Morgunblaðið - 02.12.2001, Qupperneq 14

14 SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SÖGU Ísfélags Vestmannaeyja hf.
eru gerð góð skil í riti sem gefið er út
í tilefni af 100 ára afmæli félagsins.
Þrír höfundar hafa skráð sögu fé-
lagsins. Þorsteinn Þ. Víglundsson,
skólastjóri og fræðimaður, ritaði
sögu fyrstu 70 áranna, Hermann
Einarsson, kennari og ritstjóri,
skráði söguna frá 1971-91 og Sigur-
geir Jónsson, kennari og blaðamað-
ur, skráði sögu félagsins síðastliðin
tíu ár.
1901 Ísfélag Vestmannaeyja hf.
stofnað þann 1. desember.
1902 Íshús byggt 220 m3 að stærð.
1903 Íshússvörður ráðinn. Ís og
snjó safnað í þegnskylduvinnu. Haf-
in geymsla á afla, auk beitu, í húsinu.
1904 Vanhöld á greiðslum fyrir
beitusíld, rekstur félagsins erfiður.
Snjókofi byggður. Gísli J. Johnsen
kjörinn formaður stjórnar.
1905 Erfiðleikar við útvegun beitu-
síldar og rekstrarörðugleikar.
1906 Formanni stjórnar falið að
kanna kaup á kælivél.
1907 Félagsstarfið í lægð, en haldið
áfram útvegun beitusíldar. Aðal-
fundur samþykkti að kaupa frystivél
og byggja nýtt frystihús.
1908 Nýtt frystihús tók til starfa
um áramótin og var fyrsta vélknúna
frystihús á Íslandi. Aflvélar gas-
knúnar.
1909 Félagið mjög skuldugt. Gísli J.
Johnsen felldur úr stjórn, þrátt fyrir
að hafa borið uppi reksturinn.
1910 Ný lög samþykkt á aðalfundi.
Ný stjórn kosin. Ákveðið að hefja
kjötverslun.
1912 Gísli J. Johnsen tekinn í sátt og
gerður að formanni. Ákveðið að
bæta vélakost og stækka frystihúsið.
1914 Félagið ákveður að hætta að
geyma kjöt, fisk og önnur matvæli
fyrir almenning. Opnuð kjötverslun.
1915 Átakamikill félagsfundur og
þrír stjórnarmenn segja af sér.
Ákveðið að raflýsa byggingar félags-
ins með rafmagni frá Rafveitu Vest-
mannaeyja. Metár í sölu beitusíldar,
153 smálestir.
1920 Fyrsta olíuknúna aflvélin sett
upp í frystihúsinu.
1922 Stjórn heimilað að taka lán til
að endurbæta frystihús og vélbúnað.
1923-4 Um 70 vélbátar gerðir út frá
Eyjum.
1924 Gísli J. Johnsen mælir fyrir
því á félagsfundi að formenn báta og
útgerðarmenn gefi fé í sjóð til að
byggja sjúkrahús í Vestmanna-
eyjum. Það varð að veruleika þrem-
ur árum síðar.
1926 Engar skuldir fást greiddar,
mikil fjárhagsvandræði. Útlán á
kjöti stöðvuð.
1927 Gísli J. Johnsen segir af sér
formennsku. Jón Hinriksson kaup-
félagsstjóri kosinn formaður.
1930 Vélbátar á vertíð nær 100.
Ákveðið að stækka frystihúsið um
220 m2. Járnvinda keypt til að lyfta
frosinni síld úr kjallara upp á götu-
hæð.
1931 Félagið tekur við lifur upp í
beituskuldir. Tvö ný íshús rísa í sam-
keppni við Ísfélagið.
1932 Ísfélagið tekur þátt í stofnun
Sölusambands íslenskra fisk-
framleiðenda (SÍF).
1933 Á vetrarvertíð nemur beitu-
sala um 5 tonnum á dag. Miklir
rekstrarerfiðleikar vegna kreppu og
ógreiddra skulda. Málaleitan enskra
aðila um kaup á eignum félagsins
hafnað. Jóhannes Brynjólfsson ráð-
inn framkvæmdastjóri.
1934 Samþykkt að kanna stækkun
frystihússins, byggja ísgeymslu, fá
tæki til ísframleiðslu og aðstöðu til
geymslu á nýjum fiski.
1935 Á vertíðinni skiptu 54 bátar við
félagið. Enginn fékk keypta beitu
sem ekki stóð í skilum eða setti veð.
1937 Lögð á ráðin um kaup á
stækkun frystihússins og kaup á
hraðfrystitækjum sem anni 5 tonn-
um á sólarhring.
1938 Hafin bygging nýja hússins.
1939 Ný stjórn kjörinn og Tómas
M. Guðjónsson verður formaður.
Þessi stjórn sat óbreytt í áratug og
reyndist mjög dugmikil.
1940 Byrjað að heilfrysta fisk.
1940-45 Miklar breytingar á hafn-
arsvæðinu. Ísfélagið fær stærri lóð
við höfnina.
1942 Ísfélagið meðal stofnenda
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna
og fær auðkennið H-2.
1946 Hafist handa við byggingu nýs
hraðfrystihúss.
1947 Fyrsti áfangi nýja hússins
kominn í notkun. Byggingu haldið
áfram og keypt nýtt kælikerfi í
frystihúsið.
1954 Fyrst hreyft hugmynd um
byggingu verbúðar.
1956 Tímamót urðu á aðalfundi
þetta ár. Útgerðarmenn tíu báta
gengu til liðs við félagið og lögðu
fram 150 þúsund króna hlutafé á
hvern bát. Ný stjórn kjörin, Magnús
Bergsson stjórnarformaður.
1957 Hafist handa við auknar bygg-
ingarframkvæmdir og endurnýju
tækja og véla. Tómas M. Guðjónsson
andast.
1958 Félagið eignast sína fyrstu
flökunarvél.
1961 Björn Guðmundsson kjörinn
stjórnarformaður.
1965 Verbúð byggð. Hafin smíði
nýs saltfiskvinnsluhúss við Strand-
veg.
1970 Ísfélag Vestmannaeyja hf.
hæsti skattgreiðandi Vest-
mannaeyjakaupstaðar.
1973 Eldgos í Heimaey þann 23.
janúar. Ísfélagið verður miðstöð
björgunarumsvifa og verbúðir og
matstofa notaðar fyrir björg-
unarmenn. Skrifstofa sett upp í
Reykjavík. Hraun fer yfir nýjasta
hús félagsins og ógnar eldri húsum.
Ísfélagið kaupir húseignir Júpiter &
Mars á Kirkjusandi í Reykjavík og
tekur við rekstri þar 1. apríl.
Stjórnarfundur 13. september sam-
þykkir að félagið fari sjálft út í út-
gerð, sem er nýmæli í 72 ára sögu.
Fiskmóttaka byggð í Þorlákshöfn.
Ákveðið að hraða uppbyggingu í
Eyjum að loknu gosi.
1974 Aftur hafin móttaka á fiski í
Vestmannaeyjum, í saltfiskverkun
25. janúar og til frystingar 31. jan-
úar. Miklar breytingar gerðar á
frystihúsinu í Eyjum. Tvö frystihús í
rekstri, í Vestmannaeyjum og á
Kirkjusandi, sem var þá stærsta
framleiðslueining í eigu sama aðila í
fiskiðnaði hér á landi. Samþykkt að
hefja byggingu á saltfiskhúsi í stað
þess sem fór undir hraun.
Kirkjusandur seldur Sambandi ís-
lenskra samvinnufélaga.
1975 Ísfélagið gerist aðili að Klakki
hf, sameiginlegu félagi frystihús-
anna í Eyjum um kaup og útgerð
skuttogara. Togari smíðaður í Pól-
landi. Félagið eignast einnig hlut í
Berg-Huginn hf.
1977 Saltfiskhúsið stækkað. Tog-
arinn Klakkur VE til landsins.
1978 Ísfélagið kaupir hlut Hugins í
Berg-Huginn hf. og eignast 40% hlut
í skuttogaranum Vestmannaey.
1979 Fiskmóttökuhúsið í Þorláks-
höfn selt. Ísfélagið gerist aðili að
togaraútgerðinni Samtogi.
1980 Miklir erfiðleikar. Öllu starfs-
fólki sagt upp frá og með 1. ágúst.
Rekstur hófst aftur mánuði síðar.
1986 Björn Guðmundsson hættir
eftir 30 ára setu í stjórn, þar af
stjórnarformaður í 25 ár. Kristinn
Pálsson tekur við.
1987 Ísfélagið gengur úr Samtogi
og fær í sinn hlut togarana Gideon
og Halkion. Það er ein stærsta tog-
araútgerð í Vestmannaeyjum og á
auk einnig hlut í Bergey, Smáey og
Vestmannaey. Hlutafélagið Höfn hf.
stofnað um rekstur Halkions og Gid-
eons.
Einar Sigurjónsson lætur af for-
stjórastarfi og Eyjólfur Martinsson
ráðinn framkvæmdastjóri.
1988 Tunga hf., sem feðgarnir
Kristinn Pálsson og Magnús Krist-
Aldarlöng
athafnasaga
Morgunblaðið/Sigurgeir
Sigurjón frá Hólakoti og Ingvar í Skógum í flatningu.
Morgunblaðið/Sigurgeir
Hrauni mokað úr vélasal Ísfélagsins.
1. desember 1901 – 1. desember 2001
ÉG ER ekki Vestmanna-eyingur en flutti hingað úrReykjavík 1964 og hafði þá
aldrei unnið í fiski,“ segir Erla.
Hún segir að það hafi kostað sig
svolítið átak að fara í fiskvinnu, en
svo hafi þetta gengið mjög vel.
Fyrst vann hún aðallega „á borði“,
við pökkun og snyrtingu, en síðar
fór hún í gæðaeftirlitið. Það felst
m.a. í að taka sýni af framleiðslunni
til að kanna hvort allt sé eins og það
á að vera. En þykir Erlu eitthvað
skemmtilegra í vinnunni en annað?
Síldarstemmning
„Það er alltaf viss stemmning í
síld og loðnu, mikil vinna og
spenna yfir því hvort vertíðin verði
góð. Það er bæði spennandi fyrir
okkur og sjómennina hvort veiðist
vel af síld eða loðnu. Við erum
öruggari með bolfiskinn – það er
rólegra yfir honum.“
Erla segir að fiskvinnan hafi
mikið breyst frá því hún byrjaði.
Það á bæði við um eftirlit, hrein-
læti og sjálfa vinnuna. Umbúðirnar
eru þægilegri og eins vinnuum-
hverfið, vinnan er orðin léttari.
„Nú sitja konurnar við vinnslu-
línurnar, sem er mikill munur eða
að standa við borðin all-
an daginn. Það var erfitt
fyrir stelpurnar sem
komu með fiskinn á
borðin, en nú kemur allt
á færiböndum.“
Óvissan var erfið
Erla segir að bruni frystihússins
í desember í fyrra og óvissan í kjöl-
farið hafi verið mikið áfall.
„Þetta var erfitt um síðustu ára-
mót og rosaleg óvissa. Manni létti
mikið þegar maður heyrði að það
ætti að fara í bolfiskinn aftur. Ég
hefði ekki farið aftur í Ísfélagið
nema af því það var keypt bolfisk-
vinnslulína. Sama átti við um fleiri
konur sem ekki langaði að vinna í
saltfiski.“
Alltaf stuð í pásunum
Erla segir að það sé góður
vinnuandi í Ísfélaginu, „Alltaf stuð
í pásunum hjá okkur og nóg að tala
um!“
Í síðustu viku var Erla að vinna í
síld. Það var unnið á tvískiptum
vöktum, milli klukkan 7.30 og
19.30. Fólkið skiptist á að taka
næturvaktir og dagvaktir. En
hvernig líkar Erlu þessi vinna?
„Mér hlýtur að líka hún mjög vel
fyrst ég er búin að vera allan þenn-
an tíma. Ég hef haft góða yfirmenn
og átt gott samstarfsfólk. Það hafa
margir góðir verið þarna yfir, bæði
Sigurður heitinn Einarsson og
fleiri.“
Ég hafði aldrei
unnið í fiski
Morgunblaðið/Sigurgeir
Erla Víglundsdóttir
Erla Víglundsdóttir fór að vinna
hjá Ísfélagi Vestmannaeyja hf. um
áramótin 1967–68 og hefur unnið
þar óslitið síðan.
Mikilli sjálfvirkni er beitt og tækja-
búnaður mjög vandaður. Sjálfvirkar
Marel-vogir skammta hráefnið í
plastpoka sem leggjast í frystibakka.
Bakkarnir renna eftir færiböndum að
þremur frystiskápum. Sjálfvirkur
búnaður sér um að hlaða skápana og
tæma þá þegar pakkarnir eru frosnir.
Frá skápunum rennur varan á færi-
böndum að búnaði sem raðar pökk-
unum á vörubretti sem síðan fara í
frystiklefa.
Áætlað er að vinnslulínan muni af-
kasta um 350 tonnum á sólarhring.
Frystiklefinn var stækkaður frá því
sem fyrir var og rúmar nú um 1.500
tonn af afurðum á brettum. Í frysti-
húsinu, eða verksmiðjunni sem er lík-
lega réttnefni, er unnið á vöktum þeg-
ar nóg hráefni býðst.
Áhersla á uppsjávarfisk
Á efri hæð frystihússins er lítil
vinnslulína fyrir bolfisk sem keypt
var notuð sl. vor. Þar eru einungis
unnin þorskur og ýsa, þegar ekki er
unnið í loðnu eða síld. Þarna eru bæði
unnin flök sem send eru fersk til út-
landa og flök til frystingar.
Bolfiskur hefur vegið mun minna
en uppsjávarfiskur í rekstri Ísfélags-
ins undanfarin ár. „Það var tekin
ákvörðun um það í janúar sl., eftir
brunatjónið, að byggja ekki upp bol-
fiskvinnslu í þeirri mynd sem hún var
áður,“ segir Ægir Páll. „Það lá gríð-
arleg fjárfesting í bolfiskfrystihúsinu
og kvótastaða okkar í bolfiski rétt-
lætti raunverulega ekki þá fjárfest-
ingu. Við höfum samt verið með
nokkra bolfiskvinnslu sem hefur
gengið þó að hún sé ekki stór,“ sagði
Ægir.
Um þessar mundir er verið að loka
tveimur burstum á frystihúsinu og
verður þar látið staðar numið um sinn
við endurbætur eftir brunann, að
sögn Ægis Páls. Í þessu húsnæði
verður m.a. starfsmannaaðstaða.
Ísfélag Vestmannaeyja hf. velti
nær 2,8 milljörðum króna á síðasta
reikningsári, að því er fram kom á að-
alfundi 16. nóvember sl. Tap af reglu-
legri starfsemi var 108 milljónir, en að
teknu tilliti til óreglulegra liða var
hagnaður upp á 97,1 milljón króna.
Starfsmenn voru að meðaltali 198 á
starfsárinu og launagreiðslur 654
milljónir. Það eru 103 hluthafar sem
eiga hlut í Ísfélagi Vestmannaeyja hf.
En hverjar eru framtíðarhorfur fé-
lagsins?
„Ég met stöðuna þannig að félagið
eigi að vera sterkt eftir þessa upp-
byggingu í vinnslu á síld og loðnu,“
sagði Ægir Páll. „Félagið verður með
tvær góðar bræðslur, fullkomna
vinnslu til að vinna loðnu og síld. Þótt
skipin séu komin til ára sinna hafa
þau samt náð að veiða þann kvóta sem
við eigum úr að moða. Afurðaverð á
síld og loðnu er gott í dag og horf-
urnar góðar. Ég er því nokkuð bjart-
sýnn og tel stöðu félagsins sterka
þegar litið er til næstu mánaða.“ Að-
spurður sagði Ægir Páll ekki neina
ákvörðun hafa verið tekna um end-
urnýjun fiskiskipaflota félagsins.
gudni@mbl.is