Morgunblaðið - 12.07.2002, Blaðsíða 28

UMRÆÐAN
28 FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í Morgunblaðinu
hinn 26. júní síðastlið-
inn var birt lesenda-
grein eftir fræðimann-
inn og stjórn-
málamanninn Össur
Skarphéðinsson. Í
þeirri grein verður
honum mikið talað um
hina sameiginlegu
sjávarútvegsstefnu
Evrópusambandsins.
Einkum rak ég mig í
orð hans „því hefur
verið oft haldið fram að
sjávarútvegsstefnu
ESB megi ekki breyta,
t.d. í aðildarsamning-
um... Því fer fjarri.“
Þar rétt á eftir nefnir hann það að
við ESB aðild Bretlands á sínum
tíma hefðu þeir sett fram kröfu um
að tekin yrði upp sameiginleg sjáv-
arútvegsstefna, og að nokkrum ár-
um síðar hefði slík stefna verið orðin
að veruleika.
Af orðum Össurar að dæma virðist
hann vera að leggja að jöfnu vænt-
ingar núverandi aðildarríkja um
framtíðaráhrif okkar innan ESB
(sem erum innan við 300 þúsund), við
væntingar þáverandi aðildarríkja
um vænt framtíðaráhrif Breta (þá
þegar um 50 milljón manna þjóð)
innan ESB á þeim tíma. Getur hon-
um verið alvara? Heldur hann að það
séu þvílíkir hagsmunir fyrir þau nú-
verandi aðildarríkja, sem talin séu
okkur vinsamleg, að fá okkur inn, að
þau séu til í að beita þvingunum á
önnur aðildarríki, sem talin séu okk-
ur síður vinsamleg, til að þau fáist til
að samþykkja aðildarsamninga sem
við teljum okkur hagstæða? Það sem
gleymist oft í umræðunni um aðild er
að það gildir enn að öll aðildarríki
hafa neitunarvald um aðild nýs ríkis.
Þannig gæti t.d. Spánverjum mögu-
lega dottið í hug að neita að sam-
þykkja frágenginn aðildarsamning
okkar við ESB nema að við opnuðum
fiskveiðilögsögu okkar að einhverju
leyti fyrir spænska fiskveiðiflotan-
um. Væru það þá þvílíkir hagsmunir
í húfi fyrir t.d. Þýskaland af aðild
okkar, að þeir væru til í að kaupa
Spánverja með tilslökunum annars-
staðar eða þvinga þá til að falla frá
slíkum kröfum? Ég legg til að hver
lesandi fyrir sig meti þetta sjálfur.
„Acquis Commaunitaire“
Það er einnig grundvallarmunur á
að leggja til að tekin sé upp ný stefna
sem ekki er fyrir hendi og að krefj-
ast breytinga á stefnu sem þegar er
fyrir hendi. Áður en teknar eru upp
formlegar aðildarviðræður við ríki
sem æskja aðildar krefst ESB und-
antekningalaust að þau gangist und-
ir það sem kallað er „Acquis Comm-
aunitaire“ sambandsins. Þetta er
franskur frasi sem felur í sér kröfu
um að ríki sætti sig fyrirfram við að
undirgangast allt það innan ESB
sem flokkast undir lög þess, reglur,
samþykktir og gildandi fyrirkomu-
lag. ESB hefur ekki formlegar aðild-
arviðræður fyrr en nýtt ríki hefur
samþykkt allt þetta. Þetta felur í
raun í sér kröfu um að nýtt aðild-
arríki fyrirfram falli frá öllum kröf-
um um undanþágur af nokkru tagi
frá því sem flokkast undir lög, regl-
ur, saþykktir og gildandi fyrirkomu-
lag.
Þegar Bretar fengu fram vilyrði
(1973) fyrir því að tekin yrði upp sér-
stök sjávarútvegsstefna á vegum
ESB, þá var slík sameiginleg stefna
ekki fyrir hendi. Það var því ekki um
að ræða um hluta af „Acquis Comm-
aunitaire.“ Í dag, þar sem sameig-
inleg sjávarútvegsstefna ESB er
vissulega við lýði og hefur verið svo
um allnokkra hríð, þá flokkast hún
augljóslega nú undir „Acquis Com-
maunitaire.“ Þessvegna er tómt mál
fyrir okkur að fara fram á nokkrar
undanþágur frá henni í
aðildarsamningum.
Spurning um
viðmiðunarár
Á hinn bóginn er það
fullkomlega virðingar-
verð spurning hvort
ekki sé einfaldlega í lagi
fyrir okkur að ganga
inn í ESB án nokkurra
undanþágna. Það er
sennilega rétt hjá Öss-
uri að veiðireynsla ESB
ríkja í okkar lögsögu sé
fallin úr gildi. Á hinn
bóginn verður að benda
á að ekki er mjög langt
um liðið síðan síðustu togarar aðild-
arríkja hættu að veiða hér við land,
eða um tuttugu ár. Þetta er því einn-
ig spurning um hvaða viðmiðunarár
verða notuð. Það væri okkur t.d.
óhagstætt ef viðmiðunin yrði sú
sama og innan lögsögu ESB, þ.e.
áratugurinn á undan því sem sam-
eiginlega sjávarútvegsstefnan tók
gildi (þ.e. 1983). En ef hagstæð við-
miðun fæst fram fyrir okkur, t.d. síð-
ustu tíu ár, þá gæti þetta hugsanlega
verið í lagi.
Ef við værum í dag aðilar að ESB
þá væri ákvörðun um afla tekin
þannig að okkar sérfræðingar
myndu sitja í Brussel í sérstakri ráð-
gjafarnefnd um sjávarútvegsmál,
þ.e. einni af þeim sem veita Fram-
kvæmdastjórn ESB ráðgjöf. Á
grunni þeirrar ráðgjafar myndi
kommissar landbúnaðarmála og
sjávarútvegsmála innan ESB leggja
fram tillögu um afla í okkar land-
helgi til Ráðherraráðs ESB. Við þá
ákvörðun yrði ráðherraráðið skipað
sjávarútvegs- og/eða landbúnaðar-
ráðherrum aðildarríkja sambandsis-
ins, eftir því hvort ríki hefur sérstak-
an sjávarútvegsráðherra eða ekki.
Sjávarútvegsmál eru eitt af þeim
málum sem hið svokallaða Evrópu-
þing hefur einungis tillögurétt í.
Ráðherraráðið, eftir að þingið hefur
lokið sinni umfjöllun, getur þá
ákveðið að ítreka samþykkt máls í
óbreyttri mynd, og er þá málinu lok-
ið.
Almennt séð væri sjálfsagt ekki
ástæða að vænta að ráðherraráðið
gerði annað en að samþykkja það
sem við vildum að yrði samþykkt. En
það gerist þó alltaf annað slagið að
ríki beita sér í málum sem koma
þeim almennt ekki við til að fá fram
tilslakanir um mál sem standa þeim
nærri hjarta. Það væri því vel hugs-
anlegt að atkvæðagreiðsla færi inn-
an ráðherraráðsins á einhvern annan
veg en við vildum, sérstaklega ef
annað aðildarríki vill beita okkur
slíkum þrýstingi. Þar sem við værum
smæsta aðildarríkið og því áhrifa-
minnst ættum við ekki eins marga
möguleika og önnur aðildarríki til að
koma fram með krók á móti bragði.
Hver og einn lesenda verður að meta
fyrir sig hvað honum finnst í lagi að
búa við, sjá: http://wwwdb.eur-
oparl.eu.int/dors/oeil/en/inter1.htm.
Aðild og sér-
staða sjávarút-
vegsins í ESB
Einar Björn
Bjarnason
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
ESB
Það er tómt mál fyrir
okkur, segir Einar
Björn Bjarnason, að
fara fram á nokkrar
undanþágur frá
sameiginlegri
sjávarútvegsstefnu í
aðildarviðræðum.
ÞAÐ er auðvelt að
taka undir með unga
manninum sem hélt því
fram ekki alls fyrir
löngu að afstaða
margra Íslendinga til
Evrópusambandsins
bæri öll einkenni þeirra
sem á ensku nefnast
„free-riders“. Á ís-
lensku er þetta hugar-
far þeirra sem eru allt-
af að reyna að svindla
sér í strætó. Umræðan
um Evrópusambandið
hefur í allt of miklum
mæli snúist um krónur
og aura, debet og kred-
it, hvort við græðum
eða töpum á aðild, hér og nú.
Svoleiðis umræða verður aldrei
frjó eða skemmtileg og ekki batnar
hún þegar forsætisráðherra ræður
fyrirtæki úti í bæ til þess að rugla
menn endanlega í ríminu með talna-
blekkingum. Í svona þrætubók er
alltaf hægt að breyta reikningsað-
ferðinni og sýna þá mynd sem manni
sýnist.
Það sýndist mér vera raunin þeg-
ar ég sá meðfylgjandi stöplarit í því
ágæta blaði Independent on Sunday
frá 23. júní sl. Þar var dálkahöfund-
urinn Hamish McRae að fjalla um
stækkun Evrópusambandsins og
áhrif hennar á fjárhag þess. Niður-
staða hans var sú að þau yrðu ekki
mikil. Fyrir því færði hann þau rök
að þótt nýju aðildarríkin væru vissu-
lega fátæk þá væru þau flest hver lít-
il og auk þess í mjög örum vexti.
Fyrir vikið yrðu þau áður en langt
um líður komin upp að hlið ESB-
ríkjanna þegar mælt er
í þjóðarframleiðslu á
íbúa. Við þetta bættust
svo jákvæð áhrif þess
að sameiginlegi mark-
aðurinn stækkar og að
nýju aðildarríkin færðu
sambandinu nýjar
víddir og vaxtarmögu-
leika.
Krónur og aurar
En það var ekki
þessi umræða sem varð
til þess að ég settist við
tölvuna, hún er sem
betur fer algeng í
skárri hluta evrópsku
pressunnar. Nei, það
var áðurnefnt stöplarit sem vakti at-
hygli mína. Á því sést hversu stóran
hluta þjóðarframleiðslu sinnar nú-
verandi aðildarríki ESB greiddu til
sameiginlegra sjóða sambandsins
árið 2000. Það sýnir nettóframlög
ríkjanna, þ.e. þegar búið er að draga
frá styrki og aðrar endurgreiðslur
sem ríkin fá til baka.
Samkvæmt þessu stöplariti greiða
átta af fimmtán aðildarríkjum meira
en þau fá til baka. Svíar greiða mest
eða sem nemur 0,5% af vergri þjóð-
arframleiðslu, Þjóðverjar greiða ör-
lítið lægra hlutfall, Bretar eru hálf-
drættingar Svía og Frakkar greiða
sem nemur 0,1% vergrar þjóðar-
framleiðslu sinnar til sjóða ESB.
Ítalir, Danir og Finnar fá ívið meira
til baka en þeir leggja af mörkum en
fjögur ríki eru í sérflokki því þau fá
verulegar fjárhæðir til baka: Spán-
verjar, Írar, Portúgalir og Grikkir.
Ég fór að reikna út frá þessum töl-
um og niðurstaðan varð forvitnilegt.
Til þess að fá sambærilegar tölur fór
ég inn á heimasíðu Eurostat, töl-
fræðistofnunar ESB, og fékk þar töl-
ur um verga þjóðarframleiðslu EES-
ríkjanna. Þar kemur fram að þjóð-
arframleiðsla Íslands árið 2000 var
rúmlega 800 milljarðar króna (9.459
milljónir evra). Hálft prósent af
þeirri upphæð gerir 4 milljarða
króna eða þar um bil. Það þýðir að ef
við greiðum jafnhátt hlutfall og Svíar
þurfum við að leggja fram 4 millj-
örðum meira en við fáum til baka.
Þetta er talsvert lægri tala en for-
sætisráðherra og reiknimeistarar
hans hafa nefnt og er þó miðað við þá
þjóð sem greiðir mest.
Hækkar ekki við stækkun
Það er fleira athyglisvert við þetta
stöplarit. Hér á landi er því oft haldið
fram að framlög ríkja til ESB ráðist
af þjóðartekjum á íbúa. Það kemur
ekki heim og saman við stöplaritið.
Lúxemborgarar eru þjóða ríkastir í
sambandinu en þeir sitja í fjórða
sæti á þessum lista. Næstríkastir
eru Danir sem fá borgað til baka og í
fjórða sæti yfir ríkustu þjóðir ESB
eru Írar sem fá þó sem nemur 1,8%
af þjóðarframleiðslunni til baka. Ef
við værum í sömu stöðu og Írar
fengjum við hartnær 15 milljarða
króna endurgreiddar í formi styrkja
og annars stuðnings umfram það
sem við greiddum til sambandsins.
Og hér er vel að merkja bara átt við
ríkisframlagið sem Davíð hefur kos-
ið að einskorða sig við.
Um þetta gildir greinilega það
sama og um flestar aðrar spurningar
sem snúa að ESB: Niðurstaðan verð-
Eigum við ekki að
ræða eitthvað annað?
Þröstur
Haraldsson
Laugarvatnsstaður
er okkur Sunnlend-
ingum sem og fjöl-
mörgum öðrum lands-
mönnum afar kær.
Þangað hefur æsku-
fólk í gegnum tíðina
sótt menntun sína. Á
árum áður voru fjöl-
breytt tækifæri til
menntunar á Laugar-
vatni og var þar hægt
að sækja nám á öllum
menntunarstigum.
Breyttur tíðarandi og
áherslur í menntamál-
um hafa komið niður
á námsframboði á
staðnum, t.d. voru
lengi starfræktir héraðsskóli og
hússtjórnarskóli á Laugarvatni.
Hins vegar hafa nú ný tækifæri til
náms orðið að veruleika.
Laugarvatn á sér merka skóla-
sögu, þar sem frumkvöðlar á borð
við Jónas Jónsson frá Hriflu,
Bjarna Bjarnason og Björn Jak-
obsson ruddu brautina. Forsvars-
menn Sambands sunnlenskra
kvenna lögðu sitt af mörkum svo
og fulltrúar UMFÍ og ÍSÍ. Fólk
sem gerði sér grein fyrir því að
menntun væri lykill framfara á Ís-
landi. Margir merkir skólamenn
hafa lagt alla sína krafta til upp-
byggingar skólastarfs á Laugar-
vatni og er ástæða til þess að
minnast starfa þeirra með þökk og
virðingu. Of langt væri að nefna þá
alla í stuttri grein sem þessari. Nú
nýlega hafa tveir þeirra hætt
störfum, þeir Árni Guðmundsson
og Kristinn Kristmundsson, og
tveir ungir eldhugar tekið við, þeir
Erlingur Jóhannsson og Halldór
Halldórsson. Þeir ætla sér stóra
hluti eins og vera ber og vonandi
takast þær fyrirætlanir.
Í tímans rás hafa verið reistar
miklar byggingar á Laugarvatni.
Þar ber fyrst að nefna
gamla Laugarvatns-
skólann sem Guðjón
Samúelsson arkitekt
teiknaði og er í raun
tákn skólasögu Laug-
arvatns og alþýðu-
fræðslu á Íslandi.
Óhætt er að segja
að ákveðin vatnaskil
eigi sér stað á Laug-
arvatni um þessar
mundir. Miklar breyt-
ingar eru varðandi
menntun og menntun-
artækifæri á Íslandi
og verða skólar lands-
ins að mæta þeim
breytingum til þess að
vera samkeppnishæfir í nútíman-
um.
Það er gleðilegt að Kennarahá-
skóli Íslands rekur íþróttafræði-
setur KHÍ á Laugarvatni og er
það reist á grunni gamla Íþrótta-
kennaraskóla Íslands. Er hér um
að ræða sérhæfða háskóladeild á
landsvísu sem staðsett er á Suður-
landi. Forsvarsmenn KHÍ hafa
sýnt mikinn áhuga á þessari upp-
byggingu og nú er einnig boðið
uppá framhaldsnám í fjarnámi fyr-
ir íþróttakennara. Í gegnum tíðina
hefur verið gott samstarf á milli
íþróttakennaraskólans og mennta-
skólans enda styðja þessar stofn-
anir hvor aðra. Nú eru uppi hug-
myndir um að setja á stofn
íþróttasetur á Laugarvatni fyrir
allt landið. Slík íþróttasetur eru
starfrækt á Norðurlöndum og eru
í eigu ríkisins. Verði þessar hug-
myndir að veruleika munu þær
styrkja Laugarvatn og skólastarf-
semina þar. Gamlar merkilegar
byggingar eru við vatnið, s.s.
gamla íþróttahúsið sem flutt var
frá Þingvöllum eftir þjóðhátíðina
1930 og gamla gufubaðið sem enn
er órannsökuð heilsulind en gerir
þeim gott er hana stunda. Nú eru
uppi hugmyndir um að stofna holl-
vinasamtök um þessi mannvirki og
starfsemi þeirra og eru örugglega
margir tilbúnir að styrkja viðhald
og endurbyggingu þeirra. Segja
má að málefni skólanna á Laug-
arvatni séu tvíþætt, annars vegar
rekstur og uppbygging þeirra og
hins vegar viðhald og endurnýjun
mannvirkja.
Menntaskólinn á Laugarvatni
hefur á undanförnum árum und-
irbúið og komið á fót sérhæfðri
framhaldsskóladeild fyrir þá sem
hyggja síðar á nám í íþróttafræð-
um, auk þess sem skólinn hefur þá
sérstöðu að vera með hefðbundið
bekkjarkerfi og heimavist sem
hentar mörgum nemendum vel.
Gleðilegt er hve margir hafa nú
sótt um skólavist í Menntaskól-
anum á Laugarvatni. Ánægjulegt
og fróðlegt var að sitja fund á dög-
unum sem menntamálaráðherra
boðaði til um málefni Laugar-
vatnsstaðar. Nú er það okkar að
láta verkin tala, stjórnvalda, sveit-
arstjórnarmanna, forsvarsmanna
skólanna og alls áhugafólks um
málefni Laugarvatns og skapa
þannig ný tækifæri á þessum
trausta og merkilega grunni al-
þýðumenntunar á Íslandi.
Laugarvatn – ný tæki-
færi á traustum grunni!
Ísólfur Gylfi
Pálmason
Menntun
Verði þessar hugmyndir
að veruleika, segir Ísólf-
ur Gylfi Pálmason,
munu þær styrkja
Laugarvatn og skóla-
starfsemina þar.
Höfundur er alþingismaður.