Morgunblaðið - 05.10.2002, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 LAUGARDAGUR 5. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NOTUM meira fé í menntun.
Hættum að spara útgjöld til mennt-
unar. Af hverju? Vegna þess að okk-
ur er lífsnauðsyn að bæta íslenska
skólakerfið. Gleymum því ekki að
námshópar eru of stórir, námsráð-
gjöf alltof lítil og stoðkerfi skóla-
starfs hér á landi of veikburða og
fleira mætti upp telja. Þetta verður
ekki lagað nema með meiri pening-
um. Stjórnmálamenn tala sýknt og
heilagt um betra skólakerfi en þegar
til kastanna kemur gleyma þeir því
að skólakerfið verður ekki bætt
nema meira fé verði varið til þess.
Alþjóðadagur kennara
Í dag, 5. október, er alþjóðadagur
kennara. Yfirskrift dagsins er:
„Teachers Create Dialogue Every
Day“. Hún vísar til þess að í skóla-
stofunni skapar kennarinn frjóa um-
ræðu á hverjum degi. Þar er hann
eins konar „gagnvirkur miðill“ sem
gefur og tekur við upplýsingum og
virkjar nemendur í lifandi samræðu.
En verkefni kennarans beinist ekki
aðeins að samtíðinni. Það snýst um
framtíðina. Kennarinn þarf að hafa
sýn inn í hana til að geta búið nem-
endur undir líf og störf við nýjar og
breyttar aðstæður í framtíðinni.
Áhyggjur skólamanna
víða um heim
Kröfur sem gerðar eru til kenn-
ara, námsráðgjafa og skólastjórn-
enda eru stöðugt að aukast en á
sama tíma hafa skólamenn hér á
landi sem og víða í Evrópu áhyggjur
af því að fjárveitingar til skólanna
séu ekki í samræmi við kröfurnar
sem gerðar eru til þeirra. Óskir um
að skólar á öllum skólastigum veiti
meiri þjónustu og sinni hverju barni
og unglingi betur eru jákvæðar og til
marks um eðlilegan metnað. Þegar
staðan er hins vegar sú að fjárveit-
ingar aukast ekki heldur standa í
stað eða fylgja í besta falli verð-
lagsþróun skapast togstreita sem
hefur neikvæð áhrif á alla sem í skól-
unum starfa, nemendur jafnt sem
kennara – að ekki sé minnst á vanda
skólastjórnenda.
Skilning stjórnvalda vantar
Á sama hátt og samfélagið gerir
miklar kröfur til kennara, námsráð-
gjafa og skólastjórnenda gera þeir
miklar faglegar kröfur til sjálfra sín.
Það sjáum við best á því hve dugleg-
ir þeir eru að sækja hvers konar
námskeið og framhaldsnám í því
skyni að auka þekkingu sína og
hæfni. En þeir gera einnig kröfur til
samfélagsins um að þeim séu
tryggðar betri vinnuaðstæður og
skólunum aukið fé til að svara ósk-
um um bætta menntun. Því miður
vantar mikið á skilning íslenskra
stjórnvalda, sveitarfélaga og ríkis, á
því hvað til þarf. Ef stjórnvöld vilja
raunverulega tryggja að kennara-
starfið sé eftirsótt og skólar aðlað-
andi starfsvettvangur þurfa þau að
sýna það miklu betur í verki en hing-
að til.
Hvernig verða gæði
kennslunnar tryggð?
Á 2. þingi Kennarasambands Ís-
lands í mars sl. var samþykkt sem
forgangsverkefni í starfi sambands-
ins að vinna að því að íslenskir leik-
skólar, grunnskólar, framhaldsskól-
ar og tónlistarskólar hafi ætíð á að
skipa hæfustu kennurum, námsráð-
gjöfum og skólastjórnendum. Aðeins
með því móti verði gæði kennslu og
samfella í skólastarfi tryggð.
Í ljósi þessa fer nú fram umræða
innan Kennarasambandsins og að-
ildarfélaga þess um líðan kennara í
starfi og leiðir til að koma í veg fyrir
kulnun í starfi. Einelti á vinnustöð-
um félagsmanna er eitt þeirra atriða
sem athyglin beinist að. Á áður-
nefndu þingi Kennarasambandsins
var samþykkt sérstök ályktun um
einelti og því beint til stjórnar sam-
bandsins að semja framkvæmda-
áætlun sem miði að því að koma í
veg fyrir eineltismál á vinnustöðum
félagsmanna og aðstoða skóla við að
leysa slík mál.
Menntun kennara í
stöðugu endurmati
Kennaraskortur hefur verið við-
varandi vandamál hér á landi um
árabil. Kennarasambandið vill að
ráðist verði að rótum þessa vanda
með skipulögðum hætti og leggur til
að gerð verði áætlun um hvernig
tryggja megi nægilegt framboð á vel
menntuðu fólki með tilskilin réttindi
til að sinna kennslu, ráðgjöf og
stjórnun á öllum skólastigum.
Jafnframt vill Kennarasambandið
að gert verði átak í menntunarmál-
um kennara og þær menntunarkröf-
ur sem nú gerðar til leik-, grunn-,
framhalds- og tónlistarskólakenn-
ara, námsráðgjafa og skólastjórn-
enda verði auknar. Grunnnám verði
að lágmarki fjögur ár á háskólastigi.
Kennarasambandið leggur auk
þess áherslu á að kennarar eigi
greiðan aðgang að framhaldsmennt-
un og framlög til endur- og símennt-
unar kennara, námsráðgjafa og
skólastjórnenda verði stóraukin.
Fáum stéttum er jafn brýnt að við-
halda þekkingu sinni, tileinka sér
nýja og bæta starfshæfni sína en
einmitt þessum hópum.
Allt hnígur þetta að því að styrkja
skólastarf í landinu og bæta mennt-
un og það er alls ekkert einkamál
kennarastéttarinnar. Þetta er hags-
munamál þjóðarinnar.
Notum meira
fé í menntun
Eftir Helga E.
Helgason
„… skóla-
kerfið verður
ekki bætt
nema meira
fé verði var-
ið til þess“.
Höfundur er kynningarfulltrúi
Kennarasambands Íslands.
FORMAÐUR Samfylkingarinnar
sagði við eldhúsdagsumræður sl.
miðvikudag að augljós munur væri á
Samfylkingu og Sjálfstæðisflokki,
eins og svart og hvítt. Þar hitti for-
maður Samfylkingarinnar, aldrei
þessu vant, naglann á höfuðið. Það
hefur ekki gengið vel hjá honum
hingað til að hitta naglann góða.
Hann hefur talað um tifandi tíma-
sprengjur og sent sendibréf um bæ-
inn, vafalaust einn seinheppnasti
þátttakandi í stjórnmálum samtím-
ans. En nú hitti formaðurinn beint í
mark, þegar hann dró upp skýr skil
milli Sjálfstæðisflokks og Samfylk-
ingar. Öðrum megin stendur flokkur
sem hefur með forsætisráðherra í
fararbroddi ríkisstjórnar staðið fyrir
mestu kjarabótum almennings sem
um getur í manna minnum. Hinum
megin er flokksmynd sem lítið mál-
efnalegt hefur lagt fram frá stofnun
og ætlar nú að slá sig til riddara á því
að vilja ræða hvort Ísland eigi erindi
inn í ESB eða ekki. Er þetta hið
mikla stefnumál sem á að bjarga
Samfylkingunni frá eigin stefnu-
leysi? Eins og venjulega komst for-
maðurinn að því að fyrsta skoðun
hans á málinu var röng að eigin sögn.
Það er ekkert nýmæli, við hin erum
vön því að hann hafi rangt fyrir sér.
Auðlindin var honum áhyggjuefni,
eins og margra annarra. Hann trúði
því að við mundum tapa yfirráðum
yfir auðlindunum í hafinu. En honum
leið illa með þessa skoðun, líklega því
hún nálgast það að vera skynsöm.
Hann skipti um skoðun og vill nú
sækja um aðild, því við gætum
kannski lækkað matarverð. Hvort
hann er að hugsa einungis um eigin
hag þar, veit ég ekki, en ekkert segir
að við getum ekki lækkað matarverð
án þess að ganga í ESB. Það getur
ekki verið að það skipti maga Öss-
urar máli hvaðan gott kemur. Málið
er að við höfum hreinlega ekki efni á
því að leggja fjöregg þjóðarinnar
undir hvort formaður Samfylkingar-
innar hafi rétt eða rangt fyrir sér.
Formaður Samfylkingarinnar hef-
ur einnig rangt fyrir sér með það að
Sjálfstæðismenn vilji ekki ræða inn-
göngu Íslands í ESB. Sjálfstæðis-
menn hafa rætt þetta mál á mörgum
landsfundum og komust nú síðast að
skynsamlegri niðurstöðu sem skýrð
er best með tveimur setningum úr
ályktun utanríkisnefndar: „Það er
því hvorki nauðsynlegt né ráðlegt
fyrir Ísland að binda sig Evrópusam-
bandinu frekar en orðið er“ og „Að
óbreyttu boðar frekari umræða ekki
neitt nýtt nema í henni komi skýrt
fram ótvíræðir kostir við aðild. Þeir
sem mæla með aðild verða því að
segja með afdráttarlausum hætti
hverju þeir telja að verði fórnað og
hvað gæti áunnist við aðild að ESB“.
Síðan þá hefur ekkert nýtt komið
fram sem breytt gæti afstöðu sjálf-
stæðismanna. Þvert í mót hafa fylgj-
endur ESB klifað á sömu slagorð-
unum aftur og aftur og segja
sjálfstæðismenn ekki vilja ræða mál-
in. Það er rangt. Við höfum rætt mál-
in og munum halda áfram að ræða
um ESB innan okkar raða og víðar.
Formaður Samfylkingarinnar er
hinsvegar haldinn þeirri grillu að ef
málin eru ekki rædd á hans forsend-
um þá vilji menn ekki ræða þau. Það
er rétt við höfnum aðildarviðræðum,
við sjáum ekki tilgang með þeim.
Forsendurnar eru skýrar, auðlindir
Íslands verða ekki gefnar til Brussel.
Það er augljós munur á Sjálfstæð-
isflokki og Samfylkingu, hann er
eins og svart eða hvítt, rétt eða
rangt. Þetta er munurinn á staðfestu
og vingulshætti, forystusýn og vin-
sældahyggju.
Augljós munur
Eftir Friðjón R.
Friðjónsson
Höfundur situr í stjórn S.u.s. fyrir
Reykjavík.
„Auðlindir
Íslands
verða ekki
gefnar til
Brussel.“
EFTIR árangursríka endurlífgun
á sjúklingi sem farið hefur í hjarta-
stopp, þegar hjartsláttur og blóðrás
eru aftur orðin eðlileg, hefst nýtt
skeið í meðferð hans. Alvarlegasta
afleiðing hjartastopps er sá skaði
sem heilinn getur orðið fyrir vegna
súrefnisskorts. Það má að skipta
sjúklingunum í tvo hópa að þessu
leyti, annars vegar þá sem vakna
fljótlega eftir endurlífgunina, fá
meðvitund og geta andað án aðstoð-
ar, og hins vegar þá sem eru áfram
meðvitundarlausir eftir endurlífgun-
artilraunir.
Nýjungar
í meðferð
Horfur sjúklinga, sem vakna mjög
fljótlega eftir hjartastopp eru að
sjálfsögðu miklu betri en hinna.
Þessir sjúklingar leggjast yfirleitt á
almenna hjartadeild og gangast þar
undir ýmsar rannsóknir sem miða að
því að finna orsakir hjartastoppsins.
Á grundvelli
þessara rannsókna fá sjúklingar
svo mismunandi meðferð, allt frá
lyfjameðferð til hjartaaðgerðar.
Aðrir möguleikar eru t.d. útvíkkun á
kransæðum í hjartaþræðingu (s.k.
blásning). Nýjung í meðferð, sem
um 50 Íslendingar hafa þegar notið
góðs af, er sérhæfður gangráður
sem getur gefið rafstuð til hjartans
ef lífshættulegar gangtruflanir gera
vart við sig. Þessi gangráður hefur
verulega dregið úr hættunni á
skyndidauða hjá þessum sjúkling-
um.
Hinn hópurinn eru þeir sjúklingar
sem ekki komast til meðvitundar
fljótlega eftir endurlífgun. Þeir
þurfa oftast á gjörgæslu og öndunar-
vél að halda. Meðferð á gjörgæslu-
deild er aðallega fólgin í stuðnings-
meðferð og mjög ýtarlegri vöktun á
ástandi sjúklingsins þar sem fylgst
er með blóðrás og öndun.
Nýjung í meðferð sjúklinga sem
eru meðvitundarlausir eftir hjarta-
stopp er að kæla sjúklingana og er
líkamshitinn lækkaður úr eðlilegum
37° C, niður í 32°C. Sjúklingarnir fá
svæfingalyf meðan á þessari með-
ferð stendur þannig að þeir finna
ekki fyrir neinum óþægindum. Tvær
nýlegar rannsóknir, önnur frá Evr-
ópu og hin frá Ástralíu, hafa ein-
dregið sýnt fram á að kæling á lík-
amshita niður í 32° leiðir til betri
árangurs og hefur slík kælingarmeð-
ferð nú verið tekin upp á Landspít-
ala – háskólasjúkrahúsi.
Aðstandendur þurfa stuðning
Aðstandendur sjúklinga sem fara í
hjartastopp upplifa geysilegar til-
finningasveiflur. Þetta er mikill
óvissutími og engar rannsóknir eru
til sem gefa afgerandi svör. Einungis
tíminn leiðir í ljós hvernig sjúklingn-
um reiðir af. Aðstandendur þurfa því
geysilega mikinn stuðning frá hjúkr-
unarfræðingum og læknum sem
annast sjúklinginn. Þá skiptir öllu að
þeir hlusti á spurningar og áhyggjur
aðstandenda og gefi þeim svör eftir
bestu getu um horfur og meðferðina
sem sjúklingurinn fær hverju sinni.
Meðferð sjúklinga eftir hjarta-
stopp er langt og flókið ferli. Fyrsta
skrefið, og það sem skiptir kannski
mestu máli, eru rétt viðbrögð hjá
þeim sem verður vitni að hjarta-
stoppinu (HRINGJA og HNOÐA). Í
öðru lagi þarf að koma til sérhæfð
endurlífgun veitt af bráðateymi á
sjúkrabíl eða á bráðamóttöku. Í
þriðja lagi er svo meðferðin á sjúkra-
húsinu sem getur verið mismunandi
og oft mjög flókin. Það er því mik-
ilvægt að sjúklingar og aðstandend-
ur þeirra fái nákvæmar og greinar-
góðar upplýsingar frá læknum og
hjúkrunarfræðingum frá byrjun og í
gegnum alla sjúkralegu sjúkling-
anna.
Hvað tekur við á
sjúkrahúsinu?
Eftir Felix
Valsson
„Alvarleg-
asta afleið-
ing hjarta-
stopps er
sá skaði
sem heilinn getur orðið
fyrir vegna súrefnis-
skorts.“
Höfundur er svæfinga- og gjör-
gæslulæknir á Landspítala –háskóla-
sjúkrahúsi.
FJÖLSKYLDAN er einn af horn-
steinum samfélagsins. Góð heilsa er
dýrmæt hverjum einstaklingi og ein
mikilvægasta eign fjölskyldunnar.
Regluleg hreyfing og útivist er
grunnur að hreysti sálar og líkama.
Hver fjölskylda og hver vinahópur
ætti því að hafa útivist sem eitt af að-
aláhugamálum sínum og vinna
markvisst að henni. Hvað er betra en
góð gönguferð um íslenska náttúru í
góðra vina hópi?
Á göngudegi fjölskyldunnar er
kjörið tækifæri til að fara í göngu-
ferð um heillandi íslenskt landslag,
efla þrek og þrótt og njóta þess að
vera með þeim sem eru manni kær-
astir. Í góðri gönguferð gefst manni
tækifæri á að finna ilminn af gróðri
náttúrunnar, brakið í brotnum
greinum, fuglasöng í leikandi þröst-
um, sjá sólina setjast eða rísa, finna
vindinn í fangið eða sjá lognið leika
við vatnið eða bara brosa til náung-
ans á förnum vegi og bjóða góðan
dag! Í góðri gönguferð má bregða á
leik, taka á sprett, hoppa út í móa
eða þá bara ganga rólega og njóta
þess að vera saman, spjalla um
heima og geima eða spá í skýja-
myndirnar.
Ungmennafélag Íslands stendur
fyrir göngudegi fjölskyldunnar nú
um helgina. Víða um land standa
ungmennafélög fyrir skipulögðum
gönguferðum. Á þeim svæðum þar
sem ekki eru skipulagðar gönguferð-
ir eru fjölskyldur og vinahópar hvött
til þess að fara í gönguferð og skrá
þátttöku sína á heimasíðu Ung-
mennafélags Íslands, www.umfi.is.
Ræktum fjöl-
skylduna
Eftir Pál Guðmundsson
og Ásdísi Helgu
Bjarnadóttur
Páll Guðmundsson er kynning-
arfulltrúi UMFÍ. Ásdís Helga
Bjarnadóttir er stjórnarmaður
í UMFÍ.
„Regluleg hreyfing og
útivist er grunnur að
hreysti sálar og lík-
ama.“
Páll Ásdís Helga
Fyrir
flottar
konur
Bankastræti 11
sími 551 3930