Morgunblaðið - 18.10.2001, Blaðsíða 38

VISTHEIMILI Reykja-víkurborgar fyrir börn,sem starfrækt er viðLaugarásveg, hefur á
síðustu vikum og mánuðum verið
allt að því fullnýtt. Í sífellt fleiri til-
vikum eru foreldrar þessara barna
fíkniefnaneytendur og dæmi um að
jafnvel nokkurra daga gömul börn
þurfi á vistun að halda vegna að-
stæðna heima fyrir.
Öðru vistheimili við Hraunberg
var lokað um miðjan júní sl. og
starfsemin sameinuð heimilinu á
Laugarásvegi. Ástæðan var aðal-
lega sú að Félagsþjónustan í
Reykjavík ákvað að breyta um
áherslur með því að draga úr stofn-
anavistun og fjölga úrræðum á
einkaheimilum eða með stuðningi á
heimilum viðkomandi fjölskyldna.
Þar sem aðstæður eru hvað erf-
iðastar, og fullt samráð næst ekki
við foreldrana, fara börn í þeim til-
vikum frekar á vistheimilið.
Borgin hefur verið með tvö
einkaheimili til að taka við yngri
börnum til skemmri vistunar og til
stendur að bæta við tveimur slíkum
heimilum. Einnig hafa ættingjar og
vinir hlaupið undir bagga í vissum
tilvikum.
Guðrún Frímannsdóttir er fram-
kvæmdastjóri barnaverndarnefnd-
ar Reykjavíkur og frá því að skrif-
stofa nefndarinnar tók til starfa í
byrjun september fyrir rúmu ári
hefur eftirspurnin verið mikil, að
hennar sögn.
„Eftir að skrifstofa barnavernd-
arnefndar var opnuð höfum við því
miður fundið fyrir mikilli eftir-
spurn eftir úrræðum fyrir börn
sem eiga foreldra í fikniefnaneyslu
eða öðrum vanda. Við erum reglu-
lega að upplifa það að þurfa að
koma börnum fyrir, jafnt að nóttu
sem degi. Við erum að sinna börn-
um upp að 18 ára aldri og erum
stundum að vista þau mjög ung.
Þegar hægt er reynum við að koma
yngstu börnunum fyrir á einka-
heimilunum. Við reynum að láta
börnin ekki dvelja lengur á vist-
heimilinu en þörf krefur en því mið-
ur eru dæmi um að börnin séu þar
of lengi að okkar mati. Í langflest-
um tilvikum fara börnin þó aftur til
foreldra sinna,“ segir Guðrún.
Barnaverndarstofa ætlar að
fá upplýsingar frá borginni
Barnaverndarstofa hefur fengið
ábendingar að undanförnu um að
úrræðin í Reykjavík séu ekki næg
fyrir þau börn sem þurfa á vistun
að halda vegna erfiðleika heima
fyrir. Bragi Guðbrandsson, for-
stjóri Barnaverndarstofu, vill ekki
tjá sig um stöðuna í Reykjavík á
þessu stigi en upplýsir jafnframt að
Barnaverndarstofa muni á næst-
unni, sem eftirlitsaðili, óska skrif-
lega eftir upplýsingum frá Fé-
lagsþjónustunni um gang mála í
þessum málaflokki og þau úrræði
sem eru fyrir hendi.
Um stöðuna almennt í landinu
segist Bragi hafa áhyggjur af rétt-
arstöðu barna sem búa utan
Reykjavíkur. Þar séu engin sérstök
úrræði fyrir hendi ef koma þurfi
börnum tímabundið frá foreldrum
sínum eða forráðamönnum vegna
erfiðra heimilisaðstæðna. Hann
segir vistheimilin í Reykjavík
stundum hafa tekið við börnum af
landsbyggðinni en með lokun ann-
ars vistheimilisins sé það ekki leng-
ur hægt.
Bragi segir brýnt að bæta rétt-
arstöðu barna þannig að þau búi við
sömu skilyrði og jafnaldrar þeirra í
Reykjavík.
Dregið úr stofnanavistun
Í starfsáætlun Félagsþjónust-
unnar í Reykjavík fyrir árið 2001
eru breyttar áherslur í þjónustu við
börn og fjölskyldur þeirra kynntar.
Sem fyrr segir var það hluti af
þessari áætlun að loka vistheim-
ilinu í Hraunbergi og draga þannig
úr stofnanavistun. Í áætluninni
koma fram eftirfarandi rök fyrir
breytingunni:
„Með stofnun sérstakrar skrif-
stofu barnaverndarnefndar hefur
verið lögð aukin áhersla á
ingu í flóknum og erfiðum
verndarmálum. Í samræm
telst eðlilegt að nýta vist
úrræði fyrst og fremst í
barnaverndarmálunum og
notaðra rýma því fyrirsjáa
Með því að fækka vist
plássum fyrir börn og nýta
göngu fyrir mál sem eru
ferðar hjá skrifstofu
verndarnefndar er hægt
fjármagn til þess að stofna
setuúrræði fyrir ungling
betur þau einkaheimili s
börn til vistunar í skemmr
að styrkja opið ráðgjaf
borgarhlutaskrifstofunum
krafa og áskorun hefur k
starfsmönnum borgarhl
stofa um aukna ábyrgð í st
Með þeim skipulagsbre
sem standa fyrir dyrum
synlegt að efla og styrkja
ina. Könnun á bættri r
borgarhlutaskrifstofum s
notendur kysu meiri rá
þeir fá, að hitta ráðgjafann
ar og að aðgengi að hon
betra. Einnig hefur þróu
efni með einstaklingum se
hafa aðstoð til langs tíma
borgarhlutaskrifstofu sý
aukinnar ráðgjafar. Allt e
mikilvægir þættir í ráðgjö
arhlutaskrifstofum.“
Mikil þörf í Reykjavík fyrir úrræði fyrir börn foreldr
Fleiri börn v
vistuð á einkah
Félagsmálayfirvöld í Reykjavík reyna eftir megni að leysa van
eru dæmi að börn snúi ekki heim sem til að byrja með er ko
Um 100 börn í Reykja-
vík þurftu á vistun að
halda á síðasta ári
vegna erfiðleika for-
eldra sinna, að því er
fram kemur í umfjöllun
Björns Jóhanns
Björnssonar. Mikil þörf
er á úrræðum og hefur
Félagsþjónustan í
Reykjavík breytt um
áherslur í sinni þjón-
ustu og t.d. dregið úr
stofnanavistun.
38 FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
 Á síðasta ári komu 99 börn á
vistheimilin við Laugarásveg
og Hraunberg, 27% fleiri en
árið 1999.
 Meðalaldur þessara barna
var 7 ár; rúm 10 ár við
Hraunberg en tæp 4 ár á
Laugarásvegi.
 Rými er fyrir 7 börn á Laug-
arásvegi og jafnmörg pláss
voru í Hraunbergi. Fleiri
börn hafa verið á þessum
heimilum í einu, allt að 10 eða
11 þegar mest hefur verið.
Einnig eru rými fyrir for-
eldra barnanna ef þör
 Nýtingin á hvoru heim
ir sig var 88% í fyrra
aukning frá 1999 þega
ingin var 68% á Lauga
og 75% í Hraunbergi.
 Meðaldvalartími barna
þessum heimilum er í
um 45 dagar en dæmi
allt að 7 mánaða dvöl,
hjá þeim börnum sem
fara heim til sín aftur.
 Rekstur vistheimilann
aði borgarsjóð tæpar 8
ónir króna á síðasta ár
Vistun barna í R
SÆLGÆTI EÐA GRÆNMETI
RÁS 2 OG SVÆÐISÚTVARP
Í umræðum um fjárhagsvanda Ríkis-útvarpsins á Alþingi í síðustu vikulýsti Björn Bjarnason menntamála-
ráðherra því yfir að rétt væri að kanna
hvort hægt væri að breyta Rás 2 í miðstöð
svæðisútvarpa með aðsetur á Akureyri.
Tillagan hefur vakið athygli þar sem
margir telja að hún geti skapað raunhæf-
an umræðugrundvöll um framtíð Rásar 2,
en áður hafði m.a. verið nefnt að selja
hana eða leggja jafnvel niður.
Málshefjandi að þessum umræðum á
Alþingi var Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður vinstri grænna, en sjónir hans
beindust að fjárhagsvanda Ríkisútvarps-
ins sem hann telur hafa leitt til þess að
það „uppbyggingarstarf sem þar hefur
verið unnið, t.d. á svæðisstöðvunum, skuli
nú vera að koðna niður“. Fleiri en hann
hafa orðið til þess að lýsa ugg sínum
vegna framtíðar svæðisútvarpanna og
sem dæmi má nefna formlega ályktun
stjórnar Verkalýðsfélags Húsavíkur sem
birtist hér í blaðinu sunnudaginn 23. sept-
ember, þar sem stjórnendur RÚV eru
hvattir til að efla svæðisstöðvarnar og
draga boðaðar aðgerðir um samdrátt. Það
er mál út af fyrir sig, að þessir aðilar telja
bersýnilega enga ástæðu til að RÚV mæti
samdrætti í auglýsingatekjum með sama
hætti og önnur fjölmiðlafyrirtæki, og sýn-
ir það eitt þá fáránlegu samkeppnisstöðu,
sem er á fjölmiðlamarkaðnum.
Tillaga Björns Bjarnasonar er hins
vegar áhugaverð sem úrlausn á þessum
vanda. Svæðisútvarp gegnir mikilvægu
hlutverki í dreifðari byggðum landsins
sem vettvangur fyrir svæðisbundna
fréttaþjónustu og þjóðfélagsumræðu.
Sem slíkt er það mikilvægur hlekkur í
þjónustu Ríkisútvarpsins sem „útvarps
allra landsmanna“, og ef hægt er að efla
það í stað þess að draga úr þjónustu þess
með því að breyta hlutverki Rásar 2 innan
ríkisútvarpsins nú þegar stofnunin á und-
ir högg að sækja er vissulega til mikils að
vinna.
Rás 2 hefur um langt skeið verið um-
deild, enda kom hún upphaflega fram sem
útspil ríkisrekins ljósvakamiðils þegar
ljóst var að afþreyingarútvarp í einkaeign
myndi hefja innreið sína hér á landi. Tím-
inn hefur leitt í ljós að Rás 2 hefur aldrei
tekist að skapa sér sérstöðu á borð við þá
sem Rás 1 nýtur sem málsvari íslenskrar
menningar og þjóðlífsumræðu í hjörtum
landsmanna. Hún hefur nær einvörðungu
keppt á þeim markaði sem ljóst er að
einkareknar stöðvar eru fullfærar um að
sinna. Það er þó að sjálfsögðu aldrei svo
að einhverjir dagskrárliðir Rásar tvö hafi
ekki skapað sér verðugan sess í íslensku
þjóðlífi, því þar hefur t.d. verið unnið
markvisst að kynningu vaxtarsprota í ís-
lenskri popptónlist, bæði með viðtölum
við tónlistarmenn og frumflutningi verka.
Einnig hefur Rás 2 verið farvegur fyrir
áhugavert efni frá EBU, Evrópusam-
bandi útvarpsstöðva, sem fengur er að.
Öllu þessu ágæta efni mætti vel koma fyr-
ir innan ramma Rásar 1, sem áhugaverð-
um fleti samtímamenningar. Slík tilfærsla
væri vel til þess fallin að breikka hlust-
endahóp gömlu Gufunnar og auka fjöl-
breytni þar í samræmi við framvindu
menningarlegrar umræðu og hugmynda-
fræði síðustu ára.
Með því að gera Rás 2 að virku og öfl-
ugu svæðisútvarpi væri hlutverki Ríkisút-
varpsins sinnt með sóma sem ekki myndi
einvörðunga þjóna dreifðari byggðum
heldur einnig þeim á höfuðborgarsvæðinu
sem áhuga hafa á svæðisbundnu efni, svo
vali hlustenda þyrfti síst að vera þrengri
stakkur sniðinn. Ef vel er að uppstokk-
uninni staðið gæti dagskrárgerð Rásar 1
einnig orðið sterkari fyrir vikið og höfðað
til yngri hlustenda jafnt sem eldri, en það
myndi án efa styrkja Ríkisútvarpið í sessi
þegar til framtíðar er litið.
Í frétt í Morgunblaðinu á þriðjudag vargreint frá því að samkvæmt útreikn-
ingum Hagstofu Íslands á vísitölu
neysluverðs í ágúst fari hærra hlutfall af
útgjöldum heimilanna í kaup á sælgæti
en á grænmeti. Þótt þessi munur sé ekki
mikill – 1,2 af hundraði í grænmeti og
kartöflur og 1,7 af hundraði í sælgæti –
er hann sláandi.
Laufey Steingrímsdóttir, forstöðu-
maður Manneldisráðs, bendir á að sykur
sé tollfrjáls varningur, en grænmeti sæti
háum tolli á vissum árstímum. „Slík
verðlagsstefna stríðir tvímælalaust gegn
hollustusjónarmiðum,“ segir hún. „Hún
heldur ekki aðeins uppi verði heldur
stuðlar að neikvæðri umræðu og skaðar
þannig ímynd grænmetis.“
Í fréttinni er einnig vitnað í Guðmund
Ólafsson, lektor við Háskólann í Reykja-
vík, sem segir að undir lok síðasta ára-
tugar hafi farið að „bera á sérstökum
hækkunum sem [eigi] sér enga samsvör-
un í þróun erlendis“. Þessar hækkanir
hafi átt við um grænmeti og ávexti,
brauð og kornmeti, plötur, diska, filmur
og margt fleira. Segir Guðmundur að
þessar hækkanir virðist eingöngu hafa
átt rætur að rekja til markaðsaðstæðna
innanlands. Miklar hækkanir hafi verið
upp úr 1998 og sérstaklega eftir vorið
1999.
Guðlaugur Stefánsson, yfirhagfræð-
ingur Samkeppnisstofnunar, segir í
fréttinni að verðlag á grænmeti hafi
hækkað mun meira en í Evrópulöndum,
sem tekin séu til samanburðar. Þar hafi
verðlag á grænmeti hækkað mjög lítið og
jafnvel lækkað.
Af því, sem fram kemur hjá Laufeyju,
Guðmundi og Guðlaugi, má ráða að
ástæðurnar fyrir verðlagi á grænmeti
séu tvíþættar. Álagningarstefna ríkisins
á ekki lítinn þátt í því að mörgum líður
eins og fara eigi að féfletta þá með stór-
tækum þungavinnuvélum þegar þeir
nálgast grænmetisborð verslana og
krefst hún endurskoðunar. En þeir, sem
selja grænmeti, eru ekki fórnarlömb í
þessu máli. Hið mikla samráð, sem kom í
ljós að var milli stærstu aðiljanna á
grænmetismarkaðnum, átti sér ekki stað
á forsögulegum tímum. Þegar saman
koma aðgerðir ríkis og aðilja á grænmet-
ismarkaði stappar nærri að jafnist á við
refsiaðgerðir gagnvart þjóðinni. Um leið
og hamrað er á því í auglýsingum rík-
isstofnana á borð við Manneldisráð að
gleyma ekki grænmetinu er verðlags-
stefnan eins og á ferðinni sé heilsuspill-
andi og mannskemmandi eitur. Sælgæt-
isinnflutningur er hins vegar ekki háður
verndartollum, enda ekki hafnar tilraun-
ir með ræktun sykurreyrs í íslenskum
landbúnaði.
Fyrir skömmu var greint frá því í
Morgunblaðinu að kíló af plómutómötum
hefði kostað rúmar tólf hundruð krónur í
verslun í Reykjavík. Var verðlagningin
útskýrð þannig að hún yrði að vera há
vegna þess að svo fáir keyptu vöruna og
því þyrfti að henda megninu. En það
mætti hæglega snúa þessu við: sennilega
er staðreyndin sú að svo fáir kaupa vör-
una vegna þess hvað verðlagningin er
há. Stundum mætti ætla að í grænmet-
ismálum væri stefnan að selja sem
minnst fyrir sem mest.