun-
aráætlun miðborgarinnar
var samþykkt, en hún er
heildstæð stefnumörkun fyr-
ir miðborgina. Í henni eru
einmitt settar skorður við því
hvað hægt er að setja upp af
veitingastöðum í miðborg
Reykjavíkur. Þar eru
ákveðnar reglur um hlutfall
annars konar starfsemi en
verslunarreksturs á ein-
stökum götusvæðum þannig
að það er búið að samþykkja
slíkar takmarkanir,“ segir
hún.
Að mati Ingibjargar er
fólk á vergangi ekki nýtt fyr-
irbrigði í íslensku borg-
arsamfélagi. „Hinir hefð-
bundnu reykvísku rónar hafa
því miður aldrei átt í mörg
hús að venda en það má
kannski segja að vandamálið
sé meira íþyngjandi núna og
alvarlegra en oft áður vegna
þess að það fólk sem um er að
ræða hefur gjarnan verið í
talsvert harðri neyslu á fíkni-
efnum og hinn almenni borg-
ari óttast þetta fólk.“
Hafa gert sér grein
fyrir vandanum
Hún segir vandamálið ann-
ars eðlis þegar um geðfatl-
aða einstaklinga er að ræða.
„Félagsmálaráð Reykjavíkur
ákvað reyndar fyrir skömmu
að setja upp tvö sambýli fyrir
heimilislausa í borginni
þannig að það má segja að
við höfum gert okkur grein
fyrir þeim vanda. En það
breytir ekki því að ef um er
að ræða geðfatlaða ein-
staklinga þá er það ekki sam-
boðið neinu samfélagi að það
fólk sé á götunni. Heil-
brigðis- og félagsþjónustan
verða að taka sameiginlega á
því máli. Hvað hina varðar
þá getur verið erfiðara við þá
að eiga og ekki kannski hægt
að þvinga þá til einhvers.“
Ingibjörg segist gera ráð
fyrir að þeim tillögum sem
nefndar eru til úrbóta í
skýrslunni verði framfylgt.
„Ég veit ekki hvort það á við
um þær allar en ég býst við
að reynt verði að hrinda
þeim í framkvæmd eftir því
sem hægt er.“ Hún nefnir í
því sambandi tillögur um að
koma á margvíslegu sam-
starfi milli þeirra aðila sem
hlut eiga að máli, meðal ann-
ars milli lögreglu og veit-
ingamanna.
Borgarstjóri um aukningu ofbeldisverka í borginni
„Horfum upp á
harðara samfélag“
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir