Morgunblaðið - 09.04.2003, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 MIÐVIKUDAGUR 9. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FRÁ ÞVÍ bók þeirra Ásmundar
Stefánssonar og Guðmundar
Björnssonar um „Ásmundarkúr-
inn“ kom út hefur heldur betur
færst nýtt líf í megrunarumræð-
una. Bókin rennur út og fjöldi fólks
reynir að feta í fótspor Ásmundar
og grennast á kolvetnasnauðu fæði.
En kúrinn er umdeildur og heil-
brigðisstéttir hafa verið tregar til
að mæla með aðferðinni, enda fæð-
ið vægast sagt ekki í samræmi við
hollustumarkmið. Hins vegar virk-
ar kúrinn fyrir þá sem fara eftir
honum og þola svo einhæft mat-
aræði, um það eru flestir sammála.
Fólk grennist með því að sneiða
nánast gjörsamlega hjá öllu brauði,
kartöflum, hrísgrjónum, pasta,
sykri, sælgæti, kökum, kexi,
snakki, gosi og bjór, og megrun er
auðvitað aðalmarkmiðið með hverri
megrunaraðferð. Margt af því sem
þarna er sett á bannlista er líka
fæða sem mörgum hættir til að
borða í óhófi og er mjög fitandi,
eins og gosdrykkir, sætindi, kex og
kökur. Það er því ekkert dularfullt
við megrunaraðferðina, hún skipar
sér á bekk með mörgum vinsælum,
en jafnframt öfgakenndum aðferð-
um, sem byggjast á því að gera
fæðið nógu einhæft og setja al-
gengar fæðutegundir á bannlista.
Það verður nánast óhjákvæmilega
til þess að minna er borðað fyrir
vikið.
Kúrinn virkar vegna þess að fáir
geta torgað það miklu af kjöti,
fiski, eggjum, smjöri, rjóma og sós-
um að hitaeiningarnar verði óhóf-
legar. Þær fáu rannsóknir sem
hafa verið gerðar á kúrnum sýna
að jafnvel þótt fólki sé sagt að það
megi borða fitu að vild, innbyrðir
það aðeins um 1300–1400 kaloríur á
dag að jafnaði á slíku fæði, og kíló-
in fjúka, a.m.k. fyrstu mánuðina.
Meðan fólk er að grennast er líka
tiltölulega lítil hætta á að kólester-
ól í blóði verði óhóflega hátt, þrátt
fyrir mettaða fitu í fæðinu, þar sem
kólesterólið lækkar alla jafna með-
an fólk er að léttast. Á þessu eru
þó undantekningar. Ennfremur
getur nær algjör vöntun á kolvetn-
um í fæðu leitt til þess að líkaminn
súrnar (ketoacidosis) svipað því
sem gerist hjá fólki með sykursýki
ef hún fer úr böndunum. Slíkt er
ekki hollt, a.m.k. ekki til lang-
frama. Því er fólki eindregið ráð-
lagt að láta fylgjast með sér, sér-
staklega blóðfitu, á meðan á
kúrnum stendur.
Vandamálin snúast hins vegar
meira um hvað tekur við eftir að
kúrnum lýkur. Þar hefst hin mikla
prófraun um árangur, því þótt erf-
itt sé og krefjist mikils sjálfsaga að
grennast, er enn erfiðara að halda
sér grönnum eftir að hafa lést. Þá
reynir á að hafa komið sér upp lífs-
mynstri sem hægt er að búa við til
frambúðar. Atkins-kúrinn er að því
leyti snúnari sem frambúðarlausn
en flestar aðrar aðferðir, að hér er
um að ræða mjög einhæft fæði sem
flestum reynist erfitt að halda út til
lengdar. Þetta er því fyrst og
fremst megrunarkúr fremur en
heilbrigður lífsstíll, enda getur
fæðið síður en svo flokkast undir
hollustu til frambúðar. Fæðið er
eiginlega eins óheilsusamlegt og
hugsast getur og er í hrópandi
mótsögn við ráðleggingar sem
byggjast á niðurstöðum nútímavís-
inda á sviði næringar og heilsu. Til
lengdar eykur slíkt mataræði m.a.
hættu á hjartasjúkdómum, krabba-
meini í ristli og beinþynningu, og
þá duga ekki bara einföld ráð eins
og kalktöflur til að sporna við kalk-
tapi úr beinum. Þeir sem eiga við
mikla offitu að stríða þurfa þó
flestir annað og meira en einfalda
hvatningu um heilbrigðan lífsstíl til
að sigrast á sínum vanda. Þar geta
einhæfir og strangir kúrar á borð
við Atkins-kúrinn hugsanlega kom-
ið sumum að gagni, en aðeins þann-
ig að fólk sé stutt til að viðhalda
árangri með heilsusamlegra mat-
aræði þegar fram í sækir, og svo
framarlega sem fylgst er með blóð-
fitu og heilsu meðan á kúrnum
stendur. Offita er alvarlegur
heilsuvandi, og þeir sem eru tugum
kílóa of þungir þurfa aðstoð og
stuðning til að sigrast á matarfíkn-
inni ekki síður en þeir sem eru
haldnir annars konar fíkn. Þar
skiptir mestu að ná tökum á of-
neyslunni með öllum tiltækum ráð-
um og engin ein leið réttari en önn-
ur að því marki.
Vandi alls þorra þjóðarinnar,
sem hefur verið að þyngjast smám
saman síðustu ár, er hins vegar af
allt öðrum toga. Þar geta einfaldar
breytingar á lífsháttum og venjum
gert gæfumuninn, og þar eiga öfga-
kenndir megrunarkúrar á borð við
Atkins-kúrinn ekkert erindi. Dag-
leg hreyfing, regla á máltíðum og
hollur matur, þar sem skammta-
stærð, fitu og sykri er stillt í hóf,
er tvímælalaust ákjósanlegasta
leiðin til að hemja þyngdina og
koma í veg fyrir offitu fyrir flesta.
Megrun með Atkins-
kúr eða lífsstíll?
Eftir Laufeyju
Steingrímsdóttur og
Sigurð Guðmundsson
„Öfgakenndir megrun-
arkúrar á borð við Atk-
ins-kúrinn eiga ekkert
erindi.“
Laufey er forstöðumaður
Manneldisráðs,
Sigurður er landlæknir.
Laufey
Steingrímsdóttir
Sigurður
Guðmundsson
ÞEIR sem vinna að líkamsmeð-
höndlun þekkja flestir til aust-
rænna viðhorfa til meðferðar-
vinnu. Viðhorfa sem byggjast
fyrst og fremst á meginhugmynd-
inni að við drögum að okkur og
nýtum lífsorku úr umhverfi okkar.
Að við höfum eigin orkukerfi í lík-
amanum sem nýta þessa orku og
að sjúkdóma megi að stórum hluta
skýra útfrá ójafnvægi í orkuflæði
líkamans. Ýmis líkamleg meðferð-
arform sem byggjast á þessum
meginhugmyndum hafa rutt sér til
rúms á Vesturlöndum á síðustu
öld og eru nálastungur, shiatsu og
svæðameðferð einna best þekktar.
Einnig hafa komið fram aðferðir
sem eru ekki unnar á líkamanum
heldur beinast meira beint inná
orkukerfin. Heilun og vinna með
orkustöðvarnar eru einna best
þekktu aðferðirnar í þessum geira.
Á síðustu öld hafa einnig verið
þróaðar á Vesturlöndum nýjar að-
ferðir í líkamsmeðhöndlun þar
sem markvisst er unnið með band-
vefskerfi líkamans. Þekktustu að-
ferðirnar í þessum geira eru sjálf-
sagt Rolfing, bandvefsnudd,
Osteopathy og höfuðbeina- og
spjaldhryggjar meðferð. Þessar
aðferðir eiga það sameiginlegt að
þegar bandvefurinn er meðhöndl-
aður losna oft úr læðingi tilfinn-
ingar og minning sem tengist
ákveðnum atburðum í lífi þess sem
meðhöndlaður er. Ekki er óal-
gengt að viðkomandi upplifi meiri
orku og aukið þrek í kjölfarið og
að hinir ýmsu kvillar hafa horfið.
Íslendingar hafa verið fljótir að
tileinka sér þessar nýju aðferðir,
bæði þær austrænu og vestrænu.
Það hefur aukist á síðustu árum
að þeir sem þekkja til þessara að-
ferða og vinna með líkamann, hug-
ann og orkuvinnu hafa farið að
samþætta þetta starf. Einn af
þeim er Tom MacDonough sem
áður kenndi höfuðbeina- og spjald-
hryggjar meðferð hjá Upledger-
stofnuninni í Bandaríkjunum.
Hann hefur nú sett saman nám-
skeið þar sem hann kennir sam-
þættingu þessara þátta í meðferð-
arvinnu og mun kenna á Íslandi
um miðjan maí næstkomandi.
Á þessu námskeiði mun hann
fjalla um hvernig orkukerfin og
bandvefurinn tengjast og vinna
saman. Hvernig þessi tvö kerfi
tengjast einnig inn á huglæga
þætti mannsins og hvernig hugs-
un og líðan getur þar af leiðandi
haft áhrif á hvernig orkan flæðir
og hvernig bandvefurinn hagar
sér. A.T. Still sem upphaflega
þróaði Osteopathy sagði árið 1899:
„Öll fegurð lífsins birtist okkur í
gegnum það afl sem bandvefurinn
hefur. Sál mannsins með öllum
sínum tæru, lifandi fljótum virðist
dvelja í bandvef hans.“ Þetta er
grunnpunkturinn í nálgun Toms
MacDonough, að öll okkar hugs-
un, líðan, gjörðir og viðhorf munu
að lokum hafa áhrif á líkamann.
Hann leggur áherslu á að draga
úr þeirri dulúð sem einkennt hef-
ur vinnu með orkukerfin og legg-
ur einnig áherslu á hvernig hún
hefur áhrif á líffærakerfi líkam-
ans. Þótt hann noti orkubraut-
irnar og orkustöðvarnar sem
landakort lítur hann ekki á þau
sem sjálft landsvæðið. Hann legg-
ur áherslu á hagnýti þess sem
hann kennir og að það nýtist í
meðferðarvinnu hjá öllum fag-
stéttum. Frekari upplýsingar um
Energy Integration er að finna á
www.upledger.is
Samþætting austurs
og vesturs
Eftir Ragnar Ágúst
Axelsson
„Íslendingar
hafa verið
fljótir að til-
einka sér
þessar nýju
aðferðir, bæði þær aust-
rænu og vestrænu.“
Höfundur stýrir Upledger-
stofnuninni á Norðurlöndum.
T
uttugasti dagurinn
rann upp í gær.
Hann hófst, eins og
hina nítján dagana, á
því að kveikja á sjón-
varpinu til að fylgjast með einu
„vinsælasta“ en um leið umdeild-
asta raunveruleikasjónvarpi um
þessar mundir – stríðinu í Írak.
Já, í gær voru tuttugu dagar
liðnir frá því stríðið hófst og síð-
an þá hefur verið hægt að fylgj-
ast með atburðarásinni í beinni
útsendingu. Bandarískar, bresk-
ar, arabískar og fleiri sjónvarps-
stöðvar víða um heim hafa séð
okkur áhorfendunum fyrir
myndefni, beint af vígstöðv-
unum.
Á þessum tíma höfum við
fylgst með hermönnum Banda-
ríkjamanna og Breta undirbúa
árásir, við höf-
um séð skot-
bardaga, við
höfum fengið
að sjá húsa-
rústir og
sprengjugíga,
við höfum séð íbúa Íraks flýja
heimili sín og við höfum séð þá
fagna (eða þykjast fagna) her-
mönnum bandamanna. Við höf-
um líka séð sært og ringlað fólk;
þar á meðal íbúa Íraks en einnig
hermenn bandamanna og Íraka
og síðast en ekki síst höfum við
séð fallna óbreytta borgara og
fallna hermenn. Allt í beinni út-
sendingu. Getur sjónvarpið orðið
raunverulegra? Getur það betur
sýnt okkur ógnir og afleiðingar
stríðsreksturs?
Ekkert stríð hefur fengið eins
mikla og nákvæma fjölmiðlaum-
fjöllun, á meðan það er háð, eins
og stríðið í Írak. Margir fjöl-
miðlamenn eru á vettvangi, eins
og áður var getið um, og þeir
tala „í beinni“ á meðan spren-
gugnýrinn ómar á bakvið.
Heima í „stúdíóunum“ eru svo
aðrir fréttamenn sem sýna fram-
vindu stríðsins með þrívídd-
arkortum af borgum og bæjum í
Írak. Þar er til að mynda sýnt
hvaða leið bandamenn fóru inn í
borgina og hvaða byggingum
þeir hafa yfir að ráða þá og þá
stundina. Skýrt er frá öllu eins
vel og hægt er. Stríðið er jú í
beinni.
Frá minni bæjarhlið séð, sem
sit vel að merkja örugg heima í
sófanum, hefur m.a. verið at-
hyglisvert að fylgjast með því
hvernig sjónvarpsstöðvarnar
greina frá stríðinu á ólíkan
máta. Þannig fylgdist ég til
dæmis með bresku sjónvarps-
stöðinni BBC í gær, er hún
greindi frá sprengjuárás á Pal-
estínuhótelið svokallaða í Bag-
dad í gærmorgun en þar hafast
við erlendir fréttamenn. Að
minnsta kosti tveir blaðamenn
frá vestrænum fjölmiðlum féllu í
árásinni og var það ein aðalfrétt
BBC fram eftir degi í gær.
Hvergi var hins vegar minnst á
að sama dag féll jórdanskur
fréttamaður frá katarísku gervi-
hnatta-sjónvarpsstöðinni Al-
Jazeera, þegar bygging arab-
ískra fjölmiðla varð fyrir loft-
árás. Það komst a.m.k. ekki í
„helstið“.
En talandi um Al-Jazeera þá
hafa myndbirtingar hennar, sem
og annarra arabískra sjónvarps-
stöðva, svo sem írösku sjón-
varpsstöðvarinnar, vakið athygli
en þær hafa sýnt myndir af
föllnum hermönnum og óbreytt-
um borgurum. Til dæmis birtu
þær myndir af föllnum breskum
og bandarískum hermönnum og
er vitað til þess að ættingjar
a.m.k. tveggja bandarískra her-
manna hafi séð það fyrst í sjón-
varpinu að ástvinir þeirra í stríð-
inu væru látnir. Getur
raunveruleikasjónvarpið fært
okkur nær raunveruleikanum?
Þetta hefur reyndar vakið upp
spurningar um það hve langt
fréttamiðlar eigi að ganga í
þessu efni, þ.e. hvort þeir eigi að
birta myndir af látnu fólki og
hvað þá ef hinir látnu eru auð-
þekkjanlegir á myndunum.
En sem betur fer hafa ekki
allir ættingjar bandarískra og
breskra hermanna, sem berjast í
Írak, sömu sögu að segja. Þann-
ig greindi fréttastofan CNN t.d.
frá því í upphafi stríðsins að
kona ein í Bandaríkjunum hefði
„sér til mikillar gleði“ séð eig-
inmann sinn í beinni útsendingu
einni morguninn, þar sem hann
ók skriðdreka eftir eyðimörkinni
í Írak. „Ég trúði því ekki að ég
gæti séð þetta í sjónvarpi. Þetta
er frábært,“ var m.a. haft eftir
eiginkonunni á CNN.
Já, fréttaflutningurinn af
stríðinu í Írak slær öllum öðrum
raunveruleikaþáttum við. Í Fear
Factor, Survivor, Bachelor og
öllum hinum raunveruleikaþátt-
unum komast allir heilir heim;
missárir kannski; en komast þó
heim. Og eftir að þáttunum er
lokið er öllu gleymt. Áhorfendur
gleyma því hverjir unnu og
hverjir ekki; hverjir fengu pip-
arsveininn og hverjir ekki.
Hverjir fengu milljónina og
hverjir ekki. Hverjir borðuðu
ófrýnilegu pöddurnar og hverjir
ekki.
Þannig er það ekki í stríðinu í
Írak. Þar snýst baráttan nefni-
lega um líf eða dauða. Þar kom-
ast ekki allir heilir heim. Um
það vitna fjölmargar myndir
sem sýndar hafa verið frá stríð-
inu; í beinni útsendingu.
Hvað getur t.d. verið sárara
en að sjá lítinn tólf ára dreng,
íraskan dreng, sem ekki aðeins
hefur misst alla ættingja í stríð-
inu, heldur báða handleggi upp
að öxlum. Lítinn dreng sem seg-
ir með tárin í augunum: „Við
báðum ekki um þetta stríð. Ég
var hræddur við stríðið.“ Þeirri
mynd raunveruleikasjónvarpsins
er erfiðara að gleyma. Þótt ef-
laust dofni sú mynd með tím-
anum.
En hvað sem því líður. Á með-
an ég kúri örugg í sófanum mín-
um og horfi á myndirnar í sjón-
varpinu, svo óraunverulegar en
samt svo raunverulegar, velti ég
því fyrir mér hvenær stríðinu
ætli að ljúka. Í dag er 21. dagur
stríðsins. Kannski það verði í
dag. Kannski á morgun. Vonandi
þó sem allra fyrst.
Og þrátt fyrir að ég hafi fylgst
með stríðinu, dag frá degi, heyrt
sprengingarnar og séð mynd-
irnar, já, þrátt fyrir að ég hafi
fylgst „spennt“ með stríðinu í
Írak vona ég svo sannarlega að
þetta raunveruleikasjónvarp
verði aldrei aftur endurtekið.
Stríð í
beinni
„Þrátt fyrir að ég hafi fylgst „spennt“
með stríðinu í Írak vona ég svo sann-
arlega að þetta raunveruleikasjónvarp
verði aldrei aftur endurtekið.“
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is