Morgunblaðið - 28.02.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 FÖSTUDAGUR 28. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HEFÐI Kauþing beitt svokallaðri
kaupaðferð þegar Frjálsi fjárfest-
ingarbankinn var keyptur, hefði
hagnaður þess fyrir skatta verið 860
milljónum króna minni á síðasta ári.
Hagnaður fyrirtækisins var þá 3.075
milljónir króna eftir skatta.
Hreiðar Már Sigurðsson, aðstoð-
arforstjóri Kaupþings, segir hugs-
anlegt að samlegðaraðferðin sem
Kaupþing hafi beitt við samein-
inguna við Frjálsa fjárfesting-
arbankanna sé að einhverju leyti úr-
elt. Hún sé á hinn bóginn í samræmi
við íslensk lög og mun fleiri fyr-
irtæki en Kaupþing hafi notast við
hana.
„Við beittum samlegðaraðferð af
tveimur ástæðum,“ segir Hreiðar. „Í
fyrsta lagi vorum við að sameina
banka af svipaðri stærð. Eigið fé
Frjálsa fjárfestingarbankans var um
2,5 milljarðar en Kaupþings um 4
milljarðar. Í öðru lagi töldum við
þetta sýna réttari stöðu, því ef við
hefðum ekki beitt
samlegðaraðferð
hefðum við eign-
fært mikið af við-
skiptavild í reikn-
ingum okkar og
við vildum fara
varlega í því að
sýna eigið fé
Kaupþings hærra
en það raunveru-
lega var.“
Hreiðar segir að við skráningu
Kaupþings á markað í Svíþjóð hafi
þurft að bera saman mismunandi
reikningsskilavenjur í Svíþjóð og á
Íslandi og sýna fram á áhrif þeirra á
efnahag og rekstur bankans. Kaup-
þing hafi sýnt afkomu bankans bæði
miðað við íslenskar reglur og alþjóð-
legar en með notkun svokallaðrar
kaupaðferðar var hagnaður Kaup-
þings banka fyrir skatta árið 2002
860 m.kr. minni, en um 780 m.kr.
minni eftir skatta.
Hreiðar telur hins vegar ósann-
gjarnt að benda eingöngu á Kaup-
þing í þessu samhengi. Gagnrýni
Stefáns snúi að mismun á íslenskum
og alþjóðlegum reikningsskilum.
Hreiðar segir að meðferð íslenskra
fyrirtækja við eignfærslu á við-
skiptavild sé t.a.m. mjög mismun-
andi. Hann nefnir sem dæmi að þeg-
ar Marel hf. hafi keypt danska
fyrirtækið Carnetech hafi við-
skiptavildin verið færð til lækkunar
eigin fjár og því hafi fyrirtækið verið
bókað á lægra verði en sem nam
kaupverði. Þegar Össur hf. hafi
keypt bandaríska fyrirtækið Flex-
foot hafi viðskiptavildin verið gjald-
færð á einu ári. Þegar Baugur
keypti 10-11 hafi viðskiptavild verið
færð sem eign og afskrifuð á 10 ár-
um. Það megi deila um aðferðirnar
en Kaupþing sé þó eina fyrirtækið
sem hafi kynnt ársreikninga miðað
við bæði íslenskar reglur og alþjóð-
legar.
Hagnaður Kaupþings 860 millj-
ónum minni með annarri aðferð
Hreiðar Már
Sigurðsson
ÚRSÖGN Stefáns Svavarssonar,
dósents við viðskipta- og hagfræði-
deild Háskóla Íslands, úr reiknings-
skilaráði er almennt hörmuð af við-
mælendum Morgunblaðsins. Endur-
skoðendur, ríkisendurskoðandi og
deildarforseti viðskipta- og hagfræði-
deildar taka undir þá gagnrýni sem
Stefán setti fram í blaðinu í gær á lög
um ársreikninga. Þannig telur Sig-
urður Þórðarson ríkisendurskoðandi
að reikningsskil í landinu séu í upp-
námi. Geir H. Haarde fjármálaráð-
herra segist hins ekki geta tekið und-
ir gagnrýni Stefáns á stjórnvöld en
reikningsskilaráð heyrir undir fjár-
málaráðuneytið.
Geir harmar úrsögn Stefáns Svav-
arssonar úr ráðinu. Hann fagnar hins
vegar þeirri umræðu sem Stefán hef-
ur haft frumkvæði að en telur gagn-
rýnina ekki maklega um að athuga-
semdir ráðsins hafi verið hunsaðar í
ráðuneytinu.
Geir bendir á að fyrir þinginu liggi
frumvarp um aðlögun ársreikninga-
laga að tilskipunum Evrópusam-
bandsins, sem vonandi verði afgreitt
á næstu dögum. Sérfræðingar hafi
komið þar að undirbúningi frum-
varpsins og textinn tekið breytingum
eftir ábendingum víða að. Hins vegar
hafi íslensk stjórnvöld legið undir
ámæli og þrýstingi frá Eftirlitsstofn-
un EFTA um að innleiða þessar regl-
ur.
„Stefán telur að þessar reglur séu
úreltar og að næsta skref í málinu sé
þá að taka upp staðla Alþjóða reikn-
ingsskilaráðsins. Mér skilst að sam-
kvæmt áformum ESB þá sé ætlunin
að taka þessa staðla upp árið 2005, og
þá væntanlega einnig á EES-svæð-
inu. Þetta er eiginlega tvískipt mál.
Okkur ber samkvæmt skuldbinding-
um okkar innan EES að innleiða
staðla ESB, þó að fyrr hefði verið, og
næsta skref er þá að taka upp staðla
Alþjóða reikningsskilaráðsins. Ég tel
mikilvægt að gera það með trúverð-
ugum hætti og við munum að sjálf-
sögðu leita til færustu manna um að
gera það eins vel og hægt er,“ segir
Geir.
Ráðherra vonar að það sé ekki rétt
sem Stefán haldi fram, að almennt sé
borin lítin virðing fyrir lögum um árs-
reikninga. Eftir þeim lögum eigi að
fara en séu einhverjir að fara í kring-
um þau beri að taka á því.
Reikningsskil í uppnámi
Geir hefur ekki skipað formann
reikningsskilaráðs í stað Stefáns, sem
tilnefndur var í ráðið á sínum tíma af
Háskóla Íslands. Fimm sitja í ráðinu
og er Sigurður Þórðarson ríkisend-
urskoðandi einn þeirra. Líkt og fjár-
málaráðherra harmar hann úrsögn
Stefáns og telur málaflokkinn hafa
orðið fyrir miklum skaða.
„Stefán gagnrýnir stjórnvöld og
fjármálaráðuneytið fyrir seinagang í
þessum málum og að hluta til get ég
tekið undir það. Hins vegar tel ég rétt
að benda á að gerðar hafa verið
breytingar á ársreikningalögum að
undanförnu hvað varðar til dæmis
verðbreytingafærslur, erlenda mynt
og samræmingu við EES-reglur.
Vinna hefur verið í gangi í þessum
efnum,“ segir Sigurður.
Ríkisendurskoðandi segir að lög-
gjöf margra landa um reikningsskil
fylgi ekki eftir þeim uppákomum sem
orðið hafa, m.a. Enron-hneykslinu í
Bandaríkjunum og málum fleiri fyr-
irtækja þar í landi. Viðbrögðin hafi
jafnan verið að einblína á staðla Al-
þjóða reikningsskilaráðsins en þá hafi
komið í ljós að löggjöf viðkomandi
landa sé ekki viðbúin þeim breyting-
um.
„Stefán bendir á að rekstrarum-
hverfi íslenskra fyrirtækja sé orðið
mjög alþjóðlegt. Menn hafa verið að
aðlaga sín reikningsskil þessum al-
þjóðlegu kröfum en þá kemur í ljós að
lögin leyfa ekki suma þá hluti sem
verið er að framkvæma. Þess vegna
er að nokkru leyti komið uppnám í
reikningsskil í landinu og brýnt að
takast á við það. Ég tek undir margt
af því sem Stefán setur fram og hefur
gert í ráðinu,“ segir Sigurður.
Stjórnvöld sofið á verðinum
Ágúst Einarsson, deildarforseti
viðskipta- og hagfræðideildar Há-
skóla Íslands, tekur að öllu leyti undir
gagnrýni Stefáns. Hann segir málið
grafalvarlegt og stórhættulegt fyrir
efnahagslífið ef ekki verði bætt úr.
„Það gerir málið ennþá alvarlegra
að hér er maður að tala sem gjör-
þekkir þessi mál. Og ég á ekki von á
öðru en þessi orð hans veki mikla um-
ræðu. Það gengur ekki að þessi mál
verði áfram eins og þau hafa verið og
Stefán lýsti vel í Morgunblaðinu [í
gærmorgun].“
Ágúst segir marga hafa áhyggjur
af göllum í lögum um ársreikninga.
„Þetta er hlutur sem hefur ekki verið
í lagi og menn hafa haft áhyggjur af
þessu. Stefán er ekki sá eini. Nú held
ég að það sé mikilvægt fyrir stjórn-
völd að breyta um vinnubrögð og líka
fyrir marga í samfélaginu að taka
þessi mál til gagngerrar umræðu,“
segir hann. Það sé stórhættulegt fyr-
ir efnahagslífið að reglur um árs-
reikninga séu jafn gallaðar og raun
beri vitni. Slíkt geti gefið villandi og
jafnvel ranga mynd af rekstri fyrir-
tækja sem skapi óvissu meðal fjár-
festa. Ágúst bendir á að nú sé uppi
allt önnur staða varðandi fyrirtækj-
arekstur og ársreikninga hér á landi
en var fyrir nokkrum árum. „Auðvit-
að eiga menn að draga lærdóm af því
sem gerðist hjá Enron í Bandaríkj-
unum og hjá fleiri fyrirtækjum. Ég er
ekki að segja að slík mál séu á döfinni
hér en gamla reglan um að betra sé
byrgja brunninn áður barnið dettur
ofan í hann er í fullu gildi,“ segir
hann. Stjórnvöld hafi á hinn bóginn
sofið á verðinum.
Reglan bönnuð innan skamms
Félag löggiltra endurskoðenda
(FLE) hefur hvatt til þess að vinnu
við að samræma íslensk lög við al-
þjóðlegar reikningsskilareglur verði
hraðað. Þetta segir Guðmundur
Snorrason, formaður félagsins.
Í fyrirliggjandi frumvarpi til breyt-
inga á ársreikningalögum verður
heimilt að nota áfram svokallaða sam-
legðaraðferð við reikningsskil en
Guðmundur segir að miðað við núver-
andi þróun á alþjóðlegum vettvangi
sé líklegt að hún verði bönnuð innan
skamms tíma og þá þurfi að breyta
lögunum aftur. Reikningsskilanefnd
FLE hafi þrátt fyrir það stutt þetta
frumvarp í meginatriðum og telur
mörg ákvæði til bóta. Hins vegar sé
ljóst að flýta þurfi heildarendurskoð-
un á lögunum með tilliti til þeirra
breytinga sem eru að verða á sviði
reikningsskila og samræma íslensk
lög við reglur Alþjóða reikningsskil-
aráðsins. Hann bendir á að árið 2005
verði íslensk stjórnvöld skuldbundin
skv. reglum EES að lögleiða reglurn-
ar en þær eru gríðarmiklar að vöxt-
um. Eftir því sem hann kemst næst er
ekki enn byrjað að þýða reglurnar.
Úrelt lög um langt skeið
Ólafur Nilsson, löggiltur endur-
skoðandi og einn eigenda endurskoð-
unar- og ráðgjafarfyrirtækisins
KPMG á Íslandi, segist geta tekið
undir flest þau gagnrýnisatriði sem
Stefán setur fram. Þannig hafi lög um
ársreikninga um langt skeið verið úr-
elt og málaflokknum ekki verið sinnt
sem skyldi. Stjórnvöld og eftirlitsaðil-
ar hafi ekki náð að fylgja eftir þeirri
þróun sem orðið hafi á fyrirtækja-
markaðnum. Vissulega hafi ákveðin
framþróun átt sér stað en breytingar
yfirleitt grundvallast á framtaki fyr-
irtækjanna sjálfra. Þau hafi verið að
laga sig að alþjóðareglum.
„Lög um ársreikninga eru að ýmsu
leyti löngu orðin úrelt og nauðsynlegt
að endurskoða ýmis ákvæði þeirra.
Að vísu liggur fyrir frumvarp á Al-
þingi til breytinga á lögunum og þar
inni má sjá úrelt ákvæði nú þegar. Við
þurfum að laga þessar reglur að
stöðlum Alþjóða reikningsskilaráðs-
ins í meira mæli en gert hefur verið,“
segir Ólafur.
Eitt af því sem Stefán Svavarsson
telur brýnt er að setja skýrar reglur
um reikningsskil fyrir íslenskan
hlutabréfamarkað, að höfðu samráði
við Kauphöllina, Fjármálaeftirlitið og
sérfræðinga úr röðum endurskoð-
enda, fjármálastofnana og samtaka
fyrirtækja. Ólafur segist geta tekið
undir þetta, meira samráð þurfi að
eiga sér stað við atvinnulífið og þá
sem að reikningsskilum koma.
„Í seinni tíð hafa verið gerðar sí-
fellt meiri kröfur til fyrirtækja varð-
andi upplýsingar. Þá er mikilvægara
en áður að reglur séu skýrar og á það
skortir. Löggjöfin hefur ekki fylgt
eftir þróuninni á markaðnum,“ segir
Ólafur og harmar úrsögn Stefáns úr
reikningsskilaráði, ekki geti margir
fyllt hans skarð þar.
Koma í veg fyrir kúnstir
Jóhann Unnsteinsson endurskoð-
andi hjá Ernst & Young hf., sem situr
í nefnd sem samdi frumvarp til breyt-
inga á lögum um ársreikninga, segir
að með frumvarpinu eigi m.a. að
koma í veg fyrir að fyrirtæki geti mis-
notað svokallaða samlegðaraðferð.
Frumvarpið eigi að brúa bilið þar til
heildarendurskoðun laganna geti átt
sér stað.
Jóhann tekur skýrt fram að skv.
frumvarpinu verði samlegðaraðferðin
aðeins leyfð í undantekningartilfell-
um en í langflestum tilfellum eigi svo-
kölluð kaupaðferð að gilda. Jóhann
segir að hvergi í núgildandi lögum og
reglugerðum séu þessar aðferðir
nefndar á nafn en þær hafi verið not-
aðar frjálslega. Reyndar hafi sam-
legðaraðferðin verið stórlega ofnotuð.
Það megi þó ekki líta svo á að með
lögunum sé verið að leyfa þá aðferð
sem mörg fyrirtæki hafi beitt, m.a.
Kaupþing við kaupin á Frjálsa fjár-
festingarbankanum. Jóhann segir að
í hnotskurn felist sú aðferð sem sum
íslensk fyrirtæki noti í því að kaup-
verð sé ekki bókfært til fulls en þar af
leiðandi virðist söluhagnaður oft
meiri en efni standi til. „Kjarni máls-
ins er sá að með frumvarpinu er verið
að girða fyrir svona kúnstir,“ segir
hann.
Endurskoðendur taka undir gagnrýni Stefáns Svavarssonar á lög um ársreikninga og reikningsskil
Ríkisendurskoðandi tekur undir
gagnrýni á seinagang stjórnvalda
Ólafur
Nilsson
Jóhann
Unnsteinsson
Geir H.
Haarde
Sigurður
Þórðarson
Ágúst
Einarsson
Guðmundur
Snorrason
Fjármálaráðherra telur
gagnrýnina ekki maklega