Morgunblaðið - 14.08.2002, Side 34

MINNINGAR
34 MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Ný legsteinagerð
Einstakir legsteinar
Legsteinar og englastyttur
Helluhrauni 10 220 Hf., s. 565 2566
Englasteinar
✝ John Aikmanfæddist hinn 13.
janúar 1939 í Edin-
borg í Skotlandi.
Foreldrar hans voru
hjónin Inger Han-
signe Olsen, f. 30.
ágúst 1912, d. 4. jan-
úar 1955, og Andrew
Aikman, kaupmaður
í Edinborg, f. 8. febr-
úar 1912, d. 7. sept-
ember 1961. Inger
var kjördóttir hjón-
anna Methu og Carls
Olsen, stórkaup-
manns í Reykjavík.
Þegar seinni heimsstyrjöldin
braust út var John komið í skjól
hjá afa sínum og ömmu á Íslandi
og þar ólst hann upp fyrstu fimm
ár ævi sinnar. Í lok styrjaldarinn-
ar fluttist hann til Edinborgar til
fjölskyldu sinnar. Systkini Johns
eru Carol Ann Aikman Mackay, f.
16. ágúst 1940, maki Alastair
Mackay, þau eru búsett í London
og eiga fjögur börn; Gordon Olsen
Aikman, búsettur á Vancouver
Island í Kanada, f. 25. september
1947, maki Sally Hill, þau skildu.
Þau eiga tvö börn. Seinni sam-
býliskona Gordons var Rosemary
Matthews, sem lést fyrr á þessu
ári. Þegar móðir Johns lést 1955
fluttist hann hingað til lands til
afa síns og ömmu og hóf nám við
Verzlunarskóla Íslands. Hann
lauk stúdentsprófi frá VÍ 1959.
Hinn 30. ágúst 1962 gekk hann að
eiga eftirlifandi eiginkonu sína,
Þórdísi Sigurðsson Aikman, f. 3.
ágúst 1941. Foreldrar hennar
voru hjónin Guðrún Ólafía Hjálm-
arsdóttir f. 8. júní 1909, d. 7. febr-
úar 1994, og Haraldur Á. Sigurðs-
son, leikari og
verslunarmaður, f.
22. nóvember 1901,
d. 19. nóvember
1984. Börn Þórdísar
og John eru þrjú: 1)
Inger Anna Aikman,
f. 24. janúar 1964.
Maki Andri Þór
Gunnarsson, f. 10.
júní 1963. Dætur
þeirra eru Þórdís
Þuríður Aikman
Andradóttir, f. 4. júlí
1994 og Kristín
Andrea Aikman
Andradóttir, f. 30.
mars 1997. 2) Haraldur Ásgeir
Aikman, f. 23. febrúar 1967. Maki
Hafdís Harðardóttir, f. 22. febr-
úar 1967, þau skildu. Sonur þeirra
er John Freyr Aikman, f. 13. jan-
úar 1988. Barnsmóðir Haraldar er
Salbjörg Bjarnadóttir, f. 11. apríl
1966. Dóttir þeirra er Ólafía
María Aikman, f. 13. maí 1997. 3)
Skorri Andrew Aikman, f. 16. maí
1971. Maki Kristjana Ósk Sam-
úelsdóttir, f. 23. febrúar 1967.
Börn þeirra eru Þórdís María Aik-
man, f. 24. ágúst 1993, Haraldur
Andrew Aikman, f. 1. mars 1997,
og Skorri Ásgeir Aikman, f. 19.
september 2000.
John vann alla ævi við verslun
og viðskipti; rak fyrirtæki bæði í
eigin nafni og síðan sem forstjóri
Heildverslunar Ásgeirs Sigurðs-
sonar ehf. þar til í september
2000. Hann var virkur meðlimur í
Freeportklúbbnum og einn af
stofnendum og fyrstu stjórnar-
mönnum SÁÁ.
Útför Johns verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Að eignast ástríkan föður er mikið
lán. Að eignast traustan og góðan
vin er mikil gæfa. En að eignast
hvort tveggja í einni og sömu mann-
eskjunni eru fágæt forréttindi sem
seint verða fullþökkuð. En því sárari
verður líka söknuðurinn þegar leiðir
skilja um stundarsakir … því áþreif-
anlegra er skarðið sem hann skilur
eftir … því dýpra er þakklætið fyrir
þau ár sem við áttum saman.
Hann var ættarhöfðingi í orðsins
fyllstu merkingu; verndari okkar,
lærifaðir, ráðgjafi og sálusorgari …
en fyrst og fremst var hann fyrir-
mynd okkar; mesta og stærsta
manneskja sem við höfum kynnst;
okkar besti kennari sem notaði að-
eins eina tegund af námsgögnum;
fordæmi og frelsi. Hann var nógu
lífsreyndur til að vita að það lærir
enginn af mistökum annarra; nógu
þroskaður til að draga aldrei úr okk-
ur kjarkinn … heldur fylgjast
grannt með, tilbúinn að grípa okkur
ef við skyldum hrasa … eða í það
minnsta sjá til þess að við stæðum
upp á ný. Yfirleitt fékk hann okkur
til að brosa út í annað með ýmist
sönnum eða stórlega ýktum sögum
af enn neyðarlegri uppákomum úr
hans eigin lífi, enn svakalegri mis-
tökum og ótrúlegum vandræða-
gangi. Hvort sem áverkinn var
hruflað hné, sært stolt, brostið
hjarta eða hans eigin bíll beyglaður
á bílaplaninu … þá kunni hann öðr-
um betur að stappa í okkur stálinu,
kyssa á bágtið og senda okkur svo
sigurviss út í lífið á ný.
Pabbi var ekki mikil félagsvera og
langt frá því að vera hrókur alls
fagnaðar. Hann kærði sig ekki um
athygli fjöldans – en í faðmi fjöl-
skyldunnar og í fárra vina hópi lét
hann ljós sitt skína – og það ljós var
oftar en ekki litskrúðug flugeldasýn-
ing. Hann var andans jöfur; afburða
vel gefinn maður sem setti spurn-
ingamerki við allt það sem aðrir
töldu sjálfsagt og borðleggjandi.
„Pólitísk rétthugsun“ var eitur í
hans beinum og „almenningsálitið“
var að hans mati einhver versta
mælistika sem hægt var að beita á
menn og málefni. Rökræður voru
hans íþróttagrein … og uppeldisað-
ferð. Hann sá yfirleitt ekki aðeins
tvær heldur tólf hliðar á öllum mál-
um og gat rökstutt nánast hvaða
sjónarmið sem var. Og það var
þannig sem hann kenndi okkur
gagnrýna hugsun; opnaði augu okk-
ar fyrir því að það er ekkert alrétt
eða alrangt; algott eða alvont – hlut-
irnir eru sjaldnast svartir eða hvítir;
það hafa allir eitthvað til síns máls.
Við stóðum varla fram úr hnefa þeg-
ar hann var farinn að spyrja okkur
hver væri munurinn á „skæruliðum“
og „frelsissveitum“ sem fréttamönn-
um varð svo tíðrætt um; hvernig
ástandið væri í dag ef Bretar hefðu
haldið að sér höndum 1939 af því
þeir væru „friðarsinnar“, og hvort
það væri líf að þessu lífi loknu. Þær
skipta örugglega þúsundum klukku-
stundirnar þar sem við sátum öll
fram á rauða nótt við borðstofuborð-
ið á Selvogsgrunni og rökræddum
um hugsjónir, heimsmálin, tilgang-
inn með lífinu, trú og mannlegt eðli.
Þetta var borðtennis Aikman fjöl-
skyldunnar; heilaleikfimi eins og
hún gerist best. Þeim vinum okkar
sem óvart villtust inn á þessi
„íþróttamót“ þegar heitt var orðið í
kolunum stóð oft ekki á sama; fannst
við vera að rífast. En aldrei minn-
umst við þess að það hafi kastast í
kekki milli okkar persónulega; að
einhver hafi farið sár frá borði – við
vorum að skiptast á skoðunum; rök-
ræða en ekki rífast. Hitt er annað
mál að oftar en ekki var blóðþrýst-
ingurinn kominn langt yfir hættu-
mörk þegar við loksins lögðumst á
koddann … en launin voru vel þess
virði … eftir hvern „leik“ vorum við
stundum svolítið ringlaðari en alltaf
örlítið víðsýnni en áður. Í raun er
það algjör synd að þessi hugsuður
skyldi ekki tjá sig meira á opinber-
um vettvangi; hann hafði svo ótal
margt fram að færa. En eins og títt
er um afburða menn og konur; þá
voru sjálfsgagnrýnin og hógværðin
honum fjötur um fót. Stundum flæk-
ir það nefnilega málin enn frekar að
sjá svona margar hliðar á hlutunum
– það er svo miklu auðveldara að sjá
heiminn í svart-hvítu; alhæfa og
dæma. Enn þann dag í dag velkj-
umst við í vafa um hvað honum
fannst í raun og veru um hitt og
þetta. Það eina sem við vitum fyrir
víst er að hann fyrirleit öfundina,
hann vissi að mistök manna segja
ekkert til um manngildi þeirra og að
strangasta réttlætið er oft mesta
óréttlætið. Og þó við gerum okkur
fulla grein fyrir því að við munum
aldrei komast með tærnar þar sem
pabbi hafði hælana í umburðarlyndi,
þroska og mannkærleika þá erum
við óendanlega þakklát fyrir þessar
kennslustundir; þau forréttindi að fá
að verða fullorðin undir handleiðslu
hans.
Pabbi var trúaður maður og trú
hans endurspeglaðist í hans daglegu
hegðun. Fyrir honum var tilgangur
lífsins að láta gott af sér leiða, að
rétta þeim sem minna máttu sín
hjálparhönd og vaka yfir því fjöreggi
sem honum hafði verið trúað fyrir;
fjölskyldu sinni. Hann var sannfærð-
ur um að menn uppskæru eins og
þeir sáðu – og það væri ekki hlut-
verk okkar mannanna að hefna eða
hata. Og að mestu leyti tókst honum
að lifa samkvæmt þessari lífstrú
sinni. Hann átti trausta og góða vini
sem hann bar einlæga og ríka um-
hyggju fyrir – og einhvern veginn
hagaði almættið því þannig að þeir
örfáu sem einhvern tíman reyndu að
bregða fyrir hann fæti þurftu flestir
síðar á aðstoð hans að halda. Það var
þá sem yfirburðir hans sem mann-
eskju komu best í ljós. Án þess að
hika lagði hann sig allan fram um að
hjálpa þeim; leit eiginlega á það sem
áskorun frá þeim sem öllu ræður;
próf sem hann stóðst alltaf með
sóma. Hann átti ekki í neinum vand-
ræðum með að bjóða hinn vangann
þegar hann sjálfur átti í hlut. Hitt
reyndist honum erfiðara að fyrirgefa
þegar einhver gerði á hlut okkar
sem honum þótti vænt um; fjöl-
skyldu og vina.
Hvaðan þessi þroski hans kom …
er ekki gott að segja. Kannski mót-
aði það hann meira en við gerðum
okkur grein fyrir að móðir hans
skyldi skilja hann eftir hér á landi
aðeins fimm mánaða gamlan. Ef til
vill var það uppeldið fyrstu fimm ár-
in hjá öldruðum, dönskum afa hans
og ömmu. Eða viðbrigðin þegar
hann var sendur út aftur; og brot-
lenti inn í breskum, hörðum raun-
veruleika eftirstríðsáranna. Kannski
var það móðurmissirinn þegar hann
var fimmtán ára. Eða hans eigin
barátta við vínið fyrstu fullorðins-
árin. Það stríð vann hann í einni or-
ustu þegar hann fór á Freeport
1976. Í framhaldi af því urðu vinir
hans og félagar í Freeportklúbbnum
nokkurs konar fjölskylda okkar og
trúlega var hann hvað stoltastur af
því brautryðjendastarfi sem þeir fé-
lagarnir unnu í áfengismeðferðar-
málum hérlendis. Sennilega var það
allt þetta sem mótaði þennan tilfinn-
ingaríka mannvin. Ævi hans var sér-
kennileg blanda af harmi og ham-
ingju; hann hafði háð marga hildina;
gengið í gegnum ómældan sársauka
– en hann hafði líka sigrast á erf-
iðasta andstæðingi allra manna;
sjálfum sér. Þaðan kom þetta und-
arlega sambland af geysilegu stolti
en jafnframt einlægri auðmýkt.
En þó svo framan af ævinni hafi
skýjabakkarnir verið margir og
sumir æði dökkir þá var seinni hlut-
inn bæði bjartur og sólríkur. Sólin í
lífi hans var mamma. Hamingja
hennar og velferð var það sem skipti
hann öllu máli í lífinu. Hún var sam-
herji hans og sálufélagi; stoð hans og
stytta í öllu því sem hann tók sér
fyrir hendur. Og öfugt. Eftir fjörutíu
ára hjónaband skreytti hún ennþá
brauðsneiðarnar hans í hádeginu og
hann opnaði fyrir hana dyrnar; þau
fóru í ís-bíltúra nánast á hverju
kvöldi og ef annað þeirra kíkti í kaffi
þá gat maður bókað að hitt hringdi
bjöllunni tíu mínútum seinna. Þau
voru eitt. Og þannig fóru þau í gegn-
um þessi fjörutíu ár; sem einn mað-
ur. Stundum greindi þau á um hluti,
eins og gengur – en aldrei, aldrei
sögðu þau styggðaryrði hvort við
annað – hvorugt þeirra særði hitt í
hita leiksins. Hjónaband þeirra ein-
kenndist af djúpri virðingu og ein-
lægri ást. Pabbi þreyttist seint á að
segja okkur hversu þakklátur hann
væri almættinu fyrir að hafa sent
sér mömmu; hversu þakklátur hann
var henni fyrir að hafa staðið með
sér í gegnum súrt og sætt. Ári áður
en hann kvaddi þennan heim hélt
hann svolitla ræðu henni til heiðurs
þar sem hann sagði þeim sem heyra
vildu hversu lánsamur hann væri að
eiga hana. Nú er kominn tími til að
við segjum honum hversu lánsöm við
erum að hafa átt þau; að hafa fengið
að alast upp hjá foreldrum sem elsk-
uðu hvort annað jafnheitt og raun
bar vitni. Pabbi kvaddi á afmælis-
degi mömmu á slaginu sex. Eitt það
síðasta sem hann gerði var að leggja
hönd konunnar sem hann elskaði í
hönd barnanna sinna; skýr skilaboð
um að nú yrði hann að treysta okkur
fyrir þessu dýrasta djásni sínu. Og
þó svo við munum aldrei geta farið
jafnmjúkum höndum um hana og
hann gerði … þá munum við svo
sannarlega leggja okkur öll fram um
að vernda hana … eins og þau hafa
verndað okkur í gegnum árin.
Sumu fólki verður aldrei hægt að
lýsa til fulls; það eru ekki til orð sem
ná að lýsa stórmennum. Og það á við
um pabba. Við getum sagt ykkur að
hann hafði dásamlegan húmor, hann
var viðkvæmari en gengur og gerist,
óvenju næmur á líðan og tilfinningar
annarra. Við getum talið upp tungu-
málin sem hann talaði reiprennandi,
sagt ykkur sögur af samskiptum
hans við barnabörnin, rakið hvernig
hann hvatti okkur áfram og hvernig
hann missti svefn þegar á móti blés í
lífi þeirra sem honum þótti vænt um.
En þetta er bara brot af því sem
hann var. Hann var jafnhógvær og
hann var hæfileikaríkur – og við vit-
um að hann hefði farið hræðilega hjá
sér hefði hann þurft að lesa þessa
kveðju frá okkur; hann trúði því
nefnilega aldrei sjálfur að hann væri
algjörlega einstakur. Það er ekkert
hægt að kveðja mann eins og hann –
það er bara allt of sárt. Þess vegna
höfum við ákveðið að líta svo á að nú
hafi hann einu sinni enn „farið út að
hita bílinn“ … og síðan munum við,
skömmu síðar, koma út í bíl, eitt af
öðru.
Það var ekki það að við hefðum
ekki í gegnum tíðina margoft reynt
að þakka honum fyrir allt sem hann
var okkur. – En svarið var alltaf það
sama; „Þið skuldið mér ekki neitt –
þið skuldið börnunum ykkar það.“
Og þar við sat. Eftir stöndum við nú
… stórskuldug … en full af þakklæti
og stolti yfir að hafa fengið að vera
börnin hans og mömmu. Okkar er
sorgin og söknuðurinn … en mestur
er þó missir þeirra sem aldrei urðu
þeirrar gæfu aðnjótandi að kynnast
þessum sjentilmanni. Við vitum að
hann var fullnuma í þessum lífsins
skóla … og hann útskrifaðist með
aðaleinkunn. Það er hátíð hinum
megin … og þar sem hann situr nú
við háborðið og skálar að venju fyrir
„fjarstöddum vinum“, lyftum við
glösum og vottum honum okkar
dýpstu virðingu og væntumþykju.
Inger Anna Aikman,
Haraldur Ásgeir Aikman,
Skorri Andrew Aikman.
Fyrir einu ári, 3. ágúst 2001, var
fámennur hópur fólks saman kom-
inn í lítilli torfkirkju norður í Skaga-
firði. Tilefnið var að einkadóttir
Johns og Þórdísar, Inger Anna, og
sonur okkar Andri Þór voru að
ganga í hjónaband. Brúðarmeyjar
voru dætur þeirra Þórdís Þuríður og
Kristín Andrea.
Þrátt fyrir fremur kalt veður ríkti
að sjálfsögðu mikil gleði þennan dag
enda var auk brúðkaupsins verið að
halda upp á merkisafmæli Þórdísar.
John var að sjálfsögðu mættur til
leiks og gladdist innilega á sinn ein-
staklega fágaða hátt bæði með ungu
hjónunum og afmælisbarninu.
Nákvæmlega ári síðar lést John
langt fyrir aldur fram og er hann
harmaður af öllum sem hann
þekktu.
John var einstaklega traustur og
fágaður maður og honum fylgdi andi
kurteisi og siðfágunar, sem hann
miðlaði til barna og barnabarna.
Hann hafði sérstaklega þægilega
nærveru, og áberandi skopskyn sem
manni fannst ef til vill vera ættað frá
stærri menningarþjóðum.
Hann ólst upp bæði í Skotlandi og
á Íslandi og varð einnig fyrir áhrif-
um af danskri menningu. Þessi
mismunandi uppeldisáhrif áttu
áreiðanlega sinn þátt í að móta
heimsmanninn John Aikman. Einnig
átti hann sérlega auðvelt með að
læra tungumál, og málakunnáttan
nýttist vel í starfi hans sem stór-
kaupmaður. Þegar sonur okkar
Andri Þór skipti um starfsvettvang
og fór að vinna við heildsöluna varð
John hans aðalkennari í nýju starfi
og óþreytandi að miðla af víðtækri
reynslu sinni.
Í einkalífi sínu var John lánsamur.
Hann kvæntist 1962 eftirlifandi
konu sinni Þórdísi Sigurðsson Aik-
man, en hjónaband þeirra var ein-
staklega farsælt. Þau eignuðust þrjú
mannvænleg börn og barnabörnin
eru orðin sjö. Það má sjá á myndum
frá ferðalagi til Skotlands nú í sumar
hversu stolt John og Þórdís voru af
afkomendum sínum.
Við viljum að lokum senda inni-
legar samúðarkveðjur til Þórdísar,
barna hennar, tengdabarna og
barnabarna.
Kristín og Gunnar.
Mig setti hljóða og tár læddust
fram þegar ég frétti af láti John Aik-
man. Hann var pabbi eins besta vin-
ar míns sem ég kynntist þegar ég
var 12 ára. Ég man reyndar mjög vel
eftir því þegar ég hitti John og
Skorra fyrst en þeir komu saman
inn í sjoppu í hverfinu sem við
bjuggum í.
Þegar ég hugsa til baka þá get ég
varla skrifað um John einan því Aik-
man-fjölskyldan er ein heild og John
var aðalmaðurinn. Þeir vinir sem
stóðu börnum þeirra næst þekktu
John og Þórdísi mjög vel því þau
gáfu sér alltaf að okkur og höfðu
áhuga á því hvað við værum að gera.
Heimili þeirra á Selvogsgrunni hef-
ur alltaf staðið okkur opið og það var
alltaf hægt að vera heima hjá Skorra
ef það vantaði samastað. Þaðan á ég
góðar minningar.
Það lýsir samheldni fjölskyldunn-
ar best að ef þú kynnist einum Aik-
man þá þekkir þú alla. Það kemur
sér vel núna fyrir fjölskylduna, einn
fallinn frá og fjölskyldan þéttist enn
frekar. Takturinn fundinn á ný.
Þegar við eldumst gerum við okk-
ur betur grein fyrir hlutum sem við
ölumst upp við. Fyrir mig voru þau
hjónin góð fyrirmynd um samheldin,
einlæg, hjartahlý og yndisleg hjón
sem gáfu börnum sínum og fjöl-
skyldum þeirra allt það öryggi og
ást sem þarf til að vaxa og dafna.
Yndislegur maður hann John. Ég
trúi því að hann sé ekki farinn langt
frá fjölskyldunni.
Því svo elskaði Guð heiminn að hann gaf son
sinn eingetinn til þess að hver sem á hann
trúir glatist ekki heldur hafi eilíft líf.
(Jóh. 3.16.)
John á alltaf stað í minningunni
og hjarta mínu. Það er með þakklæti
og virðingu sem ég kveð þann mæta
mann. Megi Drottinn veita áfram
gleði, hamingju og bjarta framtíð í
líf Aikman-fjölskyldunnar.
Kristjana (Nana).
Þær eru margar minningarnar
sem eru tengdar John Aikman – og
þær eru allar góðar. Við kynntumst í
gegnum börnin hans þrjú en í raun
leit ég hann og Þórdísi konu hans
sem jafngóða vini mína og þau Inger
Önnu, Harald og Skorra. Það var
segin saga að ef ég hringdi á heimili
þeirra og annað hvort þeirra hjóna
JOHN
AIKMAN