Morgunblaðið - 14.08.2002, Side 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 2002 23
YFIRLITSSÝNING Kiasma,
Samtímalistasafns Finnlands, á verk-
um bandaríska listamannsins Dan
Graham, er viðamesta sýning á verk-
um hans hingað til, enda samvinnu-
verkefni Kiasma, Serralvessafnsins í
Porto, Nútímalistasafns Parísarborg-
ar og Kröller-Müllersafnsins í Otterlo
í Hollandi. Yfir fjögur hundruð blað-
síðna sýningarskrá fylgir þessari
risasýningu, sem spannar árin frá
1965 til 2000. Þeir sem eru svo
óheppnir að missa af sýningunni í
Helsinki geta náð henni í vestanverðu
Þýskalandi. Þar verður hún sett upp í
Kunsthalle Düsseldorf, og varir að
minnsta kosti til áramóta.
Dan Graham er að mörgu leyti afar
sérstæður listamaður, ekki síst sök-
um þess að hann stendur á mörkum
tveggja ólíkra – sumir mundu segja
ósættanlegra – listgreina; högg-
myndalistar og arkitektúrs. Ekki er
það síður merkilegt að hann er hvorki
menntaður listamaður né arkitekt,
heldur sjálfmenntaður á báðum svið-
um, og ef út í það er farið, hreykinn af
því að vera amatör. Hann heldur því
fram að skólar leiði menn óhjákvæmi-
lega til akademískra, og þar af leið-
andi, öruggra vinnubragða þar sem
vanti alla áhættu. Hann bendir á það
að Mies van der Rohe hafi verið meðal
fjölmargra þekktra arkitekta sem
hafi verið sjálfmenntaðir.
Af öllum uppfinningum Graham á
sviði myndlistar og húsagerðar verð-
ur að telja skýli hans hvað merkust,
enda eru þau til í öllum hugsanlegum
gerðum, opin, hálflukt og lokuð. Á yf-
irlitssýningunni má sjá þau mörg í
fullri stærð, en flest eru þó sýnd sem
lítil módel. Notkun hans á tvíátta
speglum sem efnivið í veggi gerir
skýlin undarlega upphafin, fjarræn
og undurfögur í senn. Með tvíátta
spegli er átt við speglun í bak og fyrir.
Þá notar hann einnig gagnsætt gler,
gjarnan í bland við speglana. Útkom-
an er húsagerðarlist sem varla sést
því umhverfið speglast hvarvetna í
veggjum þess svo einungis grindin
sem heldur veggjunum saman gefur
til kynna að um byggingu sé að ræða.
Þannig nær Dan Graham tvennu
fram í einu; náttúru- og landslags-
virkni í byggingum sínum, og nánari
tengslum milli þeirra sem nýta sér
skýli hans. Honum tekst að einangra
menn án þess að einn hverfi sjónum
annars. Útkoman er vissulega útóp-
ísk. Eitthvað þessu lík er húsagerð-
arlistin á himnum. Og þó eru þetta
áþreifanlegar byggingar. Að vísu eru
þær ekki flóknar, enda er þar hvergi
að finna þær lagnir, víra, pípur eða
rör sem steinsteypan hylur.
En það hlýtur að vera áleitin spurn
hvort ekki megi þróa út frá þessum
listræna arkitektúr íverustaði með
léttara yfirbragði en við eigum að
venjast. Það er á þessu stigi sem lista-
maðurinn Dan Graham gerir vart við
sig með hvað mestum þunga. Hann
fær okkur til að eygja þann mögu-
leika að maður og náttúra geti aftur
sæst og að menn þurfi ekki að ein-
angra sig frá meðbræðrum sínum
þótt þeir eigi sér sitt friðsæla athvarf.
Þannig lýsa verk þessa sérstæða
listamanns og arkitekts óendanlegri
virðingu hans fyrir umhverfinu og
meðbræðrum sínum, um leið og hann
gagnrýnir skeytingarleysi okkar
gagnvart náttúrunni, lífinu og þar
með okkur sjálfum.
Tveir samhliða skálar – Two Adjacent Pavilions – eftir Dan Graham, frá
1978–1981. Módelin af skálunum eru á sýningunni í Kiasma.
Á mörkum
listgreina
MYNDLIST
Samtímalistasafnið, Helsinki
Til 18. ágúst. Opið þriðjudaga frá kl. 9–
17, og miðvikudaga til sunnudaga frá kl.
10–20:30.
BLÖNDUÐ TÆKNI
DAN GRAHAM
Halldór Björn Runólfsson
AÐRIR tónleikarnir á Kirkjubæj-
arklaustri – af þrennum alls – voru
sízt fábreyttari en þeir fyrstu og
skákuðu þeim jafnvel að skemmti-
gildi, enda var í bland slegið á léttustu
strengi þrídægrunnar. Fyrst léku
Þórunn Ósk Marinósdóttir og Edda
Erlendsdóttir Elegie eftir belgíska
fiðlusnillinginn Henri Vieuxtemps
(1820–81), angurvært syngjandi verk
með fókusinn á söng þessa upphafleg-
asta og fallegasta fulltrúa fiðlufjöl-
skyldunnar. Þórunn mótaði ferskt en
músíkalskt við til fyrirmyndar sam-
vægan undirleik Eddu. Eftir hinn ný-
klassískan Frakka J. Françaix
(1912–97) var síðan leikin snaggara-
leg örsvíta, einnig með Eddu við
slaghörpuna en Flosa Sigurðsson á
altsax. Suðrænu hrynin funheitu í
Pambiche, Baiao, Mambo, Samba
lento (í 5/8!) og Merengue komust til
skila af óþvinguðum þokka, og hefur
varla spillt fyrir reynsla Eddu af
tangóleik og Sigurðar af djassi. Þá
var komið að 5 sönglögum Claudes
Debussys við ljóð eftir Baudelaire.
Söngkonan las upp prósaþýðingar á
undan hvoru lagi – La balcon, Harm-
onie du soir, Le jet d’eau, Recueille-
ment og La mort det amants, og oft-
ast hægferðugur en samt víða
krefjandi píanóparturinn var í hönd-
um Richards Simms, er lék af öryggi
og streymandi þokka. Signý, sem ver-
ið hafði svo eftirminnileg í Yermu-
svítu Hjálmars H. Ragnarssonar
kvöldið áður, virtist aftur á móti falla
síður að þessu hlutverki, þrátt fyrir
ágætar undirtektir áheyrenda.
Eftir hlé komu „Raddir þjóðar“ aft-
ur til skjala líkt og fyrra kvöldið með
enn eina ónefnda fléttutónsmíð Sig-
urðar Flosasonar og Péturs Grétars-
sonar. Sem fyrr var byggt á hljóðrit-
um Árnastofnunar af liðnu og lifandi
alþýðusöngfólki og sögumönnum að
viðbættum spuna tvíeykisins á sax/
altflautu og slagverk ásamt bak-
grunnshljóðum að hætti musique
concrète. Sem fyrr vakti undrun
manns hversu samfelldur heildarsvip-
ur skyldi nást fram með „live“ raf-
eindahljóðum án aðstoðar magnara-
varðar. Fyrsti hlutinn var nærri
átakanlega sár – gömul kona að raula
sálmalag við vatnsnið í bakgrunni og
mjúkan altblástur í skáldlegri sam-
svörun við strokna stórnaglagígju og
víbrafón. Sá seinni var hins vegar
gjörólíkur og gáskafyllri, með kostu-
legu spjallinnslagi kotroskins karls
um kvennamennsku, eldhressum
kvæðamannahóp að kyrja „þar sem
enginn þekkir mann / þar er gott að
vera …“ (vel valið!), eftirhermum af
Gvendi dúllara o.m.fl., svo bæla þurfti
brosvöðvana af alefli. M.ö.o. hin
hnyttnasta upplyfting í listavel tíma-
settum flutningi.
Í pylsuenda var svíta eftir hinn
bandaríska Lou Harrison (f. 1917),
Sex stuttir dansar úr Rhymes with
Silver fyrir píanókvartett (þ.e. með
fiðlu, víólu og selló) og slagverk. Enn
með Richard Simm við píanóið. Sann-
kallað fjölþjóðabragð var af þessu
kostulega verki er hljómaði líkt og
væri pantað af Unesco. Fyrsti þátt-
urinn, Gigue end Musette, var eins og
skákrydduð nýklassísk umbreyting á
einhverju líku Slá þú hjartans hörpu-
strengi. Rómantíski Valsinn (II.) var í
glaðværum „Christmas carol“ jóla-
söngvastíl. Eftir lúmskt fyndinn og
tangóleitan Fox-trot (III.) í strav-
inskíjskotinni dátahermu kom sam-
úræjalegt harmsöngslag (Threnody,
IV.) byggt á japönskum tónstiga, og
hinn hofferðugt herskái V. dans, In
Honor of Prince Kantemir, var gegn-
sýrður af exótísku flúri austurlanda
nær í seiðandi 5- og 6-skiptum serk-
neskum hrynmynztrum. Í Round-
Dance (VI.), síðasta dansi svítunnar,
kváðust á vestrænn nútími og mið-
alda módöl lagferli í samblandi af
harðkrómuðum mínímalisma og
harpslegnum trúbadúrasöng.
Hvað sem segja má um heildar-
samfestu, þá skorti fráleitt hugvitið í
þessu skræpótta en skemmtilega
verki sem var sem skapað fyrir lauf-
létta sumarhátíð. Leikið var af sam-
taka snerpu og gleði, nema hvað
Skaufhalaskokkið og Hringdansinn
hefðu efalítið grætt á ögn greiðara
tempói.
Hringdansar og skaufhalaskokk
TÓNLIST
Kirkjuhvoll
Verk eftir Vieuxtemps, Debussy, Sigurð
Flosason & Pétur Grétarsson [„Raddir
þjóðar“], Françaix og Lou Harrison. Þór-
unn Ósk Marinósdóttir, víóla; Edda Er-
lendsdóttir, Richard Simm, píanó; Signý
Sæmundsdóttir, sópran; Sigurður Flosa-
son, saxofónar, altflauta & bassa-
klarínett; Pétur Grétarsson, slagverk; Sif
Tulinius, fiðla; Scott Ballantyne, selló.
Laugardaginn 10. ágúst kl. 17.
KAMMERTÓNLEIKAR Á KLAUSTRI
Ríkarður Ö. Pálsson
EFTIR að Farrelly-bræður
komu fram á sjónarsviðið með
gróteskar gamanmyndir sínar, á
borð við Dumb and Dumber og
There’s Something About Mary,
virðist sem allir séu nú farnir að
keppast við að fylla meintar gam-
anmyndir sínar órétthugsandi lík-
amsúrgangsbröndurum í anda
fyrrnefndra bræðra. Kvikmyndin
The Sweetest Thing er aðeins eitt
dæmið úr fjölbreyttri flóru Farr-
elly-eftirlíkinga, sem einhvern veg-
inn skortir hinn eiginlega húmor
og hæfileikana á bak við grodda-
brandarana.
Í umræddri mynd er reynt að
slá á nýja strengi, enda er hér um
að ræða rómantíska gamanmynd
sem setur stúlkuna í hlutverk þess
glaumgosa sem venjulega er ósjálf-
rátt gerður karlkyns í vinsældar-
menningunni. Aðalpersónan er hin
fagra, eiturhressa og kynþokka-
fulla Christina, og með hlutverk
hennar fer engin önnur en Camer-
on Diaz, sem þykir með fegurri
fljóðum á Hollywood-stjörnuhimn-
inum í dag.
Christina nýtur lífsins sem ung
kona með góðan kropp og í fínu
starfi, og sama gera sambýliskon-
ur hennar, þær Courtney
(Christina Applegate) og Jane
(Selma Blair). Dag einn hittir
Christina hins vegar ungan mann
sem er öðruvísi en allir hinir og
kolfellur fyrir honum. Það reynist
hins vegar erfitt fyrir Christinu að
venja sig af glaumgosaviðmótinu
og gengur því brösulega að krækja
í piltinn.
Sagan sem er lagt upp með hér
er allra góðra gjalda verð, og hér
er sannarlega reynt að horfa á
hlutina frá örlítið öðru sjónarhorni
en í öllum hinum rómantísku gam-
anmyndunum. Leitast er við að
sýna þann „kvennaheim“, sem þær
Christina lifa og hrærast í, með
mjög opinskáum hætti, en frá upp-
hafi er sú mynd sem dregin er upp
nokkrum stigum of ýkt og tilgerð-
arleg. Er þar iðulega gripið til
gamanatriða í anda Farrelly-
bræðranna, en þær tilraunir virð-
ast flestar fremur örvæntingarfull-
ar en fyndnar. Cameron Diaz er
eins og trúður í því sjónarspili
miðju, og sama á við meðleikkonur
hennar, þó svo að Selma Blair sé
sú sem allra verst verður úti í hin-
um örvæntingarfullu tilraunum
myndarinnar til að vera frumleg
eða fyndin.
Eins og
rjúpa við
staur
KVIKMYNDIR
Smárabíó, Regnboginn
Leikstjórn: Roger Kumle. Handrit: Nancy
Pimental. Aðalhlutverk: Cameron Diaz,
Christina Applegate, Thomas Jane og
Selma Blair. Sýningartími: 84 mín.
Bandaríkin. Columbia Pictures, 2002.
THE SWEEETEST THING (HIÐ LJÚFA LÍF)
Heiða Jóhannsdóttir
Borgartúni 28,
562 2901
www.ef.is
Viðarkamínur SUMARTILBOÐ!
Dönsku Varde viðarkamínurn-
ar hafa fengið hæstu einkunn
hjá sænskum, dönskum og
þýskum stofnunum fyrir hita-
gildi, öryggi, nýtingu á elds-
neyti og litla mengun. Varde
kamínurnar eru úr þykku stáli
og með steyptan hurðarramma
og brunahólf. Fást í svörtu,
stálgráu og ýmsum litum.
Nú á sérstöku
sumartilboðsverði
Toppgæði - falleg hönnun - 16 gerðir