Morgunblaðið - 10.05.2003, Blaðsíða 57

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MAÍ 2003 57
Á LAUGARDAGINN veður kos-
ið til alþingis. Í mínum huga er valið
einfalt. Valið stendur milli núver-
andi ríkisstjórnar
undir forystu Sjálf-
stæðisflokksins eða
ríkisstjórnar vinstri-
flokkanna.
En um hvað snýst
þetta val? Ég vil
skoða þetta út frá
okkar heimabæ.
Fyrningarleiðin
Mikið hefur verið fjallað um sjáv-
arútvegsmál og kvótann. Frjáls-
lyndir og Samfylkingin vilja fyrn-
ingarleiðina til að tryggja jöfnuð.
Bíddu augnablik.
Ef 10–20% af kvóta okkar Skaga-
manna yrðu tekin af þeim útgerðum
sem hér eru og boðin upp – líklega
hæstbjóðanda, annars væru menn
ekki að þessu – hver myndi geta
keypt hann? Ekki ungi nýliðinn, nei
þeir fjársterku gætu það eingöngu.
Hver ætlar þá að mæta í jarðarför
smábátaútgerðarinnar á Akranesi?
Ekki ég. Þeir munu bera blómin og
kransana þingmenn Samfylking-
arinnar og Frjálslyndra. Ég vil ekki
upplifa þann dag takk fyrir.
Á fundi í Bíóhöllinni 4. maí sl.
spurði Sturlaugur Sturlaugsson, að-
stoðarframkvæmdastjóri HB, Gísla
Einarsson, þingmann okkar Skaga-
manna, tveggja einfaldra spurn-
inga:
1. Mun fyrningarleiðin auka
rekstrar- og atvinnuöryggi fyr-
irtækjanna hér á Skaga?
2. Mun fyrningarleiðin auka láns-
traust fyrirtækjanna hér á Skaga?
Sturlaugur spurði mjög hreint og
óskaði eftir skýrum svörum. Þau
komu ekki. Og það sem meira er þá
sagði þingmaðurinn:
„Sturlaugur við munum komast
að samkomulagi, við, Samfylkingin
og þú.“
Það verður sem sagt samið við
hverja útgerð fyrir sig! Þingmað-
urinn svaraði ekki spurningum
Sturlaugs, líklega vegna þess að
hafi hann reiknað þetta út þá er
ljóst að þessi leið mun stúta þessari
grein endanlega. Bæði stórútgerð-
inni og smábátaútgerðinni. Hvaða
áhrif hefur það á Akranes? Hjá HB
vinna í dag um 300 manns. Hvernig
mun það koma út ef fyrirtækið þarf
að leigja 10–20% af afla sínum?
Verður það tekið af launum sjó-
mannanna eða af landverkafólkinu?
Eða eigum við að treysta á að kom-
ist Samfylkingin til valda þá geti
Sturlaugur kannski „samið sér-
staklega við Samfylkinguna?“
Svona málflutningur er mér ekki
að skapi.
Talsmenn stjórnarandstöðunnar
tala ávallt um að kvótinn sé á fárra
höndum.
Tökum dæmi:
a) Hluthafar Brims, sem rekur
HB, eru um 18 þúsund.
b) Hluthafar Samherja eru um 2
þúsund talsins. Meðal tíu stærstu
eigenda Samherja eru þrír stórir líf-
eyrissjóðir.
Já það er ljóst að þetta eru mjög
fáar hendur! Eða eru menn kannski
að öfundast út í þá trillusjómenn á
Akranesi sem reka sín fyrirtæki,
skapa sér og öðrum atvinnu og
þurfa að leigja til sín kvóta til að
geta gert út í tólf mánuði á ári?
Kvótakerfið er ekki gallalaust,
það er langt í frá, en mér finnst það
alveg lágmark að þeir sem eru að
bjóða sig fram til alþingis hafi vit á
því sem þeir eru að tala um.
Auðvitað má gagnrýna framsalið
á einhvern hátt. En það er ekki al-
slæmt. Margar þær trilluútgerðir
sem eru á Akranesi í dag hafa ekki
kvóta til að gera út allt árið og eru
því að leigja til sín. Þegar búið verð-
ur að taka af þeim 10–20% af kvót-
anum á ári og taka fyrir að þeir geti
leigt til sín meira þá verða þeir
bundnir við bryggju 5–6 mánuði á
ári.
Er þá réttlætinu fullnægt?
Litla gula hænan
Öll könnumst við við söguna um
Litlu gulu hænuna. Sú saga er ljós-
lifandi fyrir framan okkur í þessari
kosningabaráttu.
Stjórnarandstaðan vildi ekki:
 – selja ríkisstofnanir
 – virkja Kárahnjúka
 – virkja Norðlingaöldu og stækka
þar með Norðurál
 – lækka skatta á fyrirtæki
En vegna þesara aðgerða er nú
svigrúm til að lækka skatta á ein-
staklinga, mig og þig.
Og þá vilja allir njóta þess sem
framundan er í efnahagsmálum,
eins og brauðsins sem litla gula
hænan bakaði alein. Þá spyr ég þig:
Hverjum treystir þú til verksins?
Þeim sem vilja að ríkið sé með putt-
ana í fyrirtækjareksti á samkeppn-
ismarkaði?
Þeim sem hafa barist gegn því að
Norðurál verði stækkað? Þeim sem
á sínum tíma ráku ríkissjóð með
botnlausum halla og lántökum?
Þeim sem stjórnuðu landinu þegar
atvinnuleysi var sem mest? Þeim
sem telja að jafnrétti kynjanna ná-
ist með því einu að setja konu í for-
sætisráðuneytið bara af því að hún
er kona?
Eða þeim sem hafa lagt grunninn
að því að nú er lag til skattalækk-
ana? Þeim sem hafa séð til þess að
framboð á háskólanámi hefur aldrei
verið meira? Þeim sem hafa byggt
upp efnahagslífið þannig að það er
eftirsóknarvert að flytja fyrirtæki
til Íslands?
Í mínum huga er valið einfalt. Við
Skagamenn þurfum að flykkja okk-
ur á bak við okkar mann, Guðjón
Guðmundsson, og tryggja honum
örugga kosningu á laugardaginn.
Hann hefur barist manna mest fyrir
stækkun Norðuráls og uppbyggingu
á Grundartangasvæðinu. Ég vil
hafa hann sem minn þingmann
frekar en þá sem vilja leggja und-
irstöðuatvinnugrein okkar í rúst.
Það sem snýr að mér fyrst og
fremst, sem sveitarstjórnarmanni,
er atvinnumálin í mínu sveitarfélagi.
Undir þeim málflutningi sem tals-
menn Samfylkingarinnar og Frjáls-
lyndra hafa uppi get ég ekki setið.
Ég vil ekki sjá útgerðina á Akranesi
lamast með tilheyrandi atvinnuleysi
og hörmungum. Því hafna ég fyrn-
ingarleiðinni og vonast til að þú ger-
ir það líka kæri Skagamaður.
Setjum X við D á laugardaginn
og höldum áfram að byggja upp, í
haginn fyrir okkur og komandi kyn-
slóðir.
Skagamenn,
okkar er valið!
Eftir Guðrúnu Elsu Gunnarsdóttur
Höfundur er bæjar-
fulltrúi á Akranesi.
Framsóknarflokkurinn kom inn í
ríkisstjórn árið 1995. Þá var í land-
inu mikið atvinnuleysi. Þá var í
landinu mikið
ósætti vegna nið-
urskurðar í heil-
brigðismálum. Þá
var einnig mikið
ósætti vegna nið-
urskurðar í mennta-
málum og breyt-
ingar á lögum um Lánasjóð
íslenskra námsmanna höfðu kallað
á harða baráttu allra námsmanna-
samtaka í landinu. Þá snerust
kosningarnar um velferðarkerfið
og sköpun nýrra atvinnutækifæra.
Í dag er sagan önnur. Vinstri-
flokkarnir í stjórnarandstöðunni
hafa áhyggjur af tvennu. Í fyrsta
lagi að vegna mikilla umsvifa sem
framundan eru í íslensku atvinnu-
lífi kunni að þurfa að gæta aðhalds
við stjórn ríkisfjármála og í öðru
lagi hvernig auknum tekjum rík-
issjóðs verði varið á næsta kjör-
tímabili. Það má því glöggt sjá að
„vandamál“ stjórnmálanna í dag
eru auknar tekjur þjóðarbúsins,
þensla í atvinnulífinu, hækkun
launa og aukin neysla almennings.
Stórkostlegt
tækifæri
Við í Framsóknarflokknum lítum
hins vegar ekki á þetta sem vanda-
mál heldur fyrst og fremst sem
stórkostleg tækifæri fyrir fólk og
fyrirtæki að hafa það enn betra.
Við viljum nýta tekjuauka rík-
issjóðs annars vegar til að lækka
skatta á almenning og bæta kjör
ákveðinna hópa og hins vegar til að
efla íslenska velferðarkerfið.
Velferðarstefna
Þannig viljum við lækka tekju-
skatt einstaklinga úr 38,55% í
35,2%. Við viljum einnig sér-
staklega koma til móts við þá hópa,
sem tekjulágir eru og hagnast því
ekki endilega á lækkun tekju-
skatts. Við viljum efna sam-
komulag sem heilbrigðisráðherra
hefur gert við Öryrkjabandalag Ís-
lands um hækkun bóta til öryrkja,
þar sem sérstök áhersla er lögð á
þá sem verða öryrkjar ungir að ár-
um. Við viljum greiða 36.500 krón-
ur með hverju barni að 16 ára aldri
og 73.000 krónur með börnum und-
ir 7 ára, ótekjutengt, í formi barna-
korta. Þá viljum við hækka frí-
tekjumark barnabóta. Við viljum
einnig halda áfram kröftugri upp-
byggingu í húsnæðismálum með
sterkari leigumarkaði og hækkun
lánshlutfalls íbúðasjóðslána í
90%.Við viljum skilgreina gleraugu
sem hjálpartæki þegar um börn er
að ræða og að ríkið taki þátt í nið-
urgreiðslu með sama hætti og þeg-
ar um heyrnartæki er að ræða. Þá
hef ég lagt áherslu á að virð-
isaukaskattur verði felldur niður af
barnafötum.
Hverjum er
treystandi?
Við leggjum þó ekki síður
áherslu á að gæta hófs og vernda
stöðugleikann. Án ákveðins að-
halds í ríkisfjármálum er hætta á
að þenslan verði of mikil og stöð-
ugleikanum verði ógnað. Fari verð-
bólgan af stað munu heimilin í
landinu í engu njóta aukinna um-
svifa og það sama gildir auðvitað
um fyrirtækin. Á næsta kjör-
tímabili bíða fjölmörg erfið verk-
efni. Mótun samfélags lýkur aldrei.
Það skiptir máli hverjir taka þátt í
því starfi. Framsóknarflokkurinn
hefur skilað sínum verkum í höfn á
síðastliðnum átta árum. Þau verk
eru undirstaða þeirrar velmegunar
sem ríkt hefur á Íslandi síðustu ár
og skapa einnig þær miklu vænt-
ingar sem nú ríkja í þjóðfélaginu.
Það hlýtur að skipta einhverju
hvernig stjórnmálaflokkar hafa
staðið sig, þegar kemur að kosn-
ingum. Ef það skiptir engu, hver er
þá hvatinn? Framsóknarflokkurinn
þarf stuðning til að starfa áfram í
ríkisstjórn. Kjósendur ráða þar för.
Mikilvægt er að þeir geri sér grein
fyrir því að það skiptir máli hverjir
eru við stjórnvölinn.
Það skiptir máli!
Eftir Pál Magnússon
Höfundur er aðstoðarmaður iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra og
skipar 2. sætið á lista Framsókn-
arflokksins í Suðvesturkjördæmi.
ÉG GET ekki orða bundist í
aðdraganda kosninganna sem
nú fara í hönd. Sjávarútvegsmál
hafa orðið að
kosningamáli sem
kemur á óvart.
Það er oftast svo
þegar umræða um
sjávarútvegsmál
blandast við
stjórnmál að þá
verður flækjustigið hátt og yf-
irleitt rugla menn saman ólíkum
hlutum og greina ekki í sundur
orsök og afleiðingu. Það sem
mest hefur verið rætt í þessari
lotu er árangur kvótakerfisins
við verndun fiskistofnanna og
svo heitu málin sem eru
byggðaröskun, fyrningarleiðin
og sóknarmarkið. Mig langar að
leggja nokkur orð í belg varð-
andi öll þessi atriði ef það
mætti verða til þess að leiðrétta
rangfærslur og misskilning
ásamt því að skýra málin fyrir
kjósendum.
Ég ætla að byrja á byrj-
uninni. Því hefur verið haldið
fram að kvótakerfið hafi leitt af
sér minni fiskistofna. Þetta er
röng fullyrðing. Á áttunda ára-
tugnum lauk útfærslu landhelg-
innar og á þessum árum var
óheft eða takmarkalítil sókn í
helstu fiskistofnana í kringum
landið. Það er staðreynd að við
Íslendingar veiddum um hundr-
að þúsund tonn af þorski að
meðaltali umfram ráðleggingar
fiskifræðinga eða samtals rúm
milljón tonn áratuginn áður en
takmarka þurfti sókn í þorskinn
fyrir tuttugu árum. Þessi of-
veiði var pólitísk ákvörðun sem
varðar á engan hátt kvótakerf-
ið. Við vorum einfaldlega komin
fram á ystu nöf þegar tekið var
á málum. Einnig hafa aðstæður
í hafinu og minni nýliðun valdið
því að þorskárgangarnir eru lé-
legir síðustu ár.
Það liggur í augum uppi að
slík höft sem kvótakerfið bindur
frelsi manna hlýtur að valda
deilum og ágreiningi. Fiski-
skipaflotinn var orðinn of stór
þegar kvótakerfið komst á en
hélt áfram að stækka. Kvóta-
kerfið var í upphafi bæði sókn-
ar- og aflamarkskerfi. Í sókn-
armarkskerfinu fólst hvati til
stækkunar flotans á kostnað
heildarinnar. Kvótakerfinu hef-
ur einnig verið kennt um
byggðaröskun. Að tengja hlut-
ina saman á þennan hátt er út í
hött. Byggðaþróun er afleiðing
þjóðfélagsbreytinga og á sér
stað á öllum tímum hvort sem
við búum við takmörkun afla-
heimilda eða ekki. Afli og skip
hafa flust á milli staða frá því
fiskveiðar hófust hér við land.
Ekki voru minni sveiflur í til-
flutningi á milli byggða hér áð-
ur fyrr þegar veiði var ótak-
mörkuð. Ég man ekki betur en
Norðlendingar og Austfirðingar
hafi þá þurft að sækja vinnu
suður á land. Breytingarnar á
byggð sem tengjast sjávar-
útvegi geta hinsvegar vel verið
afleiðing aflasamdráttar og ann-
arrar ráðstöfunar aflans en
fyrr. Einnig hafa veiðiheimildir
færst á milli staða vegna þess
að fyrirtækin náðu ekki endum
saman. Það sama gerðist fyrir
daga kvótakerfisins ef menn
réðu ekki við reksturinn. Það er
brýnt að hafa skýra stefnu í
sjávarútvegi sem skapar mest
af útflutningstekjum okkar. Öll
óvissa leiðir til sóunar. Ég tel
það mikilvægast að í gildi sé
kerfi sem gildi í langan tíma
helst áratug eða tvo. Ég held að
þetta sé mikilvægara en menn
gera sér grein fyrir.
Aðalmarkmiðið með stjórnun
fiskveiða er að hámarka arð-
semi þeirrar auðlindar sem við
lifum á. Við eigum mikið starf
eftir óunnið en aflamarkskerfið
hefur hjálpað til, sérstaklega
varðandi gæði og jafnari dreif-
ingu veiða og vinnslu. Íslenskur
sjávarútvegur er matvælafram-
leiðsla á heimsmælikvarða og ef
tekið yrði upp sóknarmark að
nýju yrði það í mínum huga aft-
urhvarf til fortíðar. Menn hafa
nefnt Færeyjar í þessu sam-
hengi máli sínu til stuðnings.
Ég dvaldi eina viku nýlega í
Færeyjum og skoðaði m.a. sjáv-
arútveginn sem áhugamaður á
því sviði. Það sem sló mig sér-
staklega var hinn mikli fjöldi
skipa sem voru í höfn alls stað-
ar þar sem ég kom. Þetta sýnir
í hnotskurn einn helsta ókost
sóknarmarksins sem er offjár-
festing í skipum. Á Íslandi er
sjaldgæft að sjá mikinn flota
skipa í höfn nema á sjó-
mannadaginn og um jól og ára-
mót. Íslensku skipin eru ein-
faldlega úti á sjó að veiða. Af
hverju að fara aftur í sókn-
armarkskerfi þar sem við þurf-
um 100 skip til að veiða það
sem 50 skipt geta veitt með
helmingi minni tilkostnaði? Í
þessu er munurinn fólginn
ásamt lakari gæðum sem sókn-
armarkið leiðir af sér.
Mig langar í lokin á minnast
aðeins á fyrningarleiðina. Auð-
lindanefnd lagði til veiðigjald en
hinn kosturinn í stöðunni var
hin svokallaða fyrningarleið
sem er erfitt að skilgreina því
það er hægt að útfæra hana á
svo marga vegu. Það er þó ljóst
í mínum huga að ef stjórnar-
andstaðan nær völdum eftir
kosningar er mikilvægt að fara
fetið og ganga hægt um gleð-
innar dyr. Þær tillögur sem nú
eru uppi á borðinu eru mjög
misjafnar og að mínu mati er
ábyrgast að gera slíkar breyt-
ingar á mjög löngum tíma.
Fyrning upp á 1-2% á ári er há-
markið að mínu mati til að
halda sæmilegum stöðugleika í
íslenskum sjávarútvegi. Hins
vegar mun fyrningarleiðin alltaf
hafa ákveðna óvissu í för með
sér sem getur minnkað hag-
kvæmni greinarinnar. Aðalmálið
að mínu mati er þó að halda
aflamarkskerfinu og fara alls
ekki í sóknarmark aftur. Það
yrði dauðadómur yfir íslenskum
sjávarútvegi. Vonandi vilja
landsmenn reka sjávarútveginn
áfram með hagnaði án ríkis-
styrkja. Þetta er í raun spurn-
ing um stöðugleika í hagkerfinu
sem er sami stöðugleiki og er-
lendir kaupendur fiskafurða
okkar sjá og upplifa við heim-
sókn í stærstu sjávarútvegsfyr-
irtæki landsins. Þetta er spurn-
ing um traust. Að gefnu tilefni
vil ég taka fram að ég hef engra
persónulegra hagsmuna að
gæta í dag varðandi íslenskan
sjávarútveg, ég er ekki kvóta-
eigandi eða hluthafi í neinu
sjávarútvegsfyrirtæki. Ég
skrifa þessa grein sem áhuga-
maður um áframhaldandi stöð-
ugleika í íslensku þjóðarbúi
með heildarhagsmuni Íslend-
inga í huga.
Sannleikurinn
um sóknar-
markið
Eftir Einar Svansson
Höfundur er háskólanemi og
fyrrverandi framkvæmdastjóri
Fiskiðjunnar Skagfirðings hf. og
Fiskiðjusamlags Húsavíkur hf.
Í DAG höfum við möguleika á því að fella
sitjandi ríkisstjórn sem er orðin þreytt og
hugmyndalaus og þá eigum við kost á því að
mynda hér velferðarstjórn.
Þetta verður aðeins gert
með því að Vinstrihreyfingin
– grænt framboð fái góða
kosningu.
Við viljum nýjar áherslur í
atvinnumálum þar sem fjöl-
breytni er höfð að leiðarljósi.
Uppbyggingu smárra og meðalstórra fyr-
irtækja í stað einhæfra risaverkefna. Við
leggjum áherslu á menntun og manngildi í
stað gamaldags stóriðjuviðhorfa. Græn og
menningartengd ferðaþjónusta á framtíð-
ina fyrir sér ef rétt er staðið að málum. Við
eigum sóknarfæri í landbúnaði, til dæmis á
sviði á lífrænnar ræktunar. Við leggjum
áherslu á skóla- og vísindasetur sem gefa
frumkvöðlum og hugvitsmönnum verðug
tækifæri og færa þjóðarbúinu velsæld. Við
erum bjartsýn á framtíð íslenskra atvinnu-
vega.
Í velferðarmálum höfum við sett mennta-
mál og heilbrigðismál í öndvegi.
Ókeypis leikskóli á að verða sjálfsagður
hluti menntakerfisins og er auk þess mikil
kjarabót fyrir ungar barnafjölskyldur.
Grunnheilsugæsla á skilyrðislaust að
vera án gjaldtöku og við höfnum sjúklinga-
sköttum. Gott og öflugt velferðarkerfi er
grunnurinn að því að útrýma fátækt. Það er
kominn tími til að hér ríki réttlæti og jafn-
rétti eftir áralanga frjálshyggjustefnu rík-
isstjórnarinnar. Ísland á að vera forysturíki
á sviði mannréttinda og friðar í heiminum.
Við viljum efla umhverfisvernd sem er til
hagsbóta fyrir alla. Jafnrétti á öllum svið-
um á að vera forgangsatriði.
Við getum unnið saman að þessum mál-
um með því að setja x við U-lista Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs í dag.
VG fyrir velferð
Eftir Hlyn Hallsson
Höfundur skipar 3. sætið á
lista VG í Norðausturkjördæmi.