Morgunblaðið - 06.10.2002, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SAMFYLKINGINgengst fyrir póst-kosningum meðalflokksfélaga sinna íframhaldi af viða-
mikilli Evrópukynningu um
miðjan október. Alls er gert
ráð fyrir því að kjörgögnun-
um verði dreift til hátt í
10.000 manns um og eftir
næstu helgi. Stefnt er að því
að hægt verði að opinbera
niðurstöðu póstkosninganna
laugardaginn 26. október nk.
Svanfríður Jónasdóttir, al-
þingismaður Samfylkingar-
innar, rekur aðdraganda
póstkosninganna til stofn-
fundar Samfylkingarinnar
vorið 2000. „Fundurinn
komst að því að taka þyrfti
Evrópumálin til sérstakrar
umfjöllunar og samþykkti að fá hóp
sérfræðinga til að skilgreina samn-
ingsmarkmið Íslendinga í hugsanleg-
um samningaviðræðum. Þrettán sér-
fræðingar voru því fengnir til að fara
yfir sérsvið sín í tengslum við hin
ýmsu svið Evrópusamvinnunnar og
voru niðurstöðurnar gefnar út á bók
undir yfirskriftinni Ísland í Evrópu,“
segir hún og tekur fram að efni bók-
arinnar hafi verið sérstaklega kynnt á
nokkrum fundum í Norræna húsinu
haustið 2001. „Landsfundurinn sam-
þykkti í framhaldi af útgáfu bókarinn-
ar að efna til víðtækrar Evrópukynn-
ingar um land allt og póstkosninga í
því skyni að kalla fram vilja félaganna
árið 2002.“
Þjóðin taki lokaákvörðun
Svanfríður segir að stefnt sé að því
að flokksfélagar fái kjörgögn í hendur
um og eftir næstu helgi. Þeir eru
beðnir um að taka afstöðu til einnar
spurningar. Spurningin er í þremur
liðum og hljómar svona: Á það að vera
stefna Samfylkingarinnar að Íslend-
ingar skilgreini samningsmarkmið
sín, fari fram á viðræður að Evrópu-
sambandinu og hugsanlegur samn-
ingur verði síðan lagður fyrir þjóðina
til samþykkis eða synjunar?
Svanfríður segir að mikilvægt sé að
ef meirihlutinn komist að þeirri nið-
urstöðu að ferlinu skuli haldið áfram
sé þjóðaratkvæðagreiðsla hluti af
þeirri stefnumótun flokksins. „Við
leggjum áherslu á þennan þátt því að
hvorki lagaumhverfi, hefðir eða venj-
ur þjóðarinnar mæla fyrir um slíka af-
greiðslu. Við viljum að þjóðin taki
sjálf lokaákvörðun um hvort að hún
stígur þetta skref til fulls eða ekki.“
Miðað er við að svörin úr póstkosn-
ingunni berist til aðalskrifstofu Sam-
fylkingarinnar í Reykjavík eigi síðar
en föstudaginn 25. október og niður-
staðan liggi fyrir á laugardeginum.
Svanfríður segir að eitt af mark-
miðunum með heildarferlinu sé að
hvetja flokksfélaga til að kynna sér
málefnið og taka í framhaldi af því
meðvitaða afstöðu. „Með því móti
verður ekki aðeins meirihlutavilji
flokksins skýr heldur verður umræð-
an markvissari og veldur því að lík-
urnar á því að tekin verði rétt ákvörð-
un aukast.“
Svanfríður hefur séð um heildar-
skipulagningu Evrópukynningar
Samfylkingarinnar og raunar séð um
framkvæmd flestra kynninganna um
landið allt. „Við tókum í upphafi
ákvörðun um að gangast fyrir tvenns
konar kynningum. Annars vegar höf-
um við boðið flokksfélögunum á land-
inu öllu upp á kynningar á Evrópu-
sambandinu og EES-samningnum og
velt því upp hver sé munurinn á þessu
tvennu eins og nauðsynlegt verður að
gera í tengslum við hugsanlegar að-
ildarviðræður. Eftir að því hefur verið
lokið höfum við síðan haft tækifæri til
að kynna niðurstöður bókarinnar Ís-
land í Evrópu. Ekki má heldur
gleyma því að flokksfélögum hefur
verið gefið gott tækifæri til fyrir-
spurna svo oft hafa skapast heitar
umræður á fundinum,“ segir Svan-
fríður og tekur fram að ýmist hafi
verið haldnir fundir fyrir stök félög
eða fleiri en eitt í einu – allt eftir að-
stæðum hverju sinni. „Evrópukynn-
ingarnar í flokksfélögunum verða
hátt í 30 og fer þeim brátt að ljúka.“
Svanfríður segir að á endasprett-
inum verði aðallega efnt til opinna
borgarafunda. „Meginmarkmiðið
með opnu borgarafundunum er í senn
að stuðla að meiri og málefnanlegri
umræðu. Skipulagið er með dálítið
öðrum hætti en á hinum kynningun-
um. Heimamenn opna umræðuna,“
segir hún og tekur fram að reynt sé
að velja heimamennina með tilliti til
þess að hjá þeim komi fram sem
breiðasta viðhorfið. „Eftir að þeir
hafa lokið máli sínu taka við einhverj-
ir af sérfræðingunum sem skrifuðu
bókina Ísland í Evrópu. Hlutverk
þeirra er að bregðast við gagnrýni
fundarmanna og fara yfir ákveðna
þætti á borð við muninn á milli EES
og Evrópusambandinu.“
Svanfríður bætir við að ekki virðist
allir gera sér grein fyrir því að með
EES-samningnum hafi Íslendingar
undirgengist 80% af lagagerð Evr-
ópusambandins. „Þó ber að hafa í
huga að frá því að við gerðumst aðilar
að EES-samningnum hefur Evrópu-
sambandið haldið áfram að breytast
og þróast. Ekki má heldur gleyma því
að við höfum líka gerst aðilar að nýj-
um samstarfssviðum eins og Scheng-
en. Hvort tveggja þyrfti að fara ræki-
lega yfir í hugsanlegum viðræðum.“
Flestir sýnt jákvæða forvitni
Svanfríður segir áhugann á fund-
unum hafa verið afar mismunandi á
milli byggðarlaga. „Í sumum byggð-
arlögum var fundarsókn góð – öðrum
lakari eins og gengur. Innan Samfylk-
ingarinnar, eins og í öllum stjórn-
málaflokkum, sér ákveðinn hópur að-
eins kosti við fulla aðild að
Evrópusambandinu. Annar hópur sér
aðeins ógnir og hættu í því sama. Báð-
ir hóparnir hafa átt sína fulltrúa á
fundunum. Flestir hafa þó verið
fulltrúar hinnar breiðu í miðju í
flokknum – sýnt umræðunni jákvæða
forvitni. Margir fundarmanna vildu fá
að vita hvaða áhrif full aðild að Evr-
ópusambandinu myndi hafa á daglegt
líf þeirra, t.d. vexti af lánum, mat-
vælaverð, skólagjöld og möguleika
barnanna þeirra í framtíðinni. Sums
staðar hafa menn verið mjög upp-
teknir af möguleikum land-
búnaðarins og talsvert hefur
verið spurt um byggða- og
sveitarstjórnarmál. Sú spurn-
ing hefur sem dæmi verið bor-
in fram hvort svæði í hinum
dreifaðri byggðum, sem átt
hafa í vök að verjast, ættu
meiri möguleika innan Evr-
ópusambandsins heldur en við
núverandi aðstæður. “
Hvernig hefur því verið
svarað?
„Á fundinum á Sauðárkróki
svaraði starfsmaður Byggða-
stofnunar því til að uppgangur
í norðurhéruðum Finnlands
og Svíþjóðar væri farinn að
valda vaxandi þrýstingi á
Norðmenn vegna neikvæðari
þróunar í Norður-Noregi.“
Kaldhæðni gagnvart sjávarútvegi
Svanfríður er spurð að því hvað
henni hefði komið mest á óvart á
fundunum. „Satt að segja hafa mér
komið viðbrögð fólks gagnvart sjáv-
arútveginum mest á óvart. Sjávarút-
vegurinn er ekki hluti af EES-samn-
ingnum því gerð var sérstök bókun
um sölu sjávarafurða á innri markaði
á sínum tíma. Í tengslum við umræðu
um hugsanlega aðild Íslandinga að
Evrópusambandinu hafa stjórnmála-
menn talið afar mikilvægt að ákvörð-
un um heildarafla á Íslandsmiðum
væri áfram tekin á Íslandi. Ekki af
ráðherraráðinu í Brüssel eins og gert
er ráð fyrir að óbreyttu í reglum Evr-
ópusambandsins. Þessu álitaefni er
ótrúlega oft svarað með spurningu
einhvers fundarmanna þess efnis
hvort þeim komi fiskurinn eitthvað
við – hvort ekki sé löngu búið að af-
henda Íslandsmið. Aðrir segja: „Má
okkur ekki vera sama hvort það er
Samherji, Eimskipafélagið eða ein-
hverjir útlendingar sem ráðskast með
miðin. Gildir það ekki einu fyrir okk-
ur?“ Þessa kaldhæðni má auðvitað
rekja til fiskveiðistjórnunarkerfisins
og samrunaferlisins í sjávarútvegi
þar sem æ stærri fyrirtæki skapa sí-
fellt meiri fjarlægð milli fólksins og
fyrirtækjanna.“
Svanfríður svarar því hverju hún
hafi sjálf mestar áhyggjur af í
tengslum við hugsanlegar aðildarvið-
ræður. „Ef til þess kemur þurfum við
auðvitað að vera búin að flokka og
ydda öll okkar helstu samningsmark-
mið og þar koma auðvitað inn ýmsir
afar mikilvægir málaflokkar. Þó held
ég að ráðið geti úrslitum hvort sam-
þykkt verði að áfram verði tekin
ákvörðun um heildarafla á Íslands-
miðum á Íslandi enda er það sam-
angróið fullveldisvitund svo margra.
Ég get ekki ímyndað mér að nokkur
stjórnmálamaður treysti sér til að
leggja samning fyrir þjóðina þar sem
gert er ráð fyrir því að þessi ákvörðun
verði tekin í Brüssel. Við eigum líka
eftir að skoða mun betur hvernig við
ætlum að lifa með eða án evrunnar.
Þá þurfa hagsmunaraðilar að leggjast
yfir stöðu landbúnaðarins og ekki að-
eins gagnvart Evrópusambandinu
heldur ekki síður gagnvart Alþjóða-
viðskiptastofnuninni því að það er
ljóst að hvort sem við verðum innan
eða utan Evrópusambandsins mun ís-
lenskur landbúnaður þurfa að takast
á við miklar breytingar. Aftur á móti
finnst mér ekki þegar ég horfi til
þeirra þjóða sem þegar eru aðilar að
Evrópusambandinu ástæða til að hafa
áhyggjur af sjálfstæði eða fullveldi
þjóðarinnar.“
Borgarafundir
á lokaspretti
Samfylkingin hefur uppfrætt flokksfélaga sína og aðra íbúa landsins um Evr-
ópusambandið, EES-samninginn og muninn þar á milli á skipulögðum kynn-
ingum um landið allt undanfarna mánuði. Anna G. Ólafsdóttir ræddi við Svan-
fríði Jónasdóttir um ferlið, lokahnykkinn og póstkosningar um miðjan október.
ago@mbl.is
Svanfríður Jónasdóttir.
Morgunblaðið/Þorkell