Morgunblaðið - 18.10.2001, Blaðsíða 34

BLÁSARAKVINTETT Reykjavík-
ur heldur upp á 20 ára afmæli sitt
um þessar mundir. Hljóðfæraleik-
arar kvintettsins, þeir Bernharður
Wilkinson flautuleikari, Daði Kol-
beinsson óbóleikari, Einar Jóhann-
esson klarinettuleikari, Joseph
Ognibene hornleikari og Hafsteinn
Guðmundsson fagottleikari leika all-
ir með Sinfóníuhljómsveit Íslands,
sem er þeirra aðalstarfsvettvangur.
Á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar-
innar í kvöld og annað kvöld verður
Bernharður í brúnni og stjórnar
hljómsveitinni, en félagar hans fjór-
ir verða í einleikshlutverki í Sinfóníu
concertante í Es-dúr, K. 297B eftir
Mozart. Sinfóníu concertante svipar
til einleikskonserts að því leyti að
teflt er saman hljómsveit og einleik-
ara. Í concertante sinfóníum er þó
ekki um einn einleikara að ræða,
heldur hóp einleikara. Það eru ekki
margar concertante sinfóníur til,
samdar fyrir blásarahóp, þannig að
það hlýtur að vera sérstakur við-
burður að heyra þetta verk Mozarts
í flutningi þessa hóps.
Fimm manna hjónaband
Fimmmenningarnir í Blásara-
kvintett Reykjavíkur voru léttir í
lund eftir æfingu með Sinfóníu-
hljómsveitinni í Háskólabíói í gær;
og þótt kvintettinn beri aldurinn
vissulega vel, varð blaðamaður
hreinlega að fá það staðfest að þeir
hefðu einungis leikið saman í tutt-
ugu ár, en ekki meira; þeir hafa
nefnilega verið bæði duglegir og
áberandi í íslensku tónlistarlífi og
það er svolítið eins og með tölvurn-
ar, maður man eiginlega ekki lengur
eftir lífi án þeirra. En tvítugir eru
þeir. „Ég get staðfest það,“ segir
Joseph Ognibene, „mig minnir að
fyrir tuttugu og fimm árum hafi ég
enn verið í barnaskóla. Í það
minnsta kom ég ekki til Íslands fyrr
en 1981, og það er aldur Blásara-
kvintettsins.“ Joe, eins og félagar
hans kalla hann, segir, spurður um
það hverju þeir telji sig helst hafa
áorkað á þessum tíma, að mesta af-
rekið sé sennilega að halda þetta út
svona lengi þannig að þetta sé
ennþá skemmtilegt.
Daði Kolbeinsson tekur undir
það. „Það er nú klisja að segja að
þetta sé eins og fimm manna hjóna-
band en þannig er þetta. Á þessum
tíma höfum við lært vel að spila
saman, við erum oftast sammála um
túlkun, og komum okkur strax á
fyrstu árunum upp okkar eigin stíl.“
Bernharður Wilkinson útskýrir
þetta nánar. „Við æfðum gríðarlega
mikið fyrstu árin og mótuðum mark-
visst okkar stíl, sem ég held að fólk
taki eftir. Stíll okkar er opnari en
margra annarra blásarakvintetta og
er einkennandi fyrir þennan hóp.
Annars hefur þetta líka oft verið erf-
itt; það getur verið félagslega erfitt
að vera í sama hópi svona lengi. Það
reynir á umburðarlyndi, sveigjan-
leika og ekki síst skilning okkar
hvers á öðrum. En eftir að þeim
áfanga var náð að við erum sammála
í grundvallaratriðum um það hvern-
ig við vinnum saman og viljum túlka
tónlistina, þá er þetta mjög gaman.“
Einar Jóhannesson segir að það
komi líka að því að þeir viti um
hvaða hluti taki því að deila; það
lærist með árunum hvar þau mörk
liggi. Hafsteinn Guðmundsson segir
árangur Blásarakvintettsins ekki
síst liggja í því hve vel honum hefur
verið tekið, og það víða. „Það hefur
mikið að segja að vinna okkar hefur
vakið athygli út um allan heim og
það er sannarlega bónus á ánægj-
una af þessu starfi.“
Frídeginum eytt
með kóalabjörnum
Blásarakvintett Reykjavíkur hef-
ur margoft farið í tónleikaferðir til
útlanda og leikið á jafn fjölbreyttum
stöðum og á Svíney í Færeyjum, þar
sem leikið var fyrir fimm tónleika-
gesti, og svo í Carnegie Hall í New
York, einu mesta tónlistarmusteri
vestan hafs. Á ferðum sínum eru
þeir iðulega beðnir að sinna kennslu
og að vera með masterklassa fyrir
langt komna blásaranema. „Kennsl-
an reynir oft meira á en tónleika-
haldið,“ segir Joe, og hinir taka und-
ir það. „Í öll þessi ár höfum við
aðeins einu sinni tekið okkur frí
saman í þessum ferðum. Það var í
Ástralíu, og við notuðum tækifærið
til að slappa af og skoða kóalabirni
og kengúrur.“
Bernharður segir að í kennslunni
erlendis séu þeir oft spurðir að því
hvernig þeir fari að því að ná þeim
samstillta hljóm sem einkennir leik
þeirra. „Það getur verið mjög erfitt
að útskýra þetta. Við þekkjum hver
annan svo vel; minnsta látbragð,
augnatillit eða hreyfing gefur hverj-
um öðrum okkar vísbendingar sem
við skiljum. Það er ekki hægt að
segja fólki að það eigi að líta upp á
ákveðnum stöðum eða gera sig skilj-
anlegt með ákveðnum hreyfingum,
þetta er nokkuð sem lærist í sam-
spili hópsins, og í samspili allra
hópa. Þetta er reynsla og lærdómur
sem við höfum fyrir okkur og aðrir
fyrir sig.“ Bernharður tekur sem
dæmi verk Mozarts sem þeir leika á
tónleikunum. „Daði byrjar einn, ég
þarf ekkert að stjórna honum, og ég
veit að þeir hinir þekkja hann svo
vel að þeir hafa í sér nákvæma
skynjun á sínum innkomum á eftir
honum. Þeir gera það blindandi og
þurfa ekki mig til að segja þeim
það.“
Einn vondur dómur
Á tuttugu árum hafa gagnrýnend-
ur, ekki bara hér heima heldur líka
erlendis, keppst við að lofa leik Blás-
arakvintetts Reykjavíkur og þar
hafa hástemmd lýsingarorð hvergi
verið spöruð. En hafa þeir aldrei
fengið vondan dóm? Jú eitthvað
rámar Bernharð í einn slíkan. „Það
var geisladiskur okkar með franskri
tónlist. Það var franskur gagnrýn-
andi sem kunni bara alls ekki að
meta hann, og skrifaði um hann
frekar slæman dóm. Sami diskur
fékk samt fimm stjörnur í Penguin
Guide of Classical CD’s.“
En hvernig áhrif hefur þá þetta
mikla lof á kvintettinn. Er ekki erf-
itt að standa stöðugt undir miklum
væntingum hlustenda og gagnrýn-
enda? Joe segist ekkert hugsa um
þessar kröfur. „Mér finnst við sjálfir
alltaf vera okkar besti gagnrýn-
andi.“ „Við fundum nú svolítið fyrir
stressi á fyrstu árunum okkar,“ seg-
ir Hafsteinn, „en það er að mestu
búið núna.“ Bernharður bætir því
við að þeir hafi náð miklum áfanga á
aðeins einum mánuði fyrir mörgum
árum, þegar þeir spiluðu á Charlton
tónlistarhátíðinni í Bretlandi,
spiluðu fyrir þriðju rás Breska út-
varpsins BBC og fengu svo loks til-
boð um sinn fyrsta geisladisk fyrir
Chandos útgáfufyrirtækið. „Þetta
var gríðarlega erfiður tími, en þetta
voru sætir sigrar og mikil viður-
kenning á því sem við vorum að
gera. Einar segir að í dag séu þeir
löngu komnir á það stig að þetta sé
fyrst og fremst gaman, og byrjunar-
spennan farin úr þeim. „Við höfum
mjög gaman af því að spila fyrir
aðra, og ég held að við höfum aldrei
tapað spilagleðinni. Ef svo væri,
værum við löngu hættir.“ Daði tekur
undir þetta og segir að ánægjan af
samstarfinu sé heldur ekki síst fólg-
in í því að þetta sé ekki rútínuvinna,
heldur sé glíman ný í hvert sinn sem
tekist er á við verkefnin.
Góður skóli að spila saman
Hafsteinn Guðmundsson segir að
áður fyrr hafi blásturshljóðfærin
jafnvel ekki notið sannmælis í
kammertónlist, en þótt blásara-
kvintettar séu almennt allt of fáir,
þá hafi þeir sýnt að þeir geti spilað
góða kammertónlist ekkert síður en
til dæmis strengjakvartettar. Joe
segir verkalista blásarakvintetta
mjög litríkan. „Strengjakvartettarn-
ir eru með eldri músík, en blásara-
kvintettarnir mest megnis með tón-
list frá tuttugustu öld og mjög
fjölbreytta. Ég held að ég hafi lært
meira um tónlist og samspil í tónlist
í þessu starfi en ég gerði í skóla.“
Hafsteinn tekur undir það að
kammermúsíkin hafi verið góður
skóli og mælir með því að hljóðfæra-
leikarar, ekki síst hljómsveitarfólk,
taki þátt í kammermúsík af þessu
tagi, það hafi bæði uppeldislegt og
músíklegt gildi. Þau skipta hundr-
uðum verkin sem Blásarakvintett
Reykjavíkur hefur leikið á tónleik-
um sínum og hljóðritað fyrir geisla-
diska. Meira en þrjátíu verk hafa
svo verið samin sérstaklega fyrir
hópinn. Eitt slíkt, verkið Issa eftir
Jónas Tómasson, frumflytja þeir í
Japansferð sinni eftir nokkra daga,
Blásarakvintett Reykjavíkur heldur upp á afmæli sitt með Sinfóníuhljómsveit Íslands í kvöld
„Höfum leikið
tuttugu kíló
af tónlist“
Morgunblaðið/Golli
Daði, Hafsteinn, Joe og Einar leika með Sinfóníuhljómsveitinni undir stjórn Bernharðar Wilkinsons.
en þar spila þeir í tilefni af opnun ís-
lensks sendiráðs. Nákvæmari tölu
en mörg hundruð verk er ekki hægt
að kría út úr þeim. „Við teljum þetta
í kílóum. Ætli nótnastaflinn okkar
sé ekki kominn í tuttugu kíló,“ segir
Bernharður.
Tiltölulega þægur stjórnandi
Sinfónía concertante í Es-dúr eft-
ir Mozart var samin í París 1778, en
þar voru þá margir góðir blásarar.
Þar var meðal annars afburðagóður
óbóleikari, Ramm að nafni, sem talið
er að geti hafa tekið þátt í frum-
flutningi verksins. Bernharður er
búinn að lýsa því fyrir okkur hve
gott er að stjórna félögum sínum, og
þeir eru sammála um að það sé gott
að hafa mann sem þeir þekkja svo
vel á stjórnandapallinum. „Hann er
tiltölulega þægur stjórnandi,“ segir
Daði og Einar segir að hann sé ólík-
ur mörgum öðrum stjórnendum sem
geti sumir hverjir verið afar þverir,
jafnvel við einleikarana. Það að spila
svona saman með, eða á móti, hljóm-
sveitinni finnst þeim þó ekki eins og
að vera einleikari. Þeir eru dregnir
út úr hljómsveitinni til að spila sitt
„einleiks“-hlutverk, en þannig er
það reyndar oft á tónleikum, því all-
ir eru þeir sólóistar innan sinna
radda í hljómsveitinni.
Prokofijev og Dvorák
verða með
Önnur verk á tónleikum Sinfón-
íuhljómsveitarinnar í kvöld eru Sin-
fónía nr. 1 eftir Sergei Prokofijev,
klassíska sinfónían, og Sinfónía nr. 8
eftir Antonín Dvorak. Í efnisskrá
tónleikanna segir Halldór Hauksson
meðal annars:
„Árið 1916 ákvað Sergej Prokofij-
ev að máta föt Josephs Haydns: „Ég
var viss um að ef Haydn væri á lífi á
okkar dögum myndi hann semja
samskonar tónlist og á sínum tíma,
en að nýr þráður myndi þó bætast
við vefinn. Mig langaði að semja
slíka sinfóníu: sinfóníu í klassískum
stíl.“ Síðar sagði Prokofijev: „Þegar
hún var farin að hanga saman nefndi
ég hana sjálfur Klassísku sinfón-
íuna. Í fyrsta lagi af því að það lá
beint við, í öðru lagi af prakkara-
skap og í þeirri leyndu von að ég
myndi að lokum standa uppi sem
sigurvegari ef sinfónían yrði í raun
klassísk.““ Um sinfóníu Dvoráks
segir Halldór meðal annars: „Dvor-
ák lagði mikið upp úr því að festast
ekki í einu og sama farinu. Hann
leitaðist við að semja sinfóníu sem
ekki líktist fyrri sinfóníum hans og
reyndi að móta tónefni sitt á nýjan
hátt. Formið er frjálsara en sam-
hengið er tryggt með notkun
skyldra mótíva og hrynmynstra.
Melódíumeistarinn Dvorák er í ess-
inu sínu og sveitamaðurinn Dvorák,
sem hvergi leið betur en úti í nátt-
úrunni í býli sínu við Vysoká, rissar
upp vinalegar sveitasælumyndir
með ríkulegum áhrifum frá tékk-
neskri alþýðutónlist.“
Tónleikar Sinfóníuhljómsveitar-
innar og Blásarakvintetts Reykja-
víkur í Háskólabíói í kvöld, hefjast
kl. 19.30. Þeir verða endurteknir
annað kvöld á sama tíma.
Á tuttugu árum hefur Blásarakvintett
Reykjavíkur tekist að skapa sér stórt og al-
þjóðlegt nafn í músíkheiminum. Kvintettinn
er hvarvetna lofaður og prísaður, þótt ein-
um gagnrýnanda hafi þótt lítið til leiks hans
koma. Bergþóra Jónsdóttir ræddi við fé-
lagana um vinnu og velgengni, í tilefni af af-
mæli hópsins og leiks þeirra með Sinfón-
íuhljómsveitinni í kvöld og annað kvöld.
begga@mbl.is
LISTIR
34 FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÁSTRALSKI rit-
höfundurinn Peter
Carey vann til
bresku Booker-
verðlaunanna fyrir
árið 2001. Var skýrt
frá því í London í
gærkvöld en þetta
er í annað sinn, sem
hann hreppir þessi
eftirsóttu verðlaun.
Carey fékk verð-
launin nú fyrir
„Sanna sögu um
Kelly-flokkinn“,
skáldsögu um ástr-
alska útlagann Ned
Kelly, en 1988 fékk
hann þau fyrir skáldsöguna
„Oscar og Lucinda“.
Að þessu sinni voru sex skáld-
sögur tilnefndar til verð-
launanna en þau eru veitt fyrir
verk, sem er ritað á
ensku og eftir höf-
unda í Bretlandi,
Írlandi eða ein-
hverju samveldis-
ríkjanna. Er verð-
launaféð rúmar
þrjár milljónir ís-
lenskra króna.
Í nefndinni, sem
velur verðlaunahaf-
ann, sitja kunnir
bókmenntagagn-
rýnendur, rithöf-
undar og fræði-
menn en formaður
hennar er Kenneth
Baker lávarður.
Stofnað var til verðlaunanna
1968 og þau hafa síðan orðið til
að vekja athygli á mörgum rit-
höfundum og gert suma fræga á
einni nóttu.
Carey fékk Book-
er-verðlaunin
Peter Carey