Morgunblaðið - 09.04.2003, Blaðsíða 50

50 MIÐVIKUDAGUR 9. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ er erfitt að sjá hvaða einkennir
reyfara og enn snúnara að skil-
greina muninn á reyfara og öðrum
glæpasögum. Er það harðsoðinn,
keðjureykjandi, drykkfelldur einka-
spæjarinn sem muna má sinn fífil
fegurri, kaldlynt, snoppufrítt tálk-
vendið sem geymir sitthvað óhreint
pokahorninu, eða er það kannski
eigingirnin og sjálfsbjargarviðleitn-
in sem kemur í stað gamaldags
hetjudáða, eða tilhneigingin til að
beina kastljósinu að breyskleikan-
um á kostnað rómantískari hug-
mynda um ósjálfhverfa fórnfýsi eða
óljós skilin milli góðmennsku og
slægðar, eða regnbarið og malbikað
sögusviðið, eða önnur og ónefnd ein-
kenni?
Reyfarinn á það sameiginlegt með
öðrum glæpasögum að í þeim er
framinn glæpur og snýst sagan um
þetta óhæfuverk á einn eða annan
hátt; lausn hans, afleiðingar, ger-
anda eða fórnarlamb. Ef bornir eru
saman tveir máttarstólpar glæpa-
sagnahefðarinnar, Agatha Christie
og Raimond Chandler, má glöggt
sjá að síðarnefndi fylgir þeim for-
sendum sem gefnar voru hér í upp-
hafi og er reyndar sá sem hvað mest
áhrif hefur haft á þessa stefnu bók-
mennta en Christie ekki nema að
litlu leyti. Sögur Chandlers eru
grófari og virðast endurspegla heim
glæpa og illmennsku á raunsærri
hátt og ljótleikinn er settur í aðal-
hlutverk en fylgir ekki aðeins fúl-
mennunum eins og ódýr rakspíri.
Hann forðast þá tilhneigingu ann-
arra rithöfunda að láta sem allt sé í
stakasta lagi þar til Glæpurinn (með
stóru g-i) er framinn og Glæpamað-
urinn hleypir öllu í bál og brand.
Heimurinn í augum reyfarahöfund-
arins er spilltur og rotinn og verkn-
aðurinn rökrétt afleiðing umhverf-
isins. Þetta eru persónuleikastúdíur
frekar en „hver gerði það“-sögur,
þar sem þungamiðjan fellst í rann-
sókn á viðbrögðum breyskra ein-
staklinga við óvenjulegar aðstæður.
Allsendis óvíst er hvort réttlætinu
verði fullnægt í lokin enda er rétt-
lætisgyðjan staurblindur og staf-
haltur ríkisstarfsmaður eins og
kaldlyndir reyfarahöfundar þreyt-
ast ekki á að benda á.
Bestu sögurnar um
versta fólkið
Til eru hundruð ef ekki þúsundir
myndasagna sem falla undir reyf-
araflokkinn. Af einhverri ástæðu
eru reyfarar vinsæl byrjendaverk;
kannski vegna staðlaðra efnistaka
þar sem höfundurinn getur prófað
nýfengin tólin í rithöfundaverkfæra-
kassanum sínum á vel þekktum og
margunnum efnivið. Fá eru byrj-
endaverkin betri en Spirit eftir Will
Eisner. Spirit hóf göngu sína í kring
um 1940 og hefur haldið frægðarsól
Eisners á lofti allt síðan og það þótt
hann hafi gefið út óteljandi verk síð-
an og haslað sér völl sem guðfaðir
bandarísku myndasögunnar. Spirit
er harðsvíruð glæpasaga af ofan-
nefndu tagi, klædd í trúðsbúning til
að halda lesendahópnum sem breið-
ustum. Hún er ein af fáum mynda-
sögum yfir hálfrar aldar gömlum
sem ennþá halda athygli hins al-
menna lesanda en er ekki eingöngu
að finna á borðum grúskara eða les-
enda með söfnunaráráttu.
Batman hefur frá fyrsta tíð verið
viðloðandi reyfarann enda heitir
blaðaserían sem Batman kom fyrst
út í Detective Comics og gerir enn
fimmtíu árum síðar. Nýverið kom út
Batmansagan The Long Halloween
eftir þá Jeph Loeb og Tim Sale. Bat-
man þarf að nota spæjaraeðli sitt til
að leysa flókna morðgátu og þarf að
kljást við alla helstu óvini sína á leið
sinni að lausn málsins. Sögusviðið er
gamaldags og bófarnir líkjast helst
gangsterum úr Humphrey Bogart-
mynd; vatnsgreiddir í tvíhnepptum,
dökkum jakkafötum með axlapúða.
Það er furðulegt að höfundum skuli
enn takast að mjólka úr Leður-
blökumanninum góðar sögur eftir
öll þessi ár en The Long Halloween
sýnir að reyfaraformið hæfir honum
jafnvel í dag og það gerði í upphafi.
Japönskum myndasögum, manga,
er ekkert óviðkomandi. Benkei in
New York eftir þá Mori og Tani-
guchi veitir okkur innsýn í reynslu-
heim japansks leigumorðingja í
Bandaríkjum nútímans. Benkei er
nýstárleg samsuða þar sem gamal-
dags fatatíska, nútímaglæpamenn,
japanskur ninjaheiður og tímalaus
siðblinda speglast í andvaka glyrn-
um Glerborgarinnar. Svart/hvítar
teikningarnar gætu varla hæft við-
fangsefninu betur og leiða hugann
enn og aftur til gamalla glæpa-
mynda sem ég tel víst að höfund-
arnir hafi sótt í andagift.
Road to Perdition er unnin úr
sama efnivið nema bara á hinn veg-
inn. Þar eru bandarískir höfundar
að vinna að nokkru leyti með arfleið
Hong Kong-mynda Johns Woo og
núðluvestra Kurosawa og blanda
saman við örlagasögu feðga á bann-
árunum. Þeir Max Collins og Rich-
ard Reiner hafa sjálfsagt frekar
hugsað bókina sem vega- og hefnd-
arsögu eins og glögglega má sjá í
nýlegri bíómynd sem gerð var eftir
henni en reyfarabragurinn leynir
sér ekki. Þögli maðurinn, ofureflið,
vonlaus barátta og átakanleg enda-
lok. Fæst orð bera minnsta ábyrgð
en séu þau sögð undir réttum kring-
umstæðum af réttu fólki gleymast
þau ekki á meðan við lifum. Fyrir
gangsterana, öfugum megin við
geltandi byssutrantinn gleymast
þau því skjótt.
Frank Miller hóf að byggja lasta-
bælið Sin City fyrir rúmlega áratug
í samnefndri bók. Síðan þá hefur
hann reglubundið bætt við bælið í
formi nýrra bóka. Bælið lýtur eigin
lögmálum og löggan myndi ekki
voga sér inn fyrir nema til að inn-
heimta mútur eða spilla sönnunar-
gögnum. Konurnar eru hættulegar
gleðikonur og mennirnir þessar
þöglu sterku týpur sem opna aðeins
munninn til að draga að sér nikótín
eða til að smala viskýlögg niður
meltingarveginn. Aðrir eru skuggar
og hríðskotabyssufóður í bakgrunni.
Það er nauðsynlegt hverjum áhuga-
manni um myndasögur að kynna sér
í það minnsta tvær þessara bóka; þá
fyrstu, Sin City og That Yellow
Bastard. Ólifnaðurinn og yfirvof-
andi magasárið verður ekki meira
tælandi.
Engu að tapa nema
töffaraskapnum
Í lokin ber að nefna þá mynda-
sagnaseríu sem hefur verið hvað
mest hampað undanfarið og nánast
skilgreinir myndasögureyfarann
upp á nýtt, 100 Bullets. Azarello og
Risso þurfa ekki að leita til fortíðar
til að skapa trúverðugt andrúmsloft
heldur virðast þeir hafa einhvern
leynilegan aðgang að skúmaskotum
nútíma stórborga. Tungutakið sem
höfundurinn notar er hrikalega
mergjað og af því tagi sem lesandinn
gæti vel hugsað sér að búa yfir ef
hann kæmist einhvern tímann í
hann krappan. Það er fátt jafnsvalt
og að svara morðhótunum með
sallarólegri kaldhæðni þess sem hef-
ur engu að tapa nema töffaraskapn-
um. Fléttan verður stöðugt flóknari
og erfitt að sjá hvernig höfundarnir
ætla að koma sér út úr því öðruvísi
en að beita skotvopnum. Þeir hafa
þó aðdáunarverð tök á því að halda
utan um persónugallerí sem stækk-
ar með hverju blaðinu og niðurstað-
an er í sjónmáli, sanniði til. Hvort sá
endir verði hæfur til sýninga fyrir
alla aldurshópa er þó hæpið þar sem
góður reyfari er í raun sorgarsaga.
Reyfarar eru vinsælt viðfangsefni myndasagnahöfunda
Í reyfurum er
framinn glæpur
…og fleiri byssur í Sin City.Jafnvel Batman þarf að lúffa fyrir Magnum 42.
Bófi, einkaspæjari, fagurt fljóð og byssur. Allt á sínum stað í 100 Bullets.
Meðal vinsælustu myndasagna í dag eru
sögur af harðsoðnum krimmum og
sjúskuðum spæjurum. Heimir Snorra-
son skoðar viðfangsefni reyfarans og
gluggar í sumt af því besta sem geirinn
hefur upp á að bjóða.
Sýnd 6. Sýnd kl. 10.
Jackie Chan og Owen Wilson eru mættir aftur ferskari en nokkru
sinni fyrr í geggjaðri grínspennumynd.
Jackie Chan og O en ilson eru tir aftur ferskari
en nokkru sinni fyrr í geggjaðri grínspennu ynd.
Sýnd kl. 8.
Sýnd kl. 5.50, 8 og 10.15.
Miðasala opnar kl. 15.30 HUGSAÐU STÓRT
EINI THX LÚXUSSALUR LANDSINS
SV. MBL
HK DV
ÓHT Rás 2
Kvikmyndir.com
Sýnd kl. 5.30, 8 og 10.30.
Eingöngu í LÚXUSSAL kl. 5.30 og 10.30. B.i.12

Radíó X
6 ÓSKARSVERÐLAUNM.A. BESTA MYNDIN
Sýnd 5.30, 8 og 10.20.
Sýnd kl. 4, 6, 8 og 10. B.i. 12.
Jackie Chan og Owen Wilson eru mættir
aftur ferskari en nokkru sinni fyrr í
geggjaðri grínspennumynd.
Sýnd í LÚXUSSAL kl. 8
Sýnd kl. 3.40, 5.50 og 10.20. B.i. 16.