Morgunblaðið - 18.07.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
LEIT að sex mönnum, sem saknað
var eftir að þyrla hrapaði í Norð-
ursjó undan austurströnd Eng-
lands í fyrrakvöld, bar ekki árang-
ur og talið var að þeir hefðu farist.
Fimm lík fundust skömmu eftir
slysið.
Þyrlan var af gerðinni Sikorsky
S76 og var á leiðinni milli olíu-
borpalla í Norðursjó. Í henni voru
níu starfsmenn Shell, sem leigði
þyrluna, og tveggja manna áhöfn.
Sjö skip og herþyrla leituðu í
fyrrinótt að þeim sem saknað var
en aðeins eitt skip hélt leitinni
áfram í gærmorgun. „Við höfum
ekki enn fundið neinn á lífi og ótt-
umst að allir hafi farist,“ sagði
Steve Finlay, sem stjórnaði leit-
inni.
Orsakir slyssins ókunnar
Þyrlan var í eigu breska fyr-
irtækisins Bristow, sem leigir
fimmtán þyrlur. Ekki var vitað í
gær hvað olli slysinu og talsmaður
Shell sagði að bresk flugmálayfir-
völd hefðu hafið ýtarlega rann-
sókn.
Gott skyggni var og kyrrt veður
þegar slysið varð. Breskir fjöl-
miðlar höfðu eftir sérfræðingum
að slysið væri óvenjulegt þar sem
þyrluslys í Norðursjó hefðu oftast
orðið í slæmu veðri. Þeir leiddu
getum að því að flugmaður þot-
unnar hefði misst stjórn á henni
vegna einhvers konar vélarbilunar.





 





  









 







 
 



  

   
!

"#


#$
%





  
&

  

' !
 $
     !" "#" $#%&'(
)* !  +$ $ #%
+, $" $-  . /0 (
  1 $/2 "!.  $0 "!(


 


Þyrluslysið við England
Talið að ellefu
manns hafi farist
London. AFP, AP.
SKILABOÐIN hefðu ekki getað
verið skýrari án miðans. Afhöfðaður
hundur fannst fyrir utan vinnustað
Írínu Petrúshova, blaðakonu stjórn-
arandstöðublaðs í Kasakstan, og
skrúfjárni hafði verið stungið í búk
hans til að festa við hann miða með
áletruninni: „Þetta er í síðasta sinn.“
Haus hundsins fannst seinna með
svipuð skilaboð við heimili Petrús-
hova. Þremur nóttum síðar var
þremur bensínsprengjum kastað inn
í skrifstofu hennar sem brann til
kaldra kola.
Pólitíska andrúmsloftið í Kasakst-
an hefur verið mjög þrúgandi síð-
ustu vikurnar, eða síðan upplýst var
að forseti landsins, Nursultan Naz-
arbajev, lagði andvirði 90 milljarða
króna af opinberu fé inn á leynilegan
bankareikning í Sviss fyrir sex ár-
um. Þegar hneykslismálið komst í
hámæli tóku yfirvöld að handtaka
leiðtoga stjórnarandstöðunnar og
sett voru lög sem torvelda Kasökum
að skrá stjórnmálaflokka, auk þess
sem dagblöðum og sjónvarpsstöðv-
um var lokað og gengið í skrokk á
blaðamönnum. Andstæðingar for-
setans segja að ný kúgunarhrina sé
hafin í landinu.
Þegar yfirvöld og eftirlitsmenn
stjórnarinnar hafa ekki getað kné-
sett fjölmiðlana hafa dularfullir
skemmdarvargar komið til skjal-
anna. Ein af stærstu sjónvarps-
stöðvum landsins þurfti að hætta út-
sendingum þegar kaplar hennar
voru skornir í sundur um miðja nótt.
Þegar gert hafði verið við kaplana
tók einhver sig til og eyðilagði þá
með því að skjóta byssukúlum í
gegnum þá.
„Allt sem hefur áunnist á síðustu
tíu árum hefur verið þurrkað út,“
sagði Petrúshova.
„Stjórnarhættirnir sem við búum
við eru enn sovéskir,“ sagði Jevgení
Zhovíts, framkvæmdastjóri Alþjóð-
legu mannréttindaskrifstofunnar í
Kasakstan. „Hvað varðar andann,
eðlið og afstöðuna til frelsis einstak-
lingsins er stjórnarfarið enn sov-
éskt.“
Öryggis- og samvinnustofnun
Evrópu, ÖSE, hefur látið í ljósi mikl-
ar áhyggjur af lögum, sem sett voru í
lok júní og eru talin geta orðið til
þess að stjórnarandstöðuflokkar
Kasakstans verði leystir upp. Sam-
kvæmt lögunum verður t.a.m. ekki
hægt að skrá stjórnmálaflokka nema
félagar þeirra séu að minnsta kosti
50.000, en í fyrri lögunum þurftu
flokkarnir að vera með 3.000 félaga.
Allir stjórnmálaflokkar landsins
þurfa að skrá sig aftur samkvæmt
ákvæðum nýju laganna. Taki flokk-
ur ekki þátt í tvennum kosningum í
röð eða uppfylli hann ekki önnur
ákvæði laganna verður hann leystur
upp.
Fulltrúar ÖSE í Kasakstan sögðu
að nýju lögin geta haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir lýðræðið, einkum
vegna þess að stjórnarandstöðu-
flokkar kynnu að verða leystir upp.
„Að sögn óháðra sérfræðinga geta
aðeins örfáir stjórnmálaflokkar, að-
allega þeir sem eru nátengdir núver-
andi ráðamönnum, uppfyllt nýju
skilyrðin,“ sagði í yfirlýsingu frá
skrifstofu ÖSE í Kasakstan.
„Gerist með þegjandi
samþykki Vesturlanda“
Stjórnmálaástandið í Kasakstan
er vandræðalegt fyrir Bandaríkin
vegna mikilvægis Mið-Asíuríkjanna
í stríðinu gegn hryðjuverkastarf-
semi í grannríkinu Afganistan.
Bandaríska sendiráðið í Kasakstan
og utanríkisráðuneytið í Washington
hafa gefið út yfirlýsingar þar sem
þróunin hefur verið gagnrýnd.
Margir stjórnarandstæðingar í Kas-
akstan óttast þó að leiðtogar Vest-
urlanda hafi í raun ákveðið að láta
sem þeir sjái ekki mannréttinda-
brotin í landinu til að viðhalda al-
þjóðlegu samstöðunni gegn hryðju-
verkastarfsemi.
„Þetta gerist allt með þegjandi
samþykki Vesturlanda,“ sagði Ass-
ylbeck Kozhakhmetov, einn af for-
ystumönnum Lýðræðislegs vals,
stjórnarandstöðuflokks sem stofn-
aður var í fyrra. Hann bætti við að
Nazarbajev hefði gert sér far um að
falla ekki í ónáð hjá leiðtogum Vest-
urlanda fyrir hryðjuverkin 11. sept-
ember en nú væri öldin önnur. „Í
strútasamkvæmi vestrænu lýðræð-
isríkjanna hafa einræðisherrarnir
frjálsar hendur.“
Dularfullur leynireikningur
Nazarbajev, 61 árs fyrrverandi
forstjóri stálverksmiðju, hefur verið
nær einráður í Kasakstan, sem er
auðugt af olíu. Hann var í fram-
kvæmdastjórn sovéska kommún-
istaflokksins, varð leiðtogi Kasak-
stans árið 1990 og forseti ári síðar
eftir að landið fékk sjálfstæði.
Tengsl forsetans við olíufyrirtæki
og ásakanir um spillingu urðu til
þess að yfirvöld í Sviss og Bandaríkj-
unum hófu rannsóknir á því hvort
bandarísk olíufyrirtæki hefðu greitt
honum og öðrum ráðamönnum Kas-
akstans milljónir dollara fyrir leyfi
til olíuvinnslu í landinu.
Spillingarásakanirnar fengu byr
undir báða vængi í apríl þegar for-
sætisráðherra Kasakstans, Imangali
Tasmagambetov, viðurkenndi á
þinginu að forsetinn hefði lagt and-
virði 90 milljarða króna inn á leyni-
legan bankareikning í Sviss árið
1996. Um væri að ræða ágóða af sölu
olíuvinnsluréttinda í Kasakstan.
Forsætisráðherrann sagði að
Nazarbajev hefði sent peningana úr
landi vegna þess að hann hefði óttast
að svo mikið fjárstreymi gæti orðið
til þess að gengi gjaldmiðils landsins
hryndi. Þótt þinginu hefði ekki verið
greint frá reikningnum hefði forset-
inn tvisvar sinnum notað hann sem
varasjóð til að afstýra fjármála-
kreppu í landinu.
Háttsettur embættismaður í Alm-
aty sagði að aðeins forsetinn, for-
sætisráðherrann og bankastjóri rík-
isbanka Kasakstans hefðu vitað af
reikningnum. Þegar hann var spurð-
ur hvers vegna reikningnum var
haldið leyndum fyrir þingmönnum
svaraði hann: „Það var ekki hægt að
ræða málið á þinginu vegna þess að
það hefði vakið margar spurningar.“
Leiðtogar stjórnarandstöðunnar
og blaðamenn sögðu að ekki hefði
verið skýrt frá reikningnum fyrr en
þeir hefðu krafist upplýsinga frá
saksóknurum í Sviss. Þeir telja að
forsetinn hafi látið skýra frá reikn-
ingnum til að villa um fyrir almenn-
ingi og draga athyglina frá öðrum
spillingarmálum sem verið er að
rannsaka í Bandaríkjunum og Sviss.
„Æðsta þrep stjórnkerfisins er
gegnsýrt af spillingu, mútuþægni,
þjófnaði og mafíustarfsemi,“ sagði
Serikbolsyn Abdildin, leiðtogi
Kommúnistaflokks Kasakstans,
einn þeirra sem kröfðust upplýsing-
anna frá svissnesku saksóknurun-
um.
Fjölmiðlarnir þagna
Skömmu fyrir ræðu forsætisráð-
herrans á þinginu voru tveir af for-
ystumönnum Lýðræðislegs vals,
Mukhtar Abiljazov og Ghalymzhan
Zhaqijanov, handteknir. Yfirvöld
sögðu að þeir yrðu saksóttir fyrir
fjárdrátt en stjórnarandstaðan sagði
ákærurnar lið í pólitískum ofsókn-
um.
Tuttugu dagblöð hafa lagt upp
laupana vegna herts eftirlits yfir-
valda með starfsemi fjölmiðla eða
vegna þess að prentsmiðjur hafa
neitað að prenta þau. Álíka mörgum
sjónvarpsstöðvum hefur verið lokað.
„Svo virðist sem reikningarnir í
Sviss séu ástæða þessara ofsókna og
tilræðis við málfrelsið,“ sagði Tam-
ara Kalejeva, forstöðumaður Alþjóð-
legu málfrelsisstofnunarinnar í Kas-
akstan.
Vaxandi kúgun
í Kasakstan
Reuters
Nursultan Nazarbajev, forseti Kasakstans, hefur verið sakaður um
spillingu og ofsóknir á hendur pólitískum andstæðingum.
Almaty. The Washington Post, AFP.
Mannréttinda-
sinnar segja að
stjórnarfarið
í landinu sé
enn „sovéskt“
’ Í strútasam-kvæmi vestrænu
lýðræðisríkjanna
hafa einræðis-
herrarnir frjálsar
hendur. ‘
SADDAM Hussein,
leiðtogi Íraks, sagði í
ræðu í tilefni af þjóðhá-
tíðardegi landsins í
gær að Bandaríkja-
mönnum og „hand-
bendum þeirra“ myndi
aldrei takast að steypa
honum af stóli, þótt
þeir fengju „alla djöfla
heimsins“ til liðs við
sig. Paul Wolfowitz,
aðstoðarvarnarmála-
ráðherra Bandaríkj-
anna, sagði eftir
tveggja daga viðræður
við ráðamenn í Tyrk-
landi, að óhjákvæmi-
legt væri að grípa til
aðgerða gegn Saddam og stjórn
hans. Fregnir hermdu að tyrknesk
stjórnvöld myndu samþykkja hernað
gegn stjórn Íraks svo fremi sem að-
gerðirnar sköðuðu ekki bágborinn
efnahag Tyrklands og yrðu ekki til
þess að Kúrdar stofnuðu sjálfstætt
ríki í norðurhluta Íraks.
„Írakar munu fara með sigur af
hólmi,“ sagði Saddam í 40 mínútna
sjónvarpsávarpi í gær, þegar 34 ár
voru liðin frá því að
flokkur hans komst til
valda í stjórnarbylt-
ingu. „Byltingin kemur
aftur með þessi skila-
boð til allra harðstjóra
og kúgara heimsins: þið
munið aldrei fara með
sigur af hólmi. Aldrei!
Jafnvel þótt þið komið
frá öllum löndum heims
og fáið alla djöfla
heimsins til liðs við ykk-
ur.“
Paul Wolfowitz sagði
eftir viðræður við tyrk-
neska ráðamenn í gær
að óhjákvæmilegt væri
að koma Saddam frá
völdum. „Eins og Bush forseti lagði
áherslu á stafar mikil hætta af stjórn
Íraks, sem er óvinveitt Bandaríkjun-
um og styður hryðjuverk, og ekki er
hægt að búa við hana til lengdar.“
Wolfowitz bætti við að ef komið
yrði á lýðræði í Írak yrði það ekki að-
eins írösku þjóðinni til góðs, heldur
öllum heiminum, einkum grannríkj-
unum. Tyrknesk stjórnvöld hafa ver-
ið andvíg hernaði gegn Saddam en
talið er að þau eigi einskis annars úr-
kosti en að samþykkja aðgerðirnar
þar sem Tyrkir hafa þörf fyrir er-
lend lán vegna kreppunnar í landinu.
Stuðningur Tyrkja er mjög mik-
ilvægur fyrir Bandaríkin. Margar af
árásunum á Írak í Persaflóastríðinu
1991 voru gerðar frá bandarískri
herstöð í Tyrklandi og um 50 banda-
rískar flugvélar eru þar enn til að
framfylgja flugbanni yfir Írak.
Tyrkneska dagblaðið Hurriyet
sagði að tyrkneska stjórnin myndi
samþykkja hernað gegn Íraksstjórn
ef Bandaríkjamenn lofuðu því að
Kúrdar fengju ekki að stofna sjálf-
stætt ríki í norðurhluta Íraks og að
aðgerðirnar myndu ekki skaða efna-
hag Tyrklands. Tyrkir hefðu einnig
óskað eftir því að Bandaríkin afskrif-
uðu skuldir tyrkneska hersins að
andvirði 420 milljarða króna.
Tyrkir óttast að stofnun sjálf-
stæðs ríkis Kúrda í N-Írak verði
vatn á myllu uppreisnarmanna sem
hafa barist fyrir sjálfstæði Kúrda-
héraða í Tyrklandi. Wolfowitz sagði
Bandaríkjamenn algerlega andvíga
því að Kúrdar í Írak stofnuðu sjálf-
stætt ríki.
Saddam Hussein lætur engan bilbug á sér finna
Segir að Írakar fari
með sigur af hólmi
Bagdad, Ankara. AFP, AP.
Saddam
Hussein
Tyrkir setja skilyrði fyrir stuðningi við hernað gegn stjórn Íraks