Morgunblaðið - 12.07.2002, Blaðsíða 45

viðhalda stéttinni og
hafa nóg af iðnaðar-
mönnum til taks þegar
verkefnastaðan batn-
aði. Þetta reyndist
honum vel. Þorgeir
hafði mikla ánægju af
samskiptunum við
þessa ungu menn,
stríddi þeim oft góð-
látlega en leiðbeindi
þeim og liðkaði til fyr-
ir þeim eins og hann
mögulega gat. Ófáir
eru þeir sem hann að-
stoðaði við stofnun
heimilis og húsbygg-
ingu. Enda er það svo að ef maður
hittir gamla nema Þorgeirs minnast
þeir hans jafnan með mikilli hlýju.
Þorgeir kom víða við í bæjarlíf-
inu. Hann stofnaði Byggingafélagið
Fell ásamt Einari Helgasyni og
ráku þeir umfangsmikla verktaka-
starfsemi og steypustöð í fjölda ára.
Hann stóð fyrir útgerð um árabil,
var einn helsti hvatamaður að
stofnun Iðnskólans á Akranesi og
sat lengi í skólanefnd hans, upp-
bygging sjúkrahússins var honum
mikið hjartans mál og sat hann í
stjórn þess í áratugi, sat í fyrstu
stjórn Rafveitu Akraness og átti
sæti í hreppsnefnd og bæjarstjórn
Akraness um áratuga skeið. Þá tók
hann þátt í starfi margra félaga og
klúbba á Akranesi, auk þess sem
hann tók virkan þátt í félagsmálum
iðnaðarmanna og sótti iðnþing í
áratugi, síðast hálf níræður. Hann
var útnefndur heiðursfélagi Lands-
sambands iðnaðarmanna fyrir fram-
úrskarandi störf í þágu íslensks iðn-
aðar og einnig Félags dráttarbrauta
og skipasmiðja fyrir ómetanleg
störf í þágu íslensks skipaiðnaðar.
Þá var hann kjörinn heiðursborgari
Akraneskaupstaður þegar hann var
áttræður.
Þorgeir hafði einstaklega gott lag
á að vinna með fólki og var í mjög
nánu sambandi við starfsmenn sína.
Hann hafði aldrei einkaskrifstofu
en var tímunum saman á róli um
hinar ýmsu deildir fyrirtækisins og
hafði svo aðsetur handan skrif-
borðsins hjá mér þess á milli. Þor-
geiri reyndist þessi aðferð vel og
hann gjörþekkti æðasláttinn í fyr-
irtækinu. Honum hélst alltaf mjög
vel á starfsmönnum og tugir manna
unnu hjá fyrirtækjum hans í ára-
tugi, margir þeirra alla sína starfs-
ævi. Hann hafði oft orð á því hvað
þessir menn væru sér mikilvægir
og reynsla þeirra ómetanleg. Í við-
tali við Morgunblaðið sagði Þorgeir:
„Það skiptir öllu að vera heppinn
með fólk og haldast vel á góðu fólki.
Og sú hefur verið mín gæfa, að til
mín hefur ráðist afbragðsfólk og
það hefur unnið hjá mér áratugum
saman.“ Eins var með viðskiptavin-
ina. Þorgeir hafði afskaplega gaman
af að kynnast þeim og ræða við þá
um alla heima og geima, jafnt út-
gerðarmenn sem skipverja á bátum
sem komu í slipp. Tókst góð vinátta
með honum og mörgum þessara
manna sem hélst meðan hann lifði.
Þorgeir var mikill og einlægur
sjálfstæðismaður og gegndi fjölda
trúnaðarstarfa fyrir flokkinn. Hann
hreifst mjög af Pétri Ottesen sem
ungur maður og studdi hann ein-
dregið um áratugaskeið. Með þeim
tókst mikil og góð vinátta. Þegar
fyrsta stálskipið var sjósett á Akra-
Í dag eru liðin 100
ár frá fæðingu Þor-
geirs Jósefssonar, en
hann var einn þeirra
manna sem settu mest-
an svip á Akranes á
síðustu öld. Þessi
bóndasonur frá
Eystra-Miðfelli í Hval-
fjarðarstrandarhreppi
ákvað það ungur að
gerast vélsmiður og
sagði frá því í viðtali
við Morgunblaðið að
þegar hann var strák-
ur hafi honum þótt
feikilega gaman að búa
til ýmsa hluti, smíða hestajárn,
broddstafi og jafnvel skauta. 16 ára
gamall hóf hann því nám í vél-
virkjun hjá Ólafi Ólafssyni sem rak
litla vélsmiðju á Akranesi. Ári síðar
hóf Ellert bróðir hans einnig nám
hjá Ólafi. 10 árum síðar, árið 1928,
stofnuðu þeir bræður síðan vél-
smiðju á Akranesi og réðu til sín
sinn fyrsta lærling, Jóhann Pálsson,
sem eftir lát Ellerts eignaðist hlut
hans í fyrirtækinu.
Haustið 1937 keypti Þorgeir
Dráttarbraut Akraness og hóf fljót-
lega smíði tréskipa. Fyrsta nýsmíð-
in var sjósett árið 1940. Það var
Sigurfari, mikil happafleyta undir
stjórn þess mikla aflamanns og sjó-
sóknara Bergþórs Guðjónssonar.
Næstu 20 árin var byggður fjöldi
tréskipa auk þess sem dráttar-
brautin annaðist viðhald á flota Ak-
urnesinga auk aðkomubáta. Starfs-
mönnum fjölgaði jafnt og þétt og
starfsemin var útvíkkuð, m.a. farið
út í húsbyggingar og reisti fyrir-
tækið margar stórbyggingar á
Akranesi. Þá höfðu fyrirtæki Þor-
geirs jafnan mikil verkefni í Hval-
firði, jafnt fyrir Hval hf. og Olíu-
stöðina.
Upp úr 1960 var ljóst að smíði
tréskipa hafði runnið sitt skeið.
Mikill þurrafúi herjaði á stóran
hluta flotans og dró úr tiltrú manna
á tréskipin. Auk þess vildu útgerð-
armenn stærri skip og ekki þótti
hagkvæmt að byggja tréskip sem
væru mikið stærri en 100 tonn.
Nokkrir eldhugar í iðnaðinum hófu
þá undirbúninga að smíði stálskipa.
Fóru þar fremstir þeir Þorgeir,
Skafti á Akureyri, Marselíus á Ísa-
firði og Jón í Stálvík. Þorgeir sam-
einaði vélsmiðjuna og dráttarbraut-
ina í eitt fyrirtæki, Þorgeir & Ellert
hf., og hóf stórkostlega uppbygg-
ingu; skipalyfta var keypt og ný
3.000 fermetra skipasmíðastöð reist
og smíði stálskipa hafin. Til að
þetta væri mögulegt varð að byggja
upp gríðarmikið land, þar sem sjór-
inn hafði nær eytt Grenjunum, sem
er landið sem skipasmíðastöðin
stendur á. Fyrirtækið kostaði þetta
sjálft og sótti hvorki styrki til bæjar
né ríkis til þessara landbrotsvarna.
Umsvif fyrirtækisins margfölduðust
og starfsmönnum fjölgaði fljótlega
úr 50 í 120.
Í skipasmíðastöð Þorgeirs voru
smíðuð yfir 40 skip, allt frá 20 upp í
450 tonn, flest fiskiskip, en einnig
sementsferja, bílaferja og skemmti-
snekkja. Þorgeir lagði jafnan mikla
áherslu á að skipin væru vönduð og
vel úr garði gerð og fyrirtækinu og
starfsmönnum þess til mikils sóma.
Þorgeir hafði mikla trú á íslenskum
iðnaðarmönnum og sagði oft að það
sem menn gætu smíðað í öðrum
löndum gætum við jafnt smíðað á
Íslandi. Trúr þessari skoðun sinni
lét hann sína menn smíða í skipin
ýmsa hluti sem sumum fannst auð-
veldara að kaupa erlendis frá.
Fyrirtæki Þorgeirs var mikil
uppeldismiðstöð fyrir iðnaðarmenn.
Oftast voru þar um 20–30 iðnnemar
og stundum fleiri í hinum ýmsu iðn-
greinum; vélvirkjun, skipasmíði,
húsasmíði, rennismíði, rafvirkjun,
blikksmíði o.fl. Um 600 íslenskir
iðnaðarmenn numu fag sitt hjá Þor-
geiri. Stundum fannst okkur sem
næst honum störfuðu hann full-
djarfur að taka iðnnema þegar illa
áraði og lítið var um verkefni. Þá
sagði hann jafnan að það yrði að
nesi var einum manni boðið að vera
viðstaddur; Pétri Ottesen. Þorgeir
hvatti mig mjög til þátttöku í
stjórnmálum og studdi mig með
ráðum og dáð meðan hann lifði.
Um áratuga skeið átti Þorgeir við
veikindi að stríða, en lét aldrei bil-
bug á sér finna á hverju sem gekk.
Þar hjálpaði honum hans jákvæða
lífsviðhorf og svo bjartsýnin, þessi
takmarkalausa bjartsýni sem ég hef
hvergi fundið meiri hjá nokkrum
manni. Það var alveg sama hvaða
áföll dundu yfir, alltaf sá Þorgeir
bjart framundan. Þegar eitthvað
óvænt kom fyrir var viðkvæðið hjá
Þorgeir oftast: „Þetta er nú svo al-
vanalegt, góði minn.“ Ég heyrði
hann aldrei segja æðruorð, alveg
sama á hverju gekk.
Í viðtali við Morgunblaðið árið
1981 sagði Þorgeir: „Mér hefur allt-
af þótt gaman að lifa og hefði ekk-
ert á móti því að lifa allt upp aftur.
Eigi maður gott heimili og hafi
maður áhuga á starfinu er allt feng-
ið. Ég hef verið hamingjumaður í
mínu einkalífi.“ Og Þorgeir var svo
sannarlega hamingjumaður í einka-
lífinu. Hann var kvæntur mikilli
ágætiskonu, jafnöldru sinni Svan-
laugu Sigurðardóttur frá Akbraut á
Akranesi. Hún lést 5. janúar 1996.
Þau hjón voru einstaklega samrýnd
og stóðu þétt saman í blíðu og
stríðu. Þau eignuðust 5 börn. Hall-
dór sonur þeirra lést tæplega
tveggja ára gamall, en upp komust
Jóhanna Jóreiður, Jónína Sigríður,
Jósef Halldór og Svana, mikið
myndarfólk sem reyndist foreldrum
sínum einstaklega vel.
Í inngangi að ítarlegu viðtali
Morgunblaðsins við Þorgeir árið
1981 segir höfundurinn, Jakob F.
Ásgeirsson: „Athafnamaðurinn,
hinn sanni athafnamaður. Uppris-
inn úr fortíðinni og markar stefn-
una inn í framtíðina. Hann hefst af
sjálfum sér úr fátækt til mikilla
eigna og umsvifa. Hann reisir sér
ekki skýjaborgir, lætur sig ekki
dreyma um auð og völd og frægð.
Hann framkvæmir. Athöfnin er
hans lífsfylling.“ Þessi lýsing átti
afskaplega vel við Þorgeir. Hann lét
sig ekki dreyma um auð og völd og
frægð. Hans lífsfylling var að sjá
fyrirtækið vaxa og dafna. Oft undr-
aðist ég hversu lítil laun hann tók
hjá fyrirtækinu og í þessu viðtali
segir hann frá því að hann hafi
fyrst eignast bankabók þegar hann
varð ellilífeyrisþegi.
Ég átti því láni að fagna að vera
náinn samstarfsmaður Þorgeirs í
rúm 20 ár og eignast vináttu hans
og fjölskyldu hans. Hann reyndist
mér og fjölskyldu minni á allan hátt
einstaklega vel. Af honum lærði ég
meira en af nokkrum öðrum manni
og bý að því meðan ég lifi. Þorgeir
var einhver best gerði maður sem
ég hef kynnst. Hann hafði svo
marga góða eiginleika: drengskap,
umburðarlyndi, góðvild, létta lund
og sterka greind, auk bjartsýninnar
sem áður er getið.
Ljóðlínur Davíðs Stefánssonar
um höfðingja smiðjunnar eiga vel
við þegar Þorgeirs Jósefssonar er
minnst:
Hann tignar þau lög sem lífið
með logandi eldi reit.
Hann lærði af styrkleika stálsins
að standa við öll sín heit.
Hann lærði verk sín að vanda
og verða engum til meins.
Þá væri þjóðinn borgið,
ef þúsundir gerðu eins.
Þorgeir lést 21. júní 1992.
Blessuð sé minning hans.
Guðjón Guðmundsson.
ÞORGEIR
JÓSEFSSON
ALDARMINNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 2002 45


 
   

  /  


$/$
 
 
 ,
 

( 


(
,
,
8

9 ' /;')1'$'
' ')D
*0%+(3
5'

 
    
  ( 
%%
  
 07
  


$ 
$2 

&
 

*0
%"'1 2'+'

&@ *0)  
@')+'
'*0+' 5#' )4')
:
*0) ')?6 %"+'
+(1'12'3
. 

 
      ,    /  

 
$
 
 

 ,


  , 


,



:7

, 


  E
*0%+(3
5
  (  
  
 7

  

 879:

 
%%
   
 7
  

 80: 
'


  2  %
,    # (
(1 2(4')
5 ':+.+'

" ':+.+'
+( 2 $# )3
. 


  2 

$/$


  ;8>
-;;8
8

$"''3
5'

    
  (
 $   (  1%
  $
$   
5(

-".)&
'') '$+'
- )
''+' 49/.: )3
, &1"-3')
'''+'
 )&- )) : - )+'

'')&- )) -"''-3- )+'
     +(1'1'12'3
;+$.
1
 
; 
% 
$    ,
6 
  !""<9"" 

 



 =>>? @1AB? 5.;?A
CD>5EDFF?A

".1& 3
#,$/$

 



 




,
;5,


74

 /"
;"$(')F
$'"3
)2 $, 

 


./'4')3
. 

 
   

  
  /  


  
$
  
 
  , 


6
7B-;;8
8

 ,$ &.F
"#$ %&$3
4"'+" ;"
:)&4'';"
- ), &)
*''- )+'
:)&4''')3
. 


  2 
/


$/
$
  
 
  , 
   
( 


(
,

4 , 
>
8

 &.F,
$"#3

"'(&,'+'

"'(&
''+'
(/'
(.)
- (".
'') :+"''
''+'

'','
"'(&+' ,  )&4')
+(1'12'3