Morgunblaðið - 05.10.2002, Blaðsíða 10
FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 5. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra
lagði m.a. áherslu á að meira jafn-
vægi ríkti í efnahagsmálum um
þessar mundir en um árabil, í fjár-
lagaræðu sinni á Alþingi í gær, en
þá mælti hann fyrir frumvarpi til
fjárlaga fyrir árið 2003. „Verðbólg-
an er á hraðri niðurleið, viðskipta-
hallinn sömuleiðis, kaupmáttur
heimilanna hefur aukist samfellt frá
árinu 1994, og er nú meiri en
nokkru sinni fyrr, vextir lækka
hratt og verulega hefur dregið úr
skuldsetningu fyrirtækja og ein-
staklinga.“ Ráðherra sagði að flest
benti til þess að íslenskt efnahagslíf
væri að taka við sér á nýjan leik eft-
ir skammvinna niðursveiflu og að
framundan væri nýtt hagvaxtar-
skeið.
Ráðherra greindi frá helstu nið-
urstöðum fjárlagafrumvarpsins og
ítrekaði m.a. að það endurspeglaði
trausta stöðu ríkisfjármála og að-
haldssama stefnu stjórnvalda í fjár-
málum ríkisins. „Í frumvarpinu er
gert ráð fyrir tæplega 11 milljarða
kr. tekjuafgangi og 10 milljarða kr.
lánsfjárafgangi. Afgangurinn geng-
ur sem fyrr til þess að draga úr
skuldum og skuldbindingum ríkis-
sjóðs og styrkja stöðu hans að öðru
leyti, m.a. með auknum innistæðum
í Seðlabanka Íslands.“
Haldið áfram að lækka skatta
Ráðherra sagði m.a. að aðhalds-
söm stefna í ríkisfjármálum að und-
anförnu hefði átt drjúgan þátt í því
að skapa skilyrði fyrir þeirri um-
fangsmiklu skattalækkun sem lög-
fest hefði verið á síðasta þingi og
kæmi til framkvæmda á næsta ári.
„Mikilvægt er að áfram verði haldið
að lækka skatta og auka þar með
samkeppnishæfni íslensks atvinnu-
lífs og bæta lífskjörin í landinu.“
Í máli ráðherra kom fram að út-
gjöld ríkissjóðs hefðu lækkað sem
hlutfall af landsframleiðslu frá árinu
1998 og að stefnt væri að því að þau
lækkuðu áfram. „Þessi árangur hef-
ur náðst á sama tíma og staðið er
við áform stjórnarsáttmála um
margþætt umbótamál,“ sagði ráð-
herra. „Þennan árangur má skýra
með aðhaldi í rekstri og nýjum
stjórnunarháttum sem hvetja til
betri nýtingar á opinberu fé.“ Sagði
ráðherra síðan að það væri gleði-
efni, fyrir þá sem tryðu á einstak-
lingsframtak og atvinnufrelsi, að
hlutur ríkisins í efnahagsumsvifum
færi minnkandi.
Í andsvörum við ræðu fjármála-
ráðherra sagði Einar Már Sigurð-
arson, þingmaður Samfylkingarinn-
ar, að sjálfumgleði fjármálaráðherra
hefði ekki leynt sér. „Það var at-
hyglisvert að hlusta á hæstvirtan
fjármálaráðherra leggja út af hinum
mikla árangri og hinni traustu efna-
hagsstjórn ríkisstjórnarinnar,“
sagði Einar Már. „Það var hins veg-
ar mun athyglisverðara að taka eftir
því að hvergi var minnst á það
hjálparlið sem kom ríkisstjórninni
til aðstoðar þegar hvað verst stefndi
í efnahagsmálum þjóðarinnar.“
Spurði Einar Már síðan ráðherra
hvort hann hefði „ekki orðið var
við“, eins og hann orðaði það, að að-
ilar vinnumarkaðarins, undir for-
ystu Alþýðusambands Íslands,
hefðu tekið höndum saman, þegar
stefndi í óðaverðbólgu og vextir
voru enn á uppleið, og beitt sér fyrir
„umbyltingu í efnahagslífi þjóðar-
innar“.
Fjármálaráðherra svaraði því til
að fyllsta ástæða væri til að þakka
aðilum vinnumarkaðarins fyrir sinn
hlut. „Ég tel að þessir aðilar á al-
mennum vinnumarkaði hafi staðið
sig með mikilli prýði og komið fram
af mikilli ábyrgð er þeir beittu sér
fyrir verðlagsstöðugleika með því
samkomulagi sem gert var í desem-
bermánuði sl. Samkomulaginu var
stefnt að því marki að halda vísi-
tölubreytingum innan viðmiðana
kjarasamningsins í maímánuði í ár.
Þetta tókst og vissulega eiga þessir
aðilar þakkir skildar fyrir sinn at-
beina að því máli. Ekki dreg ég úr
því.“ Ráðherra bætti því við að hitt
væri annað mál að umræddir aðilar
hefðu ekki tekið að sér efnahags-
stjórnina í landinu. Og að þeir bæru
ekki ábyrgð á fjárlögum ríkisins.
Dekurverkefni ríkis-
stjórnarinnar
Einar Már Sigurðarson sagði í
ræðu sinni að það sem væri athygl-
isverðast við fjárlagafrumvarpið
væri það sem ekki væri í frumvarp-
inu. Nefndi hann í því sambandi
m.a. heilbrigðismálin, menntamálin
og velferðarmálin. Þá sagði hann að
svo virtist, því miður, sem einstök
„dekurverkefni“, eins og hann kall-
aði þau, fengju umfjöllun í frum-
varpinu. „Manni dettur ósjálfrátt í
hug þegar kemur að embætti rík-
islögreglustjóra að þar sé um eitt-
hvert sérstakt dekurembættti að
ræða. Það blasir t.d. við að rekstr-
arkostnaður þessa embættis hefur
aukist frá árinu 1998 til frumvarps-
ins núna árið 2003 um 260%. Tel ég
vafa á því að nokkurt embætti hafi
þanist svo mikið á þessu árabili.“
Einar Már fjallaði einnig um þær
forsendur sem fjárlagafrumvarpið
byggist á, þ.e. niðurstöður þjóð-
hagsspár. Einar Már sagði að því
væri ekki að neita að töluverðar
breytingar hefðu orðið í áætlana-
gerðinni frá fyrri árum, þar sem
Þjóðhagsstofnun hefði verið lögð
niður. „Við þekkjum það nokkuð vel
hvernig spár Þjóðhagsstofnunar,
sem þó var nokkuð reynd stofnun í
áætlanagerðinni, reyndust. Því mið-
ur stóðust þær sjaldan. Auðvitað
verðum við að vona að hin nýja deild
í fjármálaráðuneytinu standi undir
því trausti sem henni er falið.“ Vísar
Einar Már þarna til þeirrar deildar
sem sér um þjóðhagsspána. Síðan
sagði hann: „Hins vegar er fortíðin
þannig að áður fyrr kom oft frá
þessari deild efni sem minnti frekar
á áróður en faglega umfjöllun. Við
vonumst hins vegar til að þetta
standi til bóta og að þessi deild taki
hið nýja hlutverk mjög alvarlega.“
Geir H. Haarde vísaði því m.a. á
bug í andsvari við ræðu Einars Más,
að embætti ríkislögreglustjóra hefði
fengið meiri fjárveitingu en eðlilegt
væri. „Ég vil benda á að þetta emb-
ætti, sem er tiltölulega nýtt, hefur
tekið að sér fjölmörg verkefni sem
áður voru unnin annars staðar.“
Ráðherra vísaði gagnrýni Einars á
þá deild ráðuneytisins sem sæi um
þjóðhagsspána einnig á bug.
Stingið ekki höfðinu í sandinn
Ólafur Örn Haraldsson, þingmað-
ur Framsóknarflokksins og formað-
ur fjárlaganefndar Alþingis, sagði í
upphafi máls síns að þróun efna-
hagsmála hér á landi hefði um
margt verið hagstæðari en reiknað
var með um þetta leyti í fyrra; náðst
hefði nokkuð gott jafnvægi í efna-
hagslífinu eftir langvinnt þenslu-
skeið undanfarin ár.
Síðar í ræðu sinni nefndi Ólafur
Örn að því væri ekki að leyna að
margvíslegir erfiðleikar sæktu að í
velferðar-, heilbrigðis- og mennta-
málum sem menn yrðu að skoða
gaumgæfilega og meta hvort frum-
varpið leysti með viðunandi hætti.
„Það þjónar engum tilgangi að
stinga höfðinu í sandinn að því er
þessa málaflokka varðar og sitja svo
uppi með vandamál á miðju næsta
ári sem ekki verður leyst öðruvísi en
með aukafjárveitingum. Jafnframt
þarf að gæta þess að aðhaldið sé
nægjanlegt með útgjöldum og
tryggja með öllum ráðum hag-
kvæma nýtingu fjármuna til þessara
mála.“ Þá sagði Ólafur Örn undir
lok ræðu sinnar að umræðan um
heilbrigðismál drægi m.a. athyglina
að því að fjárlaganefnd og reyndar
Alþingi hefðu mjög takmarkaðan
aðgang að óháðum sérfræðingum
um efnahagsmál eftir að Þjóðhags-
stofnun hefði verið lögð niður.
„Þetta veikir óneitanlega Alþingi
gagnvart framkvæmdavaldinu. Það
þarfnast því frekari umræðu hvort
núverandi skipan efnahagsstofnana
ríkisins sé viðunandi frambúðar-
lausn fyrir Alþingi.“
Jón Bjarnason, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, sagði m.a. að hagvöxtur
næsta árs, upp á 1 til 2%, væri fyrst
og fremst borinn uppi af aukinni
skuldasöfnun heimilanna í landinu.
„Skuldir heimilanna eru orðnar
geigvænlegar og halda áfram að
vaxa,“ sagði hann. „Í stað þess að
hagvöxtur byggist á aukinni fram-
leiðni, framleiðslu og aukinni verð-
mætamyndun þá er það aukin
skuldsetning heimilanna sem á að
bera uppi þann litla hagvöxt sem
reiknað er með á næsta ári.“ Jón
sagði að skuldir atvinnulífsins og
fyrirtækjanna væru einnig gífurleg-
ar sem og skuldir sveitarfélaga
landsins. Þá sagði Jón að lífeyris-
þegar og almennt launafólk væri
látið bera skattaálögur til að afla
ríkinu tekna en fjármagnseigendum
væru veittar ívilnanir. Undir lok
ræðu sinnar sagði Jón: „Vinstri-
hreyfingin – grænt framboð vill
aðra forgangsröðun í útjgöldum rík-
isins en ríkisstjórn Davíðs Oddsson-
ar. Fjárlögum ríkisins á að beita til
að auka jöfnuð í samfélaginu þannig
að enginn þurfi að líða vegna aldurs,
fötlunar eða búsetu. Vinstrihreyf-
ingin – grænt framboð leggur enn-
fremur áherslu á að tekjum ríkisins
verði í auknum mæli varið til
menntunar-, rannsókna- og menn-
ingarmála. Jafnframt að stefna í at-
vinnumálum taki fullt mið af sjálf-
bærri nýtingu náttúruauðlinda og
að tekið verði upp grænt bókhald
þegar meta skal arðsemi í atvinnu-
rekstri og ákvörðun framkvæmda.
Þingmenn VG munu því flytja
breytingartillögur við þetta frum-
varp sem taka mið af þessum
áherslum flokksins.“
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, benti m.a. á
að Frjálslyndi flokkurinn ætti ekki
neina aðild að fjárlaganefnd Alþing-
is. „Þeir sem fyrir hans hönd tala
hér hafa afskaplega takmarkaðar
upplýsingar um gerð frumvarpsins,“
útskýrði hann. Sverrir sagði m.a. að
því hefði verið haldið fram að hér á
landi lifðu um 20.000 einstaklingar
undir fátæktarmörkum. „Ekki er
það sæmandi í þessu ríka þjóðfélagi.
Það eru engin önnur ráð en að taka
til hendinni í þessu efni. Það er upp-
lýst að nú á að rjúka til og stofna
nefnd, með forystumönnum eldri
borgara, til að fara yfir þær sakir.
Slík nefnd var að vísu stofnuð rétt
fyrir kosningar 1999, en formaður
félags aldraðra, fyrrverandi land-
læknir, Ólafur Ólafsson, upplýsti að
það hefði ekki reynst nema orðin
tóm.“ Sagðist hann vona að úr rætt-
ist fyrir eldri borgara og reynt yrði
að koma til móts við þá. Að lokum
sagðist Sverrir sjá ástæðu til að
þakka fjármálaráðherra fyrir frum-
varpið, sem að mörgu leyti væri
ágætt.
Fjárframlög skorin
til Byggðastofnunar
Fjölmargir þingmenn tóku þátt í
umræðunum í gær. Þeirra á meðal
Einar Oddur Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins. Hann
gerði Byggðastofnun sérstaklega að
umtalsefni og fjárframlög til henn-
ar. „Það kemur fram í þessum fjár-
lögum, reyndar kemur það fram í
fjáraukalögum, sem nú er búið að
dreifa og við eigum eftir að fjalla
um, að það er ætlunin að minnka
fjárframlög um helming til Byggða-
stofnunar og skera algjörlega af
eignarhaldsfélögin sem hafa verið
landsbyggðinni svo gríðarlega þýð-
ingarmikil á umliðnum árum.“ Ein-
ar Oddur kveðst þarna vera að vísa
til þess að í fjáraukalögum þessa árs
séu 200 milljónir kr. teknar af
Byggðastofnun og færðar til iðnað-
arráðuneytisins. Þá minnki framlag
til Byggðastofnunar um 192 millj-
ónir kr. í fjárlagafrumvarpi 2003
miðað við fjárlög þessa árs. „Ég vil
taka það fram að ég kannast ekki
við það að þetta hafi verið kynnt í
þingflokki Sjálfstæðisflokksins. Og
ég þykist vita að það hafi heldur
ekki verið kynnt í þingflokki Fram-
sóknarflokksins. Ég vil nota þetta
tækifæri til að taka það fram hér og
nú að það skal eitthvað ganga á áður
en þetta nær fram að ganga. Svona
getur ríkisstjórnin ekki lagt fyrir
sína þingmenn.“
Margir þingmenn gerðu heil-
brigðismálin að umfjöllunarefni í
ræðu sinni og sá Jón Kristjánsson
heilbrigðiráðherra ástæðu til að
taka fram að ekki væru öll kurl
komin til grafar varðandi afgreiðslu
heilbrigðismála í fjárlagafrumvarp-
inu. Vísaði hann til þess að þau mál
ættu eftir að breytast í meðförum
þingsins. Heilbrigðisráðherra var
spurður um stöðu spítalanna í land-
inu og svaraði hann því til að átak
hefði verið gert í málefnum sjúkra-
húsa á landinu árunum 1998 til 1999.
„Og það átak hefur heppnast að
langmestu leyti. Það eru aðeins
stóru spítalarnir sem eiga í veruleg-
um fjárhagserfiðleikum en aðrar
stofnanir eru tiltölulega vel settar.“
Fyrsta umræða um fjárlagafrumvarpið fór fram á Alþingi í gær
Stjórnarandstæðingar
sakna velferðarmálanna
Við fyrstu umræðu um
fjárlagafrumvarpið
sögðu stjórnarandstæð-
ingar að gefa hefði mátt
velferðarmálum meiri
gaum í frumvarpinu en
stjórnarliðar vísuðu því
á bug. Umræðan stóð
fram að kvöldmat.
Stefnt er að því að gera
frumvarpið að lögum í
desember.
Morgunblaðið/Þorkell
Margir þingmenn tóku til máls við fyrstu umræðu um fjárlagafrumvarpið í gær.
ÞINGFUNDUR Alþingis hefst kl.
15 á mánudaginn, 7. október. Eft-
irfarandi mál verða á dagskrá:
1. Fyrirspurnir til ráðherra skv.
7. mgr. 49. gr. þingskapa.
2. Fjárlög 2003 1. mál, laga-
frumvarp fjmrh. Frh. 1. umræðu
(atkvæðagreiðsla).
3. Matvælaverð á Íslandi 3. mál,
þingsályktunartillaga RG. Frh.
fyrri umræðu.
4. Einkavæðingarnefnd 4. mál,
þingsályktunartillaga ÖJ. Fyrri
umræða.
5. Stéttarfélög og vinnudeilur 5.
mál, lagafrumvarp GAK. 1. um-
ræða.
6. Útsendingar sjónvarps og út-
varps um gervitungl 6. mál, þings-
ályktunartillaga Guðj. G. Fyrri um-
ræða.
7. Matvælaverð hérlendis, á
Norðurlöndum og í Evrópusam-
bandinu 7. mál, þingsályktun-
artillaga RG. Fyrri umræða.
♦ ♦ ♦