Morgunblaðið - 19.01.2002, Blaðsíða 23

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2002 23
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN
LEITIN að hryðjuverkamönnum úr
röðum al-Qaeda og annarra herskárra
samtaka múslima hefur leitt til fjöl-
margra handtakna víðsvegar um heim
á undanförnum dögum. Sautján
manns voru teknir höndum í Bretlandi
í gær og í fyrradag. Þá tilkynnti
Bandaríkjastjórn að sex menn, sem yf-
irvöld í Bosníu afhentu bandaríska
sendiráðinu í Sarajevó í gærmorgun,
yrðu fluttir til Guantanamo-herstöðv-
arinnar á Kúbu, þar sem grunaðir liðs-
menn al-Qeada eru hafðir í haldi.
Lögreglan í Leicester í Mið-Eng-
landi tók í gær tvo karla og tvær konur
höndum vegna ólöglegrar dvalar í
landinu, til viðbótar við þrettán manns
sem handteknir voru í Leicester og
London á fimmtudag. Níu þeirra er
haldið vegna gruns um tengsl við
hryðjuverkastarfsemi. Mikill fjöldi
múslima býr í Leicester.
Sexmenningarnir sem yfirvöld í
Bosníu létu af hendi í gær, fimm Als-
írbúar og einn Jemeni, voru teknir
höndum í október sl. vegna gruns um
tengsl við hryðjuverkasamtök Osama
bin Ladens. Fjölmiðlar í Bosníu
skýrðu frá því að þeir hefðu verið að
undirbúa árás á bandaríska sendiráðið
í Sarajevó. Dómstóll í borginni úr-
skurðaði á fimmtudag að þeim skyldi
sleppt úr haldi vegna skorts á sönn-
unargögnum og ákváðu bosnísk yfir-
völd þá að láta þá í hendur Bandaríkja-
mönnum.
Lögreglan á Filippseyjum handtók í
gær þrjá menn, sem grunaðir eru um
spengjutilræði, en einn þeirra er tal-
inn vera háttsettur al-Qaeda-liði frá
Indónesíu. Þá handtók lögreglan í
Pakistan fimm menn, sem taldir eru
meðlimir al-Qaeda, en þeir höfðu
reynt að komast inn í landið frá Afg-
anistan, dulbúnir sem búrkaklæddar
konur.
Talið er að starfsemi al-Qaeda
teygi anga sína til um 40–50 landa í
flestum heimsálfum.
Rauði krossinn kannar aðbúnað
fanga í Guantanamo
Með sexmenningunum frá Bosníu
verða fangarnir í Guantanamo-her-
stöðinni orðnir 110 talsins, en nokkur
hundruð grunaðir liðsmenn al-Qaeda
eru enn í haldi í Afganistan.
Nefnd á vegum Alþjóða rauða
krossins hóf í gær rannsókn á því
hvort Bandaríkjastjórn bryti mann-
réttindi á föngunum í Guantanamo,
en mannréttindasamtök hafa haldið
því fram að aðbúnaður þeirra sé ekki
mannsæmandi. Nefndarmenn komu
til Kúbu í gær og munu líklega dvelja
þar í viku. AP-fréttastofan hafði eftir
formanni nefndarinnar, Urs Boegli,
að Rauði krossinn myndi skýra
Bandaríkjastjórn frá niðurstöðum
nefndarinnar, en ekki væri víst hvort
þær yrðu gerðar opinberar.
Reid lýsir yfir sakleysi
Richard Reid, sem er grunaður um
að hafa reynt að sprengja bandaríska
farþegaþotu í loft upp 22. desember
sl., kom í gær fyrir rétt í Boston og
lýsti hann sig saklausan af öllum
ákæruatriðunum níu.
Flugfreyja og farþegar yfirbuguðu
Reid um borð í vél American Air-
lines-flugfélagsins á leið frá París til
Miami eftir að hann hafði reynt að
kveikja í sprengiþræði í skó sínum.
Bosníumenn láta grunaða hryðjuverkamenn í hendur Bandaríkjastjórn
Sautján manns hand-
teknir í Bretlandi
Leicester, London, Sarajevó. AFP, AP.
Reuters
Myndin sýnir fimm grunaða meðlimi hryðjuverkasamtakanna al-Qaeda,
sem Bandaríkjastjórn óskaði eftir upplýsingum um á fimmtudag. Þeir
koma allir fram á myndbandi sem fannst í Afganistan og virðast þar
vera að búa sig undir sjálfsmorðstilræði.
ARNOLD Ruutel, forseti Eistlands,
útnefndi í gær Siim Kallas, fráfarandi
fjármálaráðherra og fyrrverandi
seðlabankastjóra,
sem næsta for-
sætisráðherra
landsins.
Tilkynning um
ákvörðun Ruutels
var gefin út stuttu
eftir að Umbóta-
flokkur Kallas og
Miðflokkurinn
náðu samkomu-
lagi um stjórnar-
myndun en þar er kveðið á um að aðild
að Evrópusambandinu og Atlants-
hafsbandalaginu (NATO) séu for-
gangsatriði á sviði utanríkismála.
Búist er við að ný stjórn hljóti stað-
festingu eistneska þingsins innan
hálfs mánaðar. Kallas tekur við af
Mart Laar, sem sagði af sér sem for-
sætisráðherra og baðst lausnar fyrir
sig og þriggja flokka samsteypustjórn
mið- og hægriflokka 8. þessa mánað-
ar.
„Faðir krónunnar“
Kallas, sem er 53 ára, varð seðla-
bankastjóri Eistlands 1991, um það
leyti sem Eistar voru að slíta formlega
öll tengsl við Sovétríkin, sem liðu und-
ir lok sama ár. Hafði hann forgöngu
um að eistneska krónan var tekin upp
í stað rússnesku rúblunnar árið 1992
en sú ákvörðun þótti djörf mjög og
gekk gegn ráðleggingum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins.
Kallas stofnaði Umbótaflokkinn ár-
ið 1994 og nýtur einkum stuðnings
yngra fólks og einkaframtaksins.
Hann gegndi embætti utanríkisráð-
herra áður en hann tók við fjármála-
ráðuneytinu og hefur iðulega þótt lík-
legur til að verða forsætisráðherra.
Útnefndur
í Eistlandi
Tallinn. AFP.
Siim Kallas
DICK Cheney, varaforseti Banda-
ríkjanna, á nú undir högg að sækja
vegna gjaldþrots orkufyrirtækis-
ins Enron og ásakana um að yf-
irmenn fyrirtækisins hafi haft of
mikil áhrif á stefnu hans í orku-
málum. Cheney hefur neitað að
veita upplýsingar um fundi sína
með yfirmönnum orkufyrirtækis-
ins í fyrra þegar hann var að móta
stefnu stjórnar Bush í orkumálum.
Demókratar segja að Cheney
hafi átt í leynilegum viðræðum við
yfirmenn Enron sem hafi haft of
mikil áhrif á áætlun Bush-stjórn-
arinnar í orkumálum sem varafor-
setinn kynnti í maí. Gjaldþrotið
hefur beint athygli fjölmiðla að
fjárhagslegum stuðningi Enron við
Bush og fjölmarga aðra stjórn-
málamenn og sú ákvörðun Cheney
að veita ekki upplýsingar um fund-
ina hefur torveldað stjórn Bush að
sannfæra almenning um að hún sé
ekki handbendi stórfyrirtækjanna
sem hafa stutt hann.
Cheney segist ekki vilja veita
upplýsingarnar til að verja sérstök
undanþáguréttindi framkvæmda-
valdsins varðandi upplýsinga-
skyldu gagnvart þinginu. Aðstoð-
armenn varaforsetans segja að
hvorki hann né ráðgjafar hans hafi
gert neitt af sér en jafnvel repúbl-
ikanar viðurkenna að afstaða
Cheney hljóti að vekja grunsemdir
um að hann vilji leyna einhverju
sem geti komið honum í koll.
„Cheney og starfsmenn hans
hafa brotið þá grundvallarreglu í
hneykslismálum að veita greinar-
góðar upplýsingar strax,“ sagði
Larry J. Sabato, stjórnmálafræð-
ingur við Virginíu-háskóla. „Harð-
neiti menn að veita upplýsingar
auka þeir tortryggni almennings
og fjölmiðla og tryggja að umfjöll-
unin um deiluna verður mikil og
linnulaus.“
Margir stjórnmálaskýrendur í
Washington telja að Cheney neyð-
ist að lokum til að veita upplýsing-
arnar til að koma í veg fyrir að
demókratar fái tækifæri til að lýsa
Bush og embættismönnum hans
sem leppum stórfyrirtækja á borð
við Enron, sem var sjöunda
stærsta fyrirtæki Bandaríkjanna
fyrir gjaldþrotið.
Ráðgjafi Bush á
launaskrá Enron
Gjaldþrot Enron hefur beint at-
hygli bandarískra fjölmiðla að
tengslum fleiri embættismanna við
fyrirtækið. Til að mynda hefur
komið fram að helsti efnahagsráð-
gjafi Bush í kosningabaráttunni í
fyrra, Lawrence Lindsey, var þá
einnig ráðgjafi Enron. Lindsey
fékk andvirði fimm milljóna króna
á ári frá Enron fyrir störf sín í svo-
kallaðri ráðgjafarnefnd fyrirtækis-
ins.
Lindsey er sagður hafa tileinkað
sér margar af hugmyndum Kenn-
eths Lay, forstjóra Enron, í orku-
málum og sett þær í kosninga-
stefnuskrá Bush.
The Washington Post segir að
nokkrir aðrir ráðgjafar Bush hafi
verið á launaskrá hjá Enron,
þeirra á meðal Robert Zoellick,
viðskiptafulltrúi forset-
ans, og Theodore Kass-
inger, aðalráðunautur
viðskiptaráðuneytisins.
Þá hafi um 35 embætt-
ismenn stjórnarinnar
átt hlutabréf í Enron.
Nokkrir þeirra, m.a.
Karl Rove, helsti póli-
tíski ráðgjafi Bush, áttu
hlutabréf að andvirði
meira en 10 milljóna
króna. Thomas White,
ráðgjafi Bush í hermál-
um, var aðstoðarfor-
stjóri eins af dótturfyr-
irtækjum Enron og átti
hlutabréf í fyrirtækinu
að andvirði 2,5–5 milljarða króna.
Enron lagði fé í kosningasjóði
margra embættismanna Bush-
stjórnarinnar, þeirra á meðal
Johns Ashcrofts dómsmálaráð-
herra og Spencers Abrahams
orkumálaráðherra. Margir aðrir
tengdust bæði orkufyrirtækinu og
Arthur Andersen, endurskoðunar-
fyrirtæki þess, þeirra á meðal
Harvey Pitt, yfirmaður bandaríska
verðbréfaeftirlitsins, SEC, Pat
Wood, formaður ráðs sem hefur
eftirlit með orkufyrirtækjunum, og
Pat Wood aðstoðardómsmálaráð-
herra.
Styrkti meirihluta rann-
sóknarmanna þingsins
Ekkert hefur komið fram sem
bendir til þess að tengsl embættis-
mannanna við Enron hafi verið
ólögleg. Þau voru hins vegar svo
umfangsmikil að þau hafa vakið
mikla umræðu um pólitísk áhrif
slíkra stórfyrirtækja í Wash-
ington.
Áætlað er að í
síðustu kosningum
hafi Enron veitt
andvirði 170 millj-
óna króna í kosn-
ingasjóði stjórn-
málamanna, jafnt
demókrata sem
repúblikana. Stuðn-
ingur fyrirtækisins
við Bush einan nam
andvirði 63 milljóna
króna frá árinu
1993.
Enron styrkti
reyndar svo marga
stjórnmálamenn að
meirihluti allra
þeirra þingnefnda, sem hyggjast
rannsaka gjaldþrotsmálið, væri
vanhæfur til að fjalla um málið ef
framlög stórfyrirtækja í kosninga-
sjóði nægðu til að gera þá vanhæfa.
Formenn flestra þingnefndanna
myndu þá ekki heldur geta tekið
þátt í rannsókninni.
51 af 56 þingmönnum í orku- og
viðskiptanefnd fulltrúadeildarinn-
ar, sem hyggst rannsaka málið,
hefur fengið fé frá Enron eða
Arthur Andersen, alls 40 milljónir
króna.
49 af 70 þingmönnum í annarri
nefnd fulltrúadeildarinnar, sem
fjallar um fjármálaþjónustu, hafa
fengið alls 30 milljónir króna frá
fyrirtækjunum tveimur.
Tveir þriðju nefndar öld-
ungadeildarinnar, sem á að
rannsaka málið, fengu meira en 70
milljónir króna frá fyrirtækjunum,
þeirra á meðal formaðurinn,
Joseph I. Lieberman, varaforseta-
efni demókrata í síðustu kosning-
um.
Cheney sakaður um
óeðlileg tengsl við Enron
Neitar að veita upplýs-
ingar um fundi sína
með yfirmönnum
orkufyrirtækisins
Washington. Los Angeles Times, The Washington Post.
Dick Cheney
FYRIRSPURNATÍMI um málefni
kvenna var á fimmtudag haldinn í
fyrsta sinn í sex alda langri sögu
breska þingsins. Aðeins 21 af þeim
118 konum sem eiga sæti í neðri
deild breska þingsins var viðstödd
fyrirspurnatímann, þegar við-
skiptaráðherrann Patricia Hewitt,
sem einnig fer með málefni kvenna,
svaraði spurningum um ýmis mál
sem þær snerta, á borð við launa-
mun, dagvistun barna og sveigj-
anlegan vinnutíma.
Fyrirspurnatímar ráðherra eru
fastur liður í starfi breska þingsins,
en aldrei fyrr hefur sérstakur tími
verið frátekinn fyrir málefni
kvenna. Hewitt varði tíu mínútum
af klukkustundarlöngum fyrir-
spurnatíma viðskiptaráðherrans til
málaflokksins og þakkaði aga-
meistara þingflokks Verkamanna-
flokksins, Hilary Armstrong, fyrir
að gera það kleift.
Þrátt fyrir að Margaret Thatcher
hafi orðið fyrst kvenna í Evrópu til
að gegna embætti forsætisráðherra
hafa konur átt nokkuð erfitt upp-
dráttar í breskum stjórnmálum.
Engin kona var til dæmis í ráð-
herraliði Thatcher og aðeins tvær
tóku sæti í ríkisstjórn arftaka henn-
ar, John Major. Tony Blair skipaði
hins vegar fimm konur í ráðherra-
embætti árið 1997 og stofnaði einn-
ig ráðuneytið um málefni kvenna.
600 ár án
umræðu
um konur
London. AP.
♦ ♦ ♦