Morgunblaðið - 19.01.2002, Síða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2002 37
Opið
17. – 18. janúar kl. 14:00–20:00
19. – 20. janúar kl. 10:00–20:00
Velkomin á vörusýninguna Kínverskir dagar í Laugardals-
höll. Tólf kínversk fyrirtæki kynna hágæða iðnaðarvöru.
Forsvarsmenn fyrirtækjanna eru til viðtals á staðnum.
Sýningin er opin almenningi.
Heimilistæki Ferðaþjónusta Kínverskur bjór
Iðnaðarvörur Listiðnaður Fatnaður
Gjafavörur Verkfæri Kínverskir listmunir
Smíði fiskiskipa Viðhald fiskiskipa Veiðarfæri
Aðgangur 500 krónur fyrir 12 ára og eldri.
Aðgöngumiði gildir sem happdrættismiði.
Aðalvinningur er ferð fyrir tvo til Kína.
Skipulagt af China Council for the Promotion of International Trade og China
Chamber of International Commerce. Samstarfsaðilar: Íslensk – kínverska
viðskiptaráðið, Kínversk – íslenska menningarfélagið, Viðskiptaþjónusta
utanríkisráðuneytisins og Útflutningsráð Íslands.
Kínverskir dagar
í Laugardalshöll 17. – 20. janúar
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
F
I
0
0
3
8
6
0
Nýskr. 5.2000, 7300cc, diesel vél, 234 hö, 4 dyra,
sjálfskiptur, blár, ekinn 9. þ. Fluttur inn af um-
boði, er í ábyrgð, einn eigandi, Alpine CD
m/skjá, NMT-sími, ABS, þægindastólar,
hús m/viftu, 35" dekk, upphækkaður,
brettakantar, stigbretti o.m.fl.
Ford F250 XL
V8TD Crewcab
Grjóthálsi 1
Sími 575 1230/00
bíla
land
notaðir bílar
bilaland.is
B&L
Verð 4.750 þ.
UNDANFARIN ár
hafa öðru hvoru birst
hástemmdar yfirlýs-
ingar um að nauðsyn-
legt sé, æskilegt og
sjálfsagt að efla mið-
borg Reykjavíkur sem
miðstöð verslunar,
stjórnsýslu, þjónustu,
menningar- og
skemmtanalífs bæði
fyrir höfuðborgar-
svæðið og landið allt.
Þetta markmið er að
finna í fjölmörgum
skipulagsáætlunum
fyrir þetta svæði og er
m.a. ítrekað bæði í
síðasta svæðisskipu-
lagi höfuðborgarsvæðisins og nýju
aðalskipulagi Reykjavíkur.
Þeim sem gengur um miðborg-
ina dylst þó ekki að þetta markmið
hefur alls ekki náðst þrátt fyrir
skipulag, margs konar fegrunarað-
gerðir og sérstaka miðborgar-
stjórn. Í dag er miðborg Reykja-
víkur greinilega ekki það svæði
sem fyrirtæki á ofangreindum svið-
um keppast um að komast á. Um
það vitna hvað skýrast þau fyr-
irtæki sem hafa flutt frá þessu
svæði undanfarin ár og það hús-
næði sem þarna stendur nú autt.
Sértækar og almennar
aðgerðir
Opinberum aðilum sem vilja að
einhver þróun eigi sér stað standa í
grundvallaratriðum til boða tvenns
konar aðgerðir, sértækar eða al-
mennar.
Af sértækum aðgerðum, sem yf-
irleitt eru kostaðar af opinberum
aðilum, má nefna deiliskipulag
ákveðinna reita, hellulagningu
svæða og gróðursetningu trjáa. Al-
mennar aðgerðir eru hins vegar
fólgnar í því að skapa almenn skil-
yrði fyrir því að einkaaðilar sjái sér
hag í að framkvæma þá hluti eða
stefnu sem opinberir aðilar vilja að
eigi sér stað. Farsælast er þó yf-
irleitt að hér sé um samræmdar að-
gerðir að ræða.
Ein þeirra almennu skipulagsað-
gerða sem menn þykjast vita með
talsverðri vissu að hvetji til þróun-
ar á ákveðnum svæðum er að auka
aðgengileika þeirra. Þ.e. að gera
þau aðgengilegri fyrir bíla og
gangandi fólk. Til skamms tíma var
það yfirlýst stefna Reykjavíkur-
borgar að auka ekki aðgengileika
(umferðarrýmd) vestan Elliðaáa,
en nú virðist vera horfið frá þeirri
stefnu.
Ákveðnir annmarkar eru þó á
því að auka flutningsgetu gatna til
miðborgarinnar úr austri og ekki
virðast jarðgöng undir Skólavörðu-
holt, Öskjuhlíð og Digranes vera
beint aðlaðandi kostur
þótt hann sé sýndur í
nýju aðalskipulagi
borgarinnar.
Tenging yfir
Skerjafjörð
Önnur gömul hug-
mynd sem miðar að
því að gera miðborg-
arsvæði Reykjavíkur
aðgengilegra og skapa
almenn skilyrði fyrir
framtíðarþróun þess
var m.a. sett fram í
svæðisskipulagi höf-
uðborgarsvæðisins
1985-2005, en það er
tenging frá flugvallar-
svæðinu yfir Skerjafjörð til Hafn-
arfjarðar. Þessa tengingu er þó
hvorki að finna í nýju svæðisskipu-
lagi höfuðborgarsvæðisins eða í að-
alskipulagi Reykjavíkur.
Ef menn vilja í raun og veru efla
miðborg Reykjavíkur og gera hana
og flugvallarsvæðið mun aðgengi-
legra en það er í dag væri rétt að
skoða þennan mikilvæga hlekk í
umferðarkerfi höfuðborgarsvæðis-
ins og reyna að finna hér leið sem
veldur sem minnstri umhverfis-
röskun og kemur til móts við þá
fjölþættu hagsmuni sem þarna er
um að ræða. Hér koma ýmsir kost-
ir til greina sem nauðsynlegt væri
þá að meta.
Víðtæk áhrif
Ákvörðun um þetta mál getur
líka haft mjög víðtæk áhrif, bæði á
framtíðarmöguleika miðborgar
Reykjavíkur, framtíðarskipulag
flugvallarsvæðisins, stöðu Háskóla
Íslands og Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss og fasteignaverð á öllu
þessu svæði.
Auk þess myndi þessi tenging
stytta fjarlægðina milli miðbæja
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur um
eina 3 km og stuðla að því að efla
báða þessa miðbæi og aðliggjandi
svæði til muna. En hér er ekki ráð
nema í tíma sé tekið.
Týndi
hlekkurinn
Gestur
Ólafsson
Höfundur er arkitekt og
skipulagsfræðingur.
Skipulag
Þessi tenging, segir
Gestur Ólafsson, myndi
stytta fjarlægðina milli
miðbæja Hafnarfjarðar
og Reykjavíkur
um þrjá kílómetra.
FIMMTUDAGINN
3. jan. birtist grein eft-
ir Héðin Unnsteinsson
undir yfirskriftinni
„Jafnvægi Askilepios-
ar“. Ég er að mestu
leyti sammála höfundi,
en hnaut þó um eitt.
Það er sú hugmynd að
hægt sé að breyta við-
horfum með því að
breyta orðanotkun í ís-
lenskri tungu.
Héðinn telur sjúk-
dóma vera dóma
lækna. Ef orðið hefur
nokkuð með dóma að
gera þá eru sjúkdómar
dómar örlaganna, eða
ef notað er spekingslegt orðalag:
dómar skapanornanna Urðar, Verð-
andi og Skuldar. Það kemur hins
vegar oft í hlut lækna að sjá fyrstir
hvert dómsorðið er. Vandinn er að
heilbrigðisstarfsmenn koma oft
fram eins og sjúkdómar fólks gefi
þeim eitthvert sérstakt vald yfir
sjúklingunum. Ef lög um réttindi
sjúklinga eru skoðuð þá hafa heil-
brigðisstarfsmenn ekki slíkan rétt
nema í undantekningartilvikum.
Sjúklingshlutverkið sem veikt fólk
lendir í eða er jafnvel troðið í felst í
því að það séu þolendur og óvirkir
þiggjendur lækninga í stað þess að
vera neytendur heilbrigðisþjónustu
með sjálfsákvörðunarrétt. Það þarf
að breyta sjúklingshlutverkinu en
ekki orðunum! (Ef hugsun Héðins er
fylgt þá kveða kennarar upp lær-
dóma yfir nemendunum á meðan á
kennslu stendur.)
Aftur að sjúklingshlutverkinu.
Eitt það fáa sem ég tel mig bera
ábyrgð á er ég sjálfur. Mér líkar það
ekki vel þegar aðrir fara inn á mitt
valdasvið og ræna mig sjálfsábyrgð-
inni. Heilbrigðisstarfsmenn kunna
að bera því við að þeir viti meir um
sjúkdóma en ég, en við meðhöndlun
sjúkdóma koma oft upp álitamál og
hvers vegna á þá sjúklingurinn ekki
að eiga þátt í því hvaða kostur er val-
in þegar um marga er að ræða.
Hvers vegna á hinn sjúki ekki að fá
að ákveða hvaða áhættu hann tekur
og hvaða óþægindi eru óþægilegust.
Mér hafa oft reynst aukaverkanirn-
ar af lyfjum verri en þau óþægindi
sem þau eiga að losa mig við.
Ég hef hugsað mér að fjalla frekar
um orðanotkun. Ég er
haldin sjúkdómi sem
nefnist geðklofi. Ég
nota sjálfur orð eins og
sturlun, rugl og brjál-
semi um það ástand
sem ég var í áður en
það tókst að halda
sjúkdómseinkennunum
niðri með lyfjagjöf. Ég
er ekkert hrifinn af því
þegar reynt er að nota
orðalagið að ég hafi
haft aðsóknarhug-
myndir og verið
aggressívur í stað þess
að segja að ég hafi ver-
ið brjálaður. Aftur á
móti er ég ekki tilbúinn
að skammast mín fyrir að vera geð-
veikur. Ég óskaði ekki eftir því sjálf-
ur og veit ekki til þess að ég hafi að-
hafst neitt sem kallaði yfir mig þetta
ástand. Ég reyki og á því á hættu að
fá lungnaþembu. Ef það hendir mig
þá á ég fyrst og fremst sök á því
sjálfur; það væri frekar að ég ætti að
skammast mín í því tilviki.
Nú ætla ég að nefna eitt af bann-
orðunum, orðið kynvilltur. Ég skil
það orð ekki á þann hátt að samkyn-
hneigðir séu neitt að villast. Hins
vegar villtist náttúran af leið þegar
hún setti homma í karlmannslíkama
en gaf honum um leið kynhneigð
kvenna að nokkru leyti. Ég held að
sú viðurkenning sem kynvilltir hafa
náð á tilverurétti sínum undanfarinn
ár hafi minnst að gera með breytta
orðanotkun.
Annað bannorð er orðið fáviti.
Samsetning orðsins vísar beinlínis
til þess að fávitar hafi eitthvað
minna vit en algengt er. Ég lít ekki á
þetta orð sem skammaryrði nema í
þeim tilvikum þegar það er notað
um vel gefinn einstakling og hegðun
hans stendur undir notkun orðsins;
sá einstaklingur stendur sig verr en
upplag hans gefur tilefni til. Ef eitt-
hvað hefur breyst með því að nota
orðið þroskaheftur í stað orðsins fá-
viti, þá er þar það helst að nú hafa
margir fordóma gagnvart þroska-
heftum í stað þess að hafa fordóma
gagnvart fávitum. Ég hef grun um
að ef stofnað væri nýtt sambýli fyrir
fávita þá væru alveg sömu líkur á því
að nágrannarnir kvörtuðu um lækk-
að fasteignaverð eins og ef stofnað
væri sambýli fyrir þroskahefta.
Ég held ekki að það sé raunhæf
baráttuleið gegn fordómum að geng-
isfella tungumálið með því að skipta
út orðum. Það að skipta út orðum
leiðir í besta falli til þess að hlutirnir
hljómi betur um stund. Það sem þarf
að vinna að er hæfilegt umburðar-
lyndi gagnvart sérkennum annarra.
Með hæfilegu umburðarlyndi á ég
við að þessir einstaklingar fái rétt til
að lifa í samræmi við eðli sitt og upp-
lag svo lengi sem þeir ganga ekki
freklega á rétt annarra. Einnig á ég
við það að þeim sé heimilt að lifa hér
en sé ekki ætlað að vera einhvers
staðar annars staðar og að þeim sé
hlíft við aðkasti og áreitni.
Í mörgum tilvikum er ekki nokkur
ástæða til þess að hugsa þá hugsun
að lækna fólk af sérkennum. Það er
ekki mjög langt síðan reynt var að
þvinga örvhenda til að nota hend-
urnar á sama veg og rétthendir gera
vegna þess að það að vera örvhend-
ur þótti afbrigðilegt. Ég hef um-
gengist fólk með þetta sérkenni og
sé ekki að það valdi því stórum erf-
iðleikum.
Hvenær gengur fólk á rétt ann-
arra? Þó ég sé ekki kynvilltur þá
raskar það ekki sálarró minni að sjá
tvo karlmenn kyssast ástarkossum.
Það er helst að þetta og annað sam-
bærilegt valdi þeim hugarangri sem
hafa kokgleypt einhverjar ein-
strengingslegar hugmyndir um rétt
og rangt hráar. Ég lít svo á að það sé
mest vandamál þeirra sjálfra. Þess
fyrir utan held ég að mannlífið væri
heldur leiðinlegt ef við værum öll ná-
kvæmlega eins. Fjölbreytileiki er
grundvöllur tilbreytingar!
Eftir það sem ég hef sagt hér að
framan þá verð ég líklega að reyna
að sætta mig við að orðið ófrísk sé
haft um barnshafandi konu. Þetta
orð á sér víst hefð í málinu. Að vera
ófrísk merkir strangt til tekið það
sama og að vera ekki frísk, það er
sjúk. Ég sé ekkert sjúkt við það að
konur séu með barni. Er það ekki
bara gangur lífsins?
Nokkrar pillur
Hilmar
Harðarson
Viðhorfsbreytingar
Það þarf að breyta sjúk-
lingshlutverkinu, segir
Hilmar Harðarson,
en ekki orðunum!
Höfundur er félagi í klúbbnum
Geysi.