Morgunblaðið - 19.01.2002, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í GEGNUM tíðina
hefur það þótt eftir-
sóknarvert og góð
þjóðrækni að velja ís-
lenskt. Ekki síður í
dag þegar við Íslend-
ingar eigum orðið
mörg fyrirtæki sem í
engu gefa erlendum
eftir hvað tækni og
hæfni varðar og á
mörgum sviðum sjáum
við íslensk fyrirtæki í
fararbroddi. Ekki síst
á sviði hugvits og há-
tækni.
Átök milli Veður-
stofu Íslands og Halo,
einkarekinnar veður-
stofu, hafa vakið athygli mína og
jafnframt nokkra furðu. Íslendingar
þarfnast líklega framar flestum
þjóðum öruggrar og aðgengilegrar
veðurspár. Hér gerast veður vá-
lyndari en víða annarsstaðar. Allir
þekkja fréttaflutning af ófærð milli
landshluta, í lofti, á láði og legi, og
fáar þjóðir eru jafnháðar hafinu og
fiskinum í því og við.
Árlega gerast válegir atburðir á
landinu okkar sem rekja má til veð-
urs, ekki síst á hafi þegar veður
rjúka upp svo skyndilega að ekki
veitist öllum heimkoma. Þetta hefur
íslensk þjóð mátt lifa
við og þurft að sætta
sig við, enda þótt
tækni og framfarir í
veðurfræði hafi gert
spár betri og nákvæm-
ari. Veðurstofa Íslands
hefur staðið vaktina
eins og viti á sjávar-
strönd í áratugi og
staðið sig vel.
Nú ber nýtt við.
Okkur eru færðar þær
fréttir frá Veðurstofu
Íslands að veðurspár
sem hún sendir út á
öldur hljóðvakans nú
séu ekki eins áreiðan-
legar og þær voru.
Ástæðan er sögð ófullkomnari veð-
urupplýsingar erlendis frá.
Öryggi í veðurspám er svo stórt
mál og þess eðlis að ekki er við-
unandi að í þeim efnum sé stigið
skref afturábak. Þarna má hvorki
ráða ferð pólitík né sérlund. Ábyrgð
þeirra sem þessi mál höndla getur
varðað líf.
Ekki er ég sjómaður en mér næg-
ir að vera Íslendingur til að láta í
ljósi óánægju og áhyggjur vegna
þessara frétta. Áhyggjur mínar
beinast samt fyrst og fremst að
þeim sem sjóinn sækja og geta átt
líf að launa fyrir góðar og öruggar
veðurspár. Enginn veit nokkurn
tíma hversu oft það hefur gerst.
Undirritaður hefur vegna starfs
síns þurft að fylgjast náið með veðri
og hefur verið ómetanlegt að geta
haft nokkuð örugga vitneskju um
veðurhorfur. Það var góð viðbót
þegar ég frétti af Halo-veðurstof-
unni og vefsíðu hennar theyr.com á
vefnum.
Þar hef ég verið reglulegur gest-
ur síðan og hefur mér þótt ná-
kvæmnin alla jafna mjög góð og
stundum hreint afbragð. Halo-veð-
urstofan rekur öflugt reiknilíkan
(ályktun höfundar vegna nákvæmni
veðurfrétta) sem hún hefur boðið
Veðurstofu Íslands aðgang að.
Eftir lestur greina í dagblöðum
um átök milli þessara veðurstofa
sem virðast því miður snúast um
pólitík og minna eilítið á leik katt-
arins að músinni vil ég beina þeirri
hvatningu til forráðamanna Veður-
stofu Íslands að þeir skoði hvort
ekki sé tími til að hefja samstarf við
íslenskt hátæknifyrirtæki í veður-
fræðum á frjálsum markaði sem
gerir eitthvað nýtt og virkilega gott.
Er ekki gengið sömu megin göt-
unnar að sama marki, öryggi neyt-
enda?
Sem áhugamaður um veður og
veðurfræði og sem reglulegur not-
andi bæði Veðurstofu Íslands og
theyr.com get ég gefið veðurspám
Halo-veðurstofunnar bestu með-
mæli.
Íslenskt – já, takk.
Íslenskt – já, takk
Erling
Magnússon
Veðurfregnir
Er ekki tími til kominn,
spyr Erling Magnússon,
að Veðurstofa Íslands
skoði möguleika á
samstarfi við íslenskt
hátæknifyrirtæki í
veðurfræðum á
frjálsum markaði?
Höfundur er húsasmíðameistari.
Í HVERT sinn sem
veðurlag er sérstætt
koma fram vangaveltur
um hlýnun í lofthjúpi
jarðar og orsakir henn-
ar. Oftast er þá minnst
á loftmengun, einkum
svonefnd gróðurhúsa-
áhrif. Flestir kenna þar
mönnum um og eigna
þeim verulegan hluta
hlýnunar en allmargir
leggja fremur áherslu
á náttúrulegar sveiflur
í magni gróðurhúsa-
lofttegunda og í sól-
geisluninni og til eru
þeir sem telja hlýn-
unina óverulega og hlut
okkar mannanna afar lítinn. Svo er
margt spaklegt sagt um áhrif hlýn-
unar; hvort hún megi teljast „góð“
eða „vond“. Það er auðvelt að missa
sjónar á aðalatriðunum í málinu þeg-
ar upp eru sett hagsmunagleraugu
eða menn hengja sig í einstaka
þætti.
Staðreyndir um hlýnun og óson
eru m.a. þessar:
 Meðalhiti jarðar hefur hækkað
um a.m.k. 0,6 stig á einni öld sam-
kvæmt gögnum frá hundruðum
veðurathugunarstöðva í strjálbýli
og þéttbýli. Talan segir skýrt til
um verulega uppsveiflu, þrátt fyr-
ir kalt tímabil á öldinni. Í tölunni
felst einnig misræmi í hlýnun eftir
hnattsvæðum. Þótt talan virðist
lág og hún sé meðaltal fyrir allan
hnöttinn er hún engu að síður slá-
andi. Meðalhiti síðustu 23 ára er
hærri en meðalhiti áranna 1960–
1991, þar af voru níu hlýjustu árin
á árabilinu 1990–2000.
 Koldíoxíð (kolsýringur) er aðeins
ein af gróðurhúsalofttegundun-
um. Hún hefur aukist að magni
um a.m.k. 20% á rúmri hálfri öld.
Bæði hafið og gróður jarðar binda
efnið.
 Auking metans, sem verður m.a.
til í landbúnaði og við hvers kyns
rotnun, er enn hrað-
ari og sú lofttegund
er öflugari gróður-
húsalofttegund en
kolsýringurinn.
Þetta efni binst lítið.
 Áhrif ósons (tiltekin
gerð súrefnis) eru
lítil á hitastig loft-
hjúpsins. Ósonlag
hátt í lofti ver aftur á
móti lífríkið fyrir
skaðlegu útfjólubláu
ljósi. Ósonlagið er
m.a. háð hitastigi í
háloftunum og
mengun, bæði nátt-
úrulegri (t.d. vegna
eldgosa) og mann-
gerðri. Sveiflur í ósonmagni loft-
hjúpsins urðu æ tíðari og víðtæk-
ari á sl. 20 árum.
Nokkrar augljósar staðreyndir
um umhverfisáhrif hlýnunarinnar
(hún er þó ekki einráð) eru þessar:
 Meirihluti jökla heimsins minnk-
ar. Flestar vísbendingar hníga
líka að því að ísar Suðurskauts-
landsins séu á undanhaldi; reynd-
ar hægt.
 Sjávarborð hækkar á heimsvísu
um 1–2 millimetra á ári að með-
altali.
 Öfgar í veðurfari eru algengari nú
en áður.
 Nokkrar vísbendingar eru til um
breytta hafstrauma.
 Eyðimerkur stækka og skóglendi
minnkar þrátt fyrir hlýnun.
 Hlýnun lofthjúpsins er mest um
miðbik jarðar.
 Aldauði tegunda í lífríkinu er
hraðari nú en áður og verulegar
gloppur koma fram í frumfram-
leiðslu lífvera í hafinu (þörungar
og smádýr).
Óstöðugleiki er greinilegur í sögu
jarðar. Magn gróðurhúsaloftteg-
unda sveiflast mjög í jarðsögunni,
gróðurhula er breytileg og veðurfar
ávallt óstöðugt, í mismiklum mæli.
Sum ferlin sem stýra öllu þessu eru
ekki óháð manninum, einkum eftir
að hann komst á iðnaðarstig og sam-
félög hans tóku að telja milljarða
manna. Breytingar á veðurfari,
gróðurhulu, sjávarborði og lífsskil-
yrðum hafa ávallt bæði jákvæð og
neikvæð áhrif. Það er ljómandi nota-
legt ef gróðurskilyrði batna hér en
vont ef það hækkar ört í sjó eða jökl-
ar minnka of hratt og mikið. Við á Ís-
landi getum ekki valið okkur þessi
áhrif að vild og við berum, eins og
allir menn, ábyrgð á vegferð annarra
sem lenda í kreppu vegna þess sem
okkur kann að hugnast í þessum efn-
um. Þess vegna ber mönnum skylda
til að lágmarka jafnan umhverfis-
áhrif sín og reyna að varðveita sem
best jafnvægið í náttúruferlunum.
Það er jafn heimskulegt að halda
að menn og athafnir þeirra séu ekki
hluti náttúrunnar og þessara ferla
eins og að telja sig ráðsmann náttúr-
unnar og yfir hana hafinn. Vel getur
farið svo að náttúrleg kólnun jafni
núverandi upphitun út eftir 1–2 ára-
tugi en það dugar ekki til sem fram-
tíðarsýn, því jafn augljóst er að hlýn-
unin gæti hert á sér og manngerð
áhrif þar aukist. Menn vinna ekki í
núinu upp á vonarpening þegar
framtíð kynslóða er í húfi. Maðurinn
stjórnar vissulega umhverfinu að-
eins að hluta en það leysir hann ekki
frá ábyrgð á því. Þetta vita allir, en
eru ósammála um leiðir.
Staldrað við veðurfar
Ari Trausti
Guðmundsson
Veður
Magn gróðurhúsa-
lofttegunda, segir Ari
Trausti Guðmundsson,
sveiflast mjög í
jarðsögunni.
Höfundur er jarðeðlisfræðingur og
m.a. ráðgjafi hjá Línuhönnun hf.
UNDANFARIÐ
hefur mörgum orðið
tíðrætt um sterka
stöðu Kópavogsbæjar.
Hjá flestum kemur
fyrst upp í hugann hröð
uppbygging bæjarins,
bæði hvað varðar fjölg-
un íbúa og aukningu á
atvinnuhúsnæði. Nýj-
asta dæmið um hið síð-
astnefnda er eins og
allir vita Smáralind.
Í þessari umræðu vill
það gjarnan gleymast
að Kópavogsbær veitir
íbúum sínum að mörgu
leyti frábæra þjónustu.
Með því að gæta að-
halds í rekstri bæjarsjóðs hafa bæj-
aryfirvöld náð að skila nægjanlegum
tekjuafgangi til að standa undir
myndarlegum fjárfestingum sem
síðan hafa skapað skilyrði fyrir stór-
bætta þjónustu á ýmsum sviðum.
Sem dæmi um málaflokka, þar
sem þjónusta við bæjarbúa hefur
tekið stakkaskiptum á undanförnum
árum, eru skólamál og leikskólamál.
Grunnskólar
Kópavogsbær varð fyrst af stóru
sveitarfélögunum til að ljúka við ein-
setningu grunnskóla, en því tak-
marki var náð á árinu 1997. Allmörg
sveitarfélög hafa ekki enn náð þess-
um lögboðna áfanga. Í nýju hverf-
unum, þ.e. Smára-, Linda- og Sala-
hverfi, hafa skólarnir verið einsetnir
frá upphafi. Í eldri hverfum bæjarins
þurfti að byggja við flesta af skól-
unum til þess að geta einsett þá.
Þessar viðbyggingar við eldri skóla
hafa kostað bæjarsjóð nálægt einn
milljarð króna. Það munar um
minna, þegar ört vaxandi bær kallar
á hlutfallslega miklar fjárfestingar í
skólum, leikskólum og fleiri þjón-
ustustofnunum í nýjum hverfum.
Á því kjörtímabili, sem nú er senn
að ljúka, hefur umræða um leikskóla-
mál verið ofarlega á baugi. Þessi mál
voru töluvert í umræðunni fyrir
sveitarstjórnarkosningarnar 1998,
en þau eru enn frekar í
kastljósinu núna. Bæði
er að eftirspurnin hefur
farið vaxandi en einnig
skiptir máli að kröfur
skattborgaranna um
góða þjónustu hafa
aukist.
Í upphafi kjörtíma-
bilsins voru leikskól-
arnir 12 en nú eru þeir
orðnir 15 talsins og í
vor er áætlað að sá 16.
bætist í hópinn (leik-
skóli við Rjúpnasali).
Samkvæmt þessu fjölg-
ar leikskólum í bænum
um þriðjung á einu
kjörtímabili. Auk þess
er nú verið að ljúka viðbyggingu við
leikskólann Efstahjalla.
Þess má geta að árið 1990 þegar
Sjálfstæðisflokkur og Framsóknar-
flokkur tóku við meirihlutanum í
Kópavogi voru 7 leikskólar í bænum.
Í vor má reikna með því að unnt
verði að fullnægja eftirspurn fyrir öll
tveggja ára börn og eldri í bænum.
Ég þori að fullyrða að þessi árangur
þolir samanburð við flest ef ekki öll
stærri sveitarfélög á landinu.
Eldri borgarar
Á síðasta áratug hefur ýmislegt
verið gert til að auka og bæta þjón-
ustu Kópavogsbæjar við eldri borg-
arana. Þá voru félagsheimilin Gjá-
bakki og Gullsmári byggð. Þessar
þjónustumiðstöðvar fyrir aldraða
lögðu grundvöllinn að stórbættri
þjónustu við þennan aldurshóp. Fé-
lagsstarf aldraðra stendur nú með
miklum blóma og tel ég að bæjaryf-
irvöld eigi töluverðan þátt í því.
Öldrunarþjónusta á vegum bæjar-
ins hefur tekið miklum framförum á
undanförnum árum. Árið 1995 tók til
starfa sambýli aldraðra í Gullsmára
11. Einnig rekur Kópavogsbær ann-
að sambýli fyrir aldraða sem er
Skjólbrekka á Skjólbraut 1a.
Félagsleg heimaþjónusta fyrir þá
sem af ýmsum ástæðum þurfa á að-
stoð að halda við heimilishald og aðra
aðstoð, hefur einnig aukist umtals-
vert. Ekki má gleyma myndarlegu
framlagi bæjarsjóðs til byggingar
nýju álmunnar í hjúkrunarheimilinu
Sunnuhlíð.
Framtíðin
Af ofangreindu má sjá að þjónusta
Kópavogsbæjar við bæjarbúa er með
því besta sem þekkist hér á landi. Þó
er mörg þjónustan sem bæjarfélagið
veitir og er ótalin hér. Við Kópa-
vogsbúar getum verið stoltir af því
að tilheyra slíku bæjarfélagi.
Að mínu mati bendir flest til þess,
að á næstu árum skapist skilyrði til
að bæta þjónustuna enn frekar.
Líklega verður uppbygging bæj-
arins þá hlutfallslega hægari en á
undanförnum árum. Gangi það efitr
þá eykst svigrúm til að bæta þjón-
ustuna enn frekar.
Jafnframt er ástæða til að leggja
enn meiri áherslu á umhverfismálin.
Í því sambandi er nærtækast að
ljúka sem fyrst við frágang opinna
svæða í bænum.
Mikilvægt er að góð samvinna sé
um þessi mál milli íbúa bæjarins og
bæjaryfirvalda.
Kópavogsbær –
þjónusta
við bæjarbúa
Halla
Halldórsdóttir
Höfundur er bæjarfulltrúi Kópavogi.
Byggðamál
Þjónusta Kópavogs-
bæjar við bæjarbúa,
segir Halla Halldórs-
dóttir, er með því besta
sem þekkist hér á landi.