Morgunblaðið - 10.05.2003, Blaðsíða 44

Í AÐDRAGANDA kosninganna hefur
verið horft mjög til skattamála. Því mið-
ur hafa stjórnmálaflokkarnir og Sam-
fylkingin sem boða minni tekjur ríkisins
með skattatillögum sínum ekki verið
krafðir nægilega svara um hvar þeir
ætli að skera niður eða að hvaða marki
þeir ætli að mæta niðurskurðinum með
auknum þjónustugjöldum. Þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn hótar því að skera nið-
ur skatta sem nema rekstrarkostnaði
Landspítalans og öllum lyfjaútgjöldum
ríkisins og öllum greiðslum til sérfræð-
inga, þá er því ósvarað hverjir eigi að
borga. Því um þetta hlýtur málið að snú-
ast. Sjálfstæðisflokkurinn hefur áður
boðað þjónustugjöld. Það gerði hann
meðal annars í bæklingi sem gefinn var
út af fjármálaráðuneytinu árið 1998 sem
eins konar leiðarvísir um framkvæmd
einkavæðingar. Þar segir að leggja beri
„áherslu á að sem stærstur hluti tekna
rekstraraðila sé fenginn með not-
endagjöldum“. Í heilbrigðiskerfinu er
hér átt við sjúklingagjöld og í skólakerf-
inu er átt við skólagjöld.
Þessi stefna hefur mætt talsverðri
andstöðu og í seinni tíð hefur Sjálfstæð-
isflokkurinn reynt að tóna þessa um-
ræðu niður og látið í veðri vaka að flokk-
urinn hafi alls ekki á stefnuskrá sinni að
auka útgjöld sjúklingsins eða skólanem-
ans. Þetta snúist hreint ekki um einka-
væðingu heldur einkarekstur! Lítum
nánar á þetta. Hér er verið að svara
kalli Verslunarráðsins sem um nokkurt
skeið hefur talað fyrir einakavæðingu
heilbrigðisgeirans. Þar á bæ vita menn
sem er að við þurfum á heilbrigðisþjón-
ustu að halda um ókominn tíma, þar
verði um mikla peninga að tefla, og þá
vilja þeir fá í sinn vasa. Verslunarráðinu
þykir ekkert verra að ríkið ábyrgist
greiðslurnar. Haft var eftir Jóhanni Óla,
einum aðaleiganda Öldungs hf., að hægt
væri að þéna vel á öldruðum. Þar væri
„gífurlegan fjárhagsávinning“ að hafa.
Í þessu kristallast sú stefnubreyting
sem Sjálfstæðisflokkurinn boðar, að
gera heilbrigðisþjónustuna að atvinnu-
rekstri sem gefur fjárfestum arð í eigin
vasa. Þegar ég gagnrýndi það á sínum
tíma harðlega að Öldungur hf. fengi
miklu hærri greiðslur frá skattborg-
aranum en allar aðrar öldrunarstofn-
anir landsins svaraði Ríkisendurskoðun
á þessa leið: Síðarnefndu stofnanirnar
„eiga að jafnaði ekki að sýna hagnað af
starfsemi sinni. Að sjálfsögðu á slíkt
ekki við um hlutafélög og aðra sambæri-
lega einkaaðila á borð við Öldung hf.
Forsvarsmenn félagsins hljóta að gera
eðlilegar kröfur um hagnað af starfsemi
félagsins“.
Hvers eiga dvalarheimili
aldraðra að gjalda?
Þetta er ástæðan fyrir því að einka-
rekstur er svona miklu dýrari en rík-
isrekstur eða rekstur sjálfseignarstofn-
ana sem ekki eru reknar með
arðgreiðslur til eiganda að leiðarljósi.
Vinstrihreyfingin – grænt framboð tel-
ur algerlega ótækt að mismuna öldr-
unarstofnunum svona gróflega. Skyldu
menn gera sér grein fyrir því að ef elli-
heimilið Grund fengi greitt samkvæmt
sama mælikvarða og Öldungur hf. – að
teknu tilliti til hjúkrunarþyngdar –
væru greiðslur úr ríkissjóði 285 millj-
ónum krónum hærri á ári en þær eru
nú! Hvers á Grund að gjalda, eða Hrafn-
ista eða allar aðrar sambærilegar stofn-
anir? Um þetta segir yfirlæknirinn á
Skjóli í ársskýrslu sem birt var 14. mars
2003: „Það er hins vegar mikið undr-
unarefni, hve mismunur milli heimila og
vistmanna þeirra vex.“ Skýringin er
augljós segir hann ennfremur, „sá óhjá-
kvæmilegi munur hlýtur að vera augljós
á verktakakostnaði aðila sem annars
vegar reiknar sér og hluthöfum sín-
um15% arð af starfseminni og hins veg-
ar sjálfseignarfélögum sem hafa það eitt
á stefnuskrá að skrimta hallalaus frá ári
til árs.“
Í sjónvarpsþætti á dögunum lét Geir
H. Haarde fjármálaráðherra að því
liggja að ég væri andvígur hvers kyns
einkavæðingu og e
Þetta er ekki rétt.
vígur einkavæðing
arþjónustunnar. Þ
gleymum því ekki
að einkaframkvæm
fjárfesting ríkis og
stendur að skattb
ann á endanum be
kvæmustu kjara f
mér. Þetta virðist
vera framandi hug
gerð úttekt á því h
innan Landspítala
húss sé ódýrari en
ir því sem ég best
verið kannað.
Því miður má æ
isflokkurinn vilji e
una. Hann rekur m
arstefnuna í þágu
anda trúarkreddu
hinum einkareknu
starfsmenn og þre
starfsemi. Þessu þ
gerum við í kosnin
Ef kjósendur gr
gagnvart Sjálfstæ
við þurfa að heyja
arbaráttu á næstu
fólk sem á við heil
starfsmenn heilbr
fyrir skattborgara
vörumál á ferð.
Heilbrigðisþjón
verið blanda af rík
húsum og einkare
inga. Þetta er viðk
ur verið þannig sa
þegar á heildina e
þjóðina. Nú stend
hlutfalli og færa a
ustuna nær marka
það?
Það verður kosið um
heilbrigðismál
Eftir Ögmund
Jónasson
„Ef kjósendur grípa ekki í taum
ana gagnvart Sjálfstæðisflokk
um munum við þurfa að heyja
mjög erfiða varnarbaráttu á
næstu fjórum árum.“
Höfundur er þing
44 LAUGARDAGUR 10. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GUNNAR Eyjólfsson leikari sagði á dögunum í sjónvarps-
samtali við Gísla Martein Baldursson, að mestu skipti að
nýta nú-ið. Við gætum hvort sem er ekki breytt fortíðinni
og vissum því síður, hvað framtíðin bæri í skauti sér.
Í þessu felst afstaða hins ábyrga og lífsreynda manns,
sem horfir á stöðu sína eins og hún er, þegar hann tekur
ákvarðanir. Þótt við vitum ekki, hvað gerist á morgun, get-
um við búið í haginn fyrir morgundaginn með því, sem við
gerum í dag. Við þann undirbúning er mikils virði að taka
mið af því, sem áður hefur gerst. Ef við lærum ekki af sög-
unni er líklegra en ella, að við þurfum að ganga í gegnum
erfiða reynslu hins liðna.
Á kjördag er nauðsynlegt að leiða hugann að þessum al-
gildu sannindum. Með atkvæði okkar í dag leggjum við
grunn að framtíðinni og dæmum stjórnmálastörfin síðustu
fjögur ár. Við ákveðum, hverjir fari með stjórn mála okk-
ar. Höfum til leiðsagnar, hvernig staðið hefur verið að
málum á liðnum árum og jafnvel áratugum.
x x x
Á liðnum vetri kom til snarpra umræðna milli ritstjóra
Morgunblaðsins og Steingríms J. Sigfússonar, formanns
vinstri/grænna, vegna þeirra ummæla hans á flokks-
stjórnarfundi 15. nóvember, að flokkurinn vildi gerbreytta
stefnu í landsmálum, sem fælist í vinstri stefnu og myndun
velferðarstjórnar og eðlilegir samherjar flokksins í bar-
áttu fyrir gerbreyttri stjórnarstefnu væru hinir stjórn-
arandstöðuflokkarnir, Samfylkingin og Frjálslyndi flokk-
urinn.
Morgunblaðið sagði vegna orða hans ástæðu til að
staldra við og spyrja, hvort vinstri flokkarnir væru líklegri
til að stuðla að öflugra velferðarkerfi en núverandi stjórn-
arflokkar. Taldi blaðið Steingrím J. Sigfússon handhafa
hinnar flokkspólitísku, sósíalísku arfleifðar, en hún hefði
frá upphafi til þessa dags komið lítið við sögu í uppbygg-
ingu velferðarkerfisins á Íslandi. Handhafar þessarar arf-
leifðar á vettvangi stjórnmálanna gætu ekki stært sig af
þeim áhrifum, sem verkalýðshreyfingin hefði haft í þágu
velferðar. Þess vegna væru hugmyndir Steingr
marklausar.
Í kosningabaráttunni hafa þessar hugmyndir
ferðarstjórn til vinstri verið á dagskrá, eftir að l
að samkvæmt könnunum kynnu stjórnarandstö
arnir þrír, frjálslyndir, Samfylking og vinstri/gr
fá nægilegan þingstyrk til að mynda slíka meiri
hlutastjórn.
Steingrímur J. Sigfússon og Guðjón Arnar K
jánsson, formaður Frjálslynda flokksins, eru áh
um stjórnina. Össur Skarphéðinsson tók hugmy
vel í sjónvarpsumræðum en Ingibjörg Sólrún G
hefur slegið úr og í.
Vegna ummæla Ingibjargar Sólrúnar í tilefn
ingum um þátttöku Samfylkingarinnar í hugsan
vinstri stjórn hefur Morgunblaðið lent í svipuðu
um við hana um stjórnmálasöguna síðustu daga
Steingrím J. í nóvember. Ingibjörg Sólrún leita
eigna vinstri stjórnum árangur, sem náðst hefu
kvæði forystumanna innan verkalýðshreyfinga
meðal atvinnurekenda.
Hér er enn að sannast, að sósíalistar í frambo
heldur undir merkjum vinstri/grænna eða Sam
arinnar, vilja frekar umskrifa stjórnmálasögun
upp við söguleg mistök á heiðarlegum og málef
forsendum. Flótti undan eigin sögu og stefnum
hvorki gott veganesti fyrir talsmenn stjórnmála
þá, sem vilja veita þeim traust til framtíðarverk
Guðrún Helgadóttir, rithöfundur og fyrrvera
þingismaður Alþýðubandalagsins, segist heiðar
lýsir afstöðu skoðanasystkina sinna á þennan h
viðtali við Birtu: „Eftir fall Sovétríkjanna þurft
hér uppi á Íslandi að þvo sér í framan og mála s
af ótta við að vera kennt um svívirðileg verk sem
hverjir gervisósíalistar frömdu í heimalöndum
Syndir þeirra eru mér óviðkomandi með öllu og
engu um það að sósíalismi sé siðferðilega rétt o
lífsviðhorf.“
VETTVANGUR
Nýtum tækifærið! B
Eftir Björn Bjarnason
Á KJÖRDEGI
Kosningabaráttunni vegna al-þingiskosninganna, semfram fara í dag, lauk með
viðræðum leiðtoga og talsmanna
flokka og framboða í sameiginlegri
útsendingu Ríkissjónvarps og
Stöðvar 2 í gærkvöld. Þótt mörgum
hafi þótt kosningabaráttan snúast
um margt annað en málefni fer þó
ekki á milli mála, að helztu málefni,
sem til umræðu hafa verið undan-
farnar vikur, hafa skýrzt mjög.
Þannig er ljóst, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur gefið svo ákveðin
fyrirheit um verulegar skattalækk-
anir á næsta kjörtímabili, að ætla
verður að flokkurinn muni leggja
mikla áherzlu á að ná þeim fram. Ef
mið er tekið af yfirlýsingum og mál-
flutningi talsmanna annarra flokka
er ljóst, að mestar líkur eru á um-
talsverðum skattalækkunum ef nú-
verandi stjórnarflokkar, Sjálfstæð-
isflokkur og Framsóknarflokkur,
verða áfram við völd. Þótt Halldór
Ásgrímsson, formaður Framsóknar-
flokksins og utanríkisráðherra, hafi
ekki viljað ganga jafn langt í skatta-
lækkunum og sjálfstæðismenn er
verulegur samhljómur á milli
stjórnarflokkanna í skattamálum.
Í kosningabaráttunni hefur komið
fram, að Davíð Oddsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, hefur lýst vilja
til að takast á við vandamál sjáv-
arbyggðanna með því að breyta lög-
um um fiskveiðistjórnun á þann veg,
að forkaupsréttarákvæði laganna
taki til veiðiheimilda en ekki skipa
eins og nú er.
Jafnframt vakti það athygli í sjón-
varpsumræðunum í gærkvöld að
Halldór Ásgrímsson taldi koma til
greina að hækka veiðigjaldið, að því
tilskildu að sjávarútvegurinn geti
staðið undir því. Veiðigjaldið kemur
til greiðslu á næsta ári eins og kunn-
ugt er. Morgunblaðið hlýtur að
fagna þeirri yfirlýsingu formanns
Framsóknarflokksins. Blaðið hefur
lýst stuðningi við lögin um veiði-
gjald, en gagnrýnt að gjaldið skyldi
ekki ákveðið hærra í upphafi.
Jafnframt hefur kosningabarátt-
an leitt í ljós, að Samfylkingin er
ákveðin í að taka upp fyrningarleið í
stað veiðigjalds komist flokkurinn
til valda. Ekki er hægt að skilja mál-
flutning formanns Frjálslynda
flokksins á annan veg en þann, að
flokkurinn vilji með einhverjum
hætti taka veiðiheimildirnar til baka
til endurúthlutunar og vinstri græn-
ir virðast vilja gera það með ein-
hverjum hætti líka en þó án þess að
það leiði til of mikilla umskipta á of
skömmum tíma. Skilin á milli stjórn-
arflokkanna og stjórnarandstöðu-
flokkanna í sjávarútvegsmálum
virðast vera mjög skýr.
Sjónvarpsumræðurnar undir-
strikuðu það, sem áður hefur komið
fram, að Samfylkingin er eini flokk-
urinn, sem hefur lýst því yfir að Ís-
land eigi að sækja um aðild að ESB
og láta á það reyna hvort samningar
náist, sem þá verði lagðir undir
þjóðaratkvæði. Framsóknarflokkur-
inn vill meiri umræður um ESB-að-
ild enda hefur utanríkisráðherra
haft mikla forystu um slíkar umræð-
ur, en Sjálfstæðisflokkur, vinstri
grænir og frjálslyndir eru andvígir
aðild að ESB.
Það ætti að vera orðið nokkuð
ljóst fyrir kjósendum um hvað er að
velja í sambandi við þessa tilteknu
málaflokka.
Samfylkingin hefur gengið til
þessara kosninga með það
grundvallaratriði að leiðarljósi að
koma Sjálfstæðisflokknum frá völd-
um. Það er ekkert nýtt, að þingkosn-
ingar snúizt um það að hluta til.
Þannig var það í kosningunum 1956
og aftur 1971. Í bæði skiptin hurfu
ríkisstjórnir, sem við tóku að kosn-
ingum loknum, frá völdum fyrir lok
kjörtímabils.
Vissulega eru þau 12 ár, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú ver-
ið samfleytt í ríkisstjórn, langur
tími. Í þeim efnum vita kjósendur
hins vegar að hverju þeir ganga.
Óumdeilt er að mikill árangur hefur
náðst í efnahags- og atvinnumálum.
Þjóðfélagið hefur gjörbreytzt.
Kannski skiptir þó mestu máli, að
náðst hefur bæði efnahagslegur og
pólitískur stöðugleiki. Það er ekki
verk Sjálfstæðisflokksins eins. Al-
þýðuflokkurinn átti veigamikinn
þátt í mikilvægum málum á fyrstu
fjórum árum þessa tímabils og
Framsóknarflokkurinn á síðustu
átta árum.
Ríkisstjórn undir forystu Sam-
fylkingar, sem hefði helztu stefnu-
mál flokksins á stefnuskrá sinni,
mundi augljóslega stefna í mikil
pólitísk átök á nýju kjörtímabili,
þótt talsmaður Samfylkingarinnar
hafi í sjónvarpsumræðunum í gær-
kvöld lagt mikla áherzlu á sættir um
þýðingarmikil mál.
Ein helztu rök Morgunblaðsins
fyrir því, að skynsamlegra hafi verið
að velja veiðigjaldsleið en fyrning-
arleið vegna greiðslu útgerðar fyrir
réttinn til að nýta fiskimiðin hafa
verið þau, að það væri engin leið að
ná samkomulagi við útgerðarmenn
um síðarnefndu leiðina. Umræður í
kosningabaráttunni hafa staðfest,
að þetta mat blaðsins er rétt.
Þá er ljóst að ákvörðun um að
sækja um aðild að Evrópusamband-
inu mundi óhjákvæmilega leiða til
stórfelldra pólitískra átaka hér inn-
anlands.
Þótt einungis sé vísað til þessara
tveggja mála sýnist nokkuð ljóst, að
sá pólitíski stöðugleiki, sem hér hef-
ur ríkt á annan áratug, yrði í hættu
ef slík ríkisstjórn yrði mynduð að
kosningum loknum.
Í febrúarmánuði 1990 var grund-
völlur lagður að þeim efnahagslega
stöðugleika, sem þjóðin hefur búið
við á annan áratug. Sá grundvöllur
var lagður með kjarasamningum,
sem þeir Einar Oddur Kristjánsson,
Guðmundur J. Guðmundsson og Ás-
mundur Stefánsson höfðu forystu
um. Halldór Ásgrímsson hafði á ráð-
stefnu í desember 1989 lýst þeirri
skoðun, að hægt yrði að ná verðbólg-
unni niður í 5% að óbreyttu ástandi á
vinnumarkaði. Flestar spár bentu
hins vegar til þess, að þá stefndi í
15-20% verðbólgu. Það varð ekki.
Landsmenn hafa nú búið við ekki
minni efnahagslegan stöðugleika og
í sumum tilvikum meiri en ná-
grannaþjóðir okkar.
Allt þetta munu kjósendur hafa í
huga, þegar þeir taka ákvörðun sína
í dag.