Morgunblaðið - 06.09.2003, Blaðsíða 12

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
12 LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Leiðir til sparnaðar eru óendan-
legar, því kostirnir eru margir og að
auki er hægt að blanda kostum sam-
an og þannig getur hver og einn farið
þá leið sem honum hugnast best.
Meðfylgjandi er tafla sem sýnir þá
möguleika sem bankarnir bjóða og
þá ávöxtun sem hver leið hefur skil-
að. Um er að ræða nafnávöxtun
reiknaða miðað við markaðsvirði
eignanna. Ávöxtunin er á ársgrunni
fyrir lengri tímabilin, en fyrir fyrstu
sex mánuði þessa árs er sýnd sú
ávöxtun sem náðist á því tímabili.
Rétt er að benda á að ávöxtun for-
tíðar gefur ekki fyrirheit um ávöxtun
í framtíð, en er engu að síður eitt af
því sem sparendur ættu að fylgjast
með.
Margs er að gæta þegar ávöxtun
lífeyrissjóða er borin saman. Eðli
sjóðanna er til að mynda ólíkt, þar
sem sumir taka bæði við frjálsum
viðbótarsparnaði og lögbundnum ið-
gjöldum. Þeir sjóðir heyra undir
strangari reglur en hinir, meðal ann-
ars um fjárfestingarstefnu.
Fjárfestingarstefna
og ávöxtun
Fjárfestingarstefna er eitt af því
sem skiptir máli við val á sjóði fyrir
viðbótarlífeyri og ólík stefna hentar
ólíkum einstaklingum. Almennt er
litið svo á að eftir því sem fólk eldist
ætti það að hafa hærra
hlutfall sparnaðarins í
innlendum skuldabréf-
um, því þannig séu
sveiflur í ávöxtun, með
öðrum orðum áhætta,
minnst. Framan af æv-
inni er hins vegar álitið
að fólk ætti að hafa tiltölulega hátt
hlutfall í hlutabréfum, bæði innlend-
um og erlendum, því þau gefi að jafn-
aði hærri ávöxtun, þótt ávöxtun
þeirra sveiflist meira en ávöxtun
skuldabréfanna. Bankarnir hafa
brugðist við þessu með því að bjóða
upp á fleiri en eina leið í sjóðunum.
Eins og sjá má í töflunni eru þessar
leiðir oft númeraðar frá einum upp í
þrjá til fimm og oftast þýðir lægri
tala hærri áhættu og er því hugsuð
fyrir yngri sparendur, en því hærri
sem talan er, þeim mun betur ætti
hún að henta þeim sem eldri eru.
Þessu er þó öfugt farið hjá Séreign-
arlífeyrissjóði Kaupþings Búnaðar-
banka, þar er hlutfall skuldabréfa
hæst í leið eitt en lægst í leið þrjú.
Lífeyrissjóðirnir fylgja fjárfest-
ingarstefnu sinni misjafnlega ná-
kvæmlega og í einhverjum tilvikum
taka þeir sér líka tíma til að laga sig
að breytingum á stefnunni og þá get-
ur tímabundið komið upp nokkur
skekkja. Skekkjan er yfirleitt í þá átt
að sjóðirnir eigi meira af innlendum
skuldabréfum en stefnan segir til um
og munar þar oft 10%–20%. Sam-
kvæmt þessu eru sjóðirnir oft með
minni áhættu en gefið er upp sam-
kvæmt stefnu þeirra.
Eins og sjá má í töflunni hefur
ávöxtunin verið afar misjöfn. Þar
munar mest um að fjárfestingarleiðir
eru afar ólíkar, en minni munur er á
ávöxtun svipaðra leiða, eða svipaðrar
fjárfestingarstefnu. Þannig er til að
mynda greinilegt að þeir, sem hafa
sparað með því að leggja inn í sjóði
sem að stærstum hluta eða öllu leyti
innihalda erlend hlutabréf, hafa
fengið lökustu ávöxtunina á síðustu
misserum. Þetta stafar bæði af lækk-
un erlendu hlutabréfanna og hækkun
á gengi íslensku krónunnar. Áhættu-
minni sparnaður hefur komið betur
út og þegar litið er til þriggja ára hef-
ur komið best út að hafa sparnaðinn í
innlendum skuldabréfum eða lífeyr-
isreikningum. Þá er athyglisvert að
þegar fimm ára ávöxtun er skoðuð
minnkar munurinn á ólíkum leiðum
mikið. Þetta er í samræmi við það að
ólíkar leiðir eigi að jafna sig nokkuð
út til lengri tíma litið, þó fimm ár séu
ekki mjög langur tími þegar lífeyr-
issparnaður er annars vegar.
Ólíkar uppgjörsaðferðir valda
misræmi í uppgefinni ávöxtun
Eitt af því sem gerir samanburð
ávöxtunar milli sjóða afar erfiðan er
að skuldabréfaeign sjóðanna er ekki
öll gerð upp með sama hætti. Lífeyr-
issjóðir verða að gera skuldabréf upp
á kaupkröfu, það er að segja miðað
við verðið á þeirri ávöxtunarkröfu
sem bréfin voru keypt á. Þetta veldur
því að myndast getur óinnleystur
gengishagnaður eða óinnleyst geng-
istap, eftir því hvort ávöxtunarkraf-
an á markaðnum lækkar eða hækk-
ar. Hjá flestum sjóðanna skiptir
þetta þó ekki máli því þeir kaupa
skuldabréf í gegnum skuldabréfa-
sjóði sem gera upp á markaðskröfu,
þ.e. þeirri ávöxtunarkröfu og þar
með því verði sem gildir á markaðn-
um á þeim tíma sem gert er upp.
Uppgjör þessara sjóða eru þar með á
markaðsverði og samanburður
þeirra raunhæfur að því leyti.
Einn þeirra lífeyrissjóða sem hér
er til umfjöllunar, Frjálsi lífeyris-
sjóðurinn, kaupir hins vegar mikið af
skuldabréfum sínum beint og hefur
þess vegna verið gerður upp á kaup-
kröfu. Eins og sjá má í skýringum í
meðfylgjandi töflu
hefur þessi upp-
gjörsaðferð á síð-
ustu misserum
gefið lægri ávöxt-
un en uppgjör
samkvæmt mark-
aðskröfu, þ.e. upp-
gjör á markaðsverði. Þeir sem hafa
fengið greitt úr sjóðnum að undan-
förnu hafa því staðið frammi fyrir
lægri ávöxtun á síðustu misserum en
þeirri markaðsávöxtun sem birtist í
töflunni, því þeir hafa fengið greitt út
samkvæmt uppgjöri miðað við kaup-
kröfu. Neðanmáls í töflunni má sjá
ávöxtunartölur miðað við kaupkröfu.
Þetta misræmi veldur því þó að
myndast hefur óinnleystur gengis-
hagnaður í sjóðnum, sem sjóðsfélag-
ar munu njóta góðs af síðar, að
minnsta kosti þeir sem ekki hafa tek-
ið út miðað við kaupkröfu að undan-
förnu.
Samkvæmt upplýsingum frá fram-
kvæmdastjóra Frjálsa lífeyrissjóðs-
ins hefur stjórn sjóðsins óskað eftir
því við Fjármálaeftirlitið að fá að
gera sjóðinn upp á markaðsverði og
segir hann þeirri aðferð verða beitt
frá og með næsta milliuppgjöri og
þar með muni sjóðsfélagar bæði
greiða inn og fá greitt út samkvæmt
markaðskröfu.
Mismikill kostnaður
Ýmis kostnaður fylgir viðbótarlíf-
eyrissparnaðinum. Greitt er fyrir
umsjón með sjóðunum og í sumum
tilvikum er gengismunur, þ.e. gengi
sjóðanna er misjafnt eftir því hvort
lagt er inn eða tekið út. Þá leggst yf-
irleitt 1% kostnaður á ef inneign er
flutt til annars vörsluaðila.
Umsýslukostnaður Almenna líf-
eyrissjóðsins er 0,2%, sem er lægsti
almenni kostnaður sambærilegra
sjóða. Umsýslukostnaður Íslenska
lífeyrissjóðsins er 0,62%, hann er
0,7% hjá Vista, 0,5% hjá Frjálsa sér-
eignarsjóðnum, 0,4% hjá Séreignar-
lífeyrissjóðnum og 0,4% hjá Frjálsa
lífeyrissjóðnum. Fyrir efstu leið hjá
Frjálsa lífeyrissjóðnum, Frjálsa sér-
eignarsjóðnum og Vista er umsýslu-
kostnaður þó enginn.
Umsýslukostnaður er almennt
hærri á öðrum leiðum, auk þess sem
gengismunur bætist við og stundum
söluþóknun. Enginn umsýslukostn-
aður eða gengismunur er þó við líf-
eyrisreikninga eða lífeyrisbækur.
Ólíkir kostir og ólík
ávöxtun lífeyris



  












 








 




 




   


  


   
  
    
 







!"# $%&'
   






  !
  
 
 

 

 
 
"      
 !"
!"
!"
()*#
+),#
()-#
.),#
/),#
0,)(#
.)*#
.)+#
()-#
*)+#
-)*#
*)-#
()1#

   !" 
# 


$%
 &  
'
()*
$%
&"'

'
()*
$%
+&"

$%
 ,&-.
)
/$0. 

 !"
 ' 1  

!"# $%&'
   !
 
 
  
  
  
  
  
$ 











 
 %&



!"
)%'
-
"


%
 2( 234
56%.
)


7' 61.
)

8
)*
%
0/
 
    
  
9  
*)2#
()(#
-)+#
/)2#
2)2#
.)2#
(),#
+)*#
+)*#
-)1#
.)*#
.)*#
*)*#
+).#
-)1#
.)*#
.).#
01),#
0.)-#
1)0#
.)(#
.)*#
.)2#
.).#
2)/#
  !
 


   


  1)1#
*)(#
-)*#
-).#
0().#
-)(#
+)0#
()/#
2)(#
-)1#
-)0#
-)0#
,).#
2)*#
-)1#
*)+#
2)+#
3,)2#
,)-#
1)-#
+)*#
.)2#
()(#
-)2#
+)/#
+)1#
*)0#
()2#
()-#
+)0#
/)*#
/)2#
-)-#
/)/#
+)1#
00)+#
00)+#
,)-#
31)-#
30()0#
00)0#
30()2#
00)0#
30().#
31-)/#
30)2#
30()0#
0,)/#
0,)(#
00)*#
00)*#
0()(#
1+)0#
30*).#
-)2#
30,)1#
0)1#
*)1#
01)(#
-)(#
30,)1#
,).#
()*#
01)*#
-)(#
-)1#
0()(#
21)0#
30(),#
30+)(#
+)*#
301)(#
-)1#
-)+#
:7
 

.*)  

'
 6%
'
()* 

"

%


* 
;;'
;'
: (

7 17 
 
7
%  ' ;; 


%


'7 '
;'

 ( <+<
=+1#1
=+1 #   <
=1+#1

=>1># .  
 
 
 ?
'@  "     

 

* 
%
 .* 
$* 
%
A
;6 

VIÐBÓTARLÍFEYRIR er nýlegt sparnaðarform sem hefur vaxið
hratt. Fjöldi þeirra sem leggur til hliðar með viðbótarlífeyrissparnaði
hjá bönkunum hefur vaxið um fimmtung milli ára og um mitt þetta ár
var rúmur þriðjungur þjóðarinnar í þessum hópi, eða rúmlega 110.000
manns. Sjóðirnir hafa stækkað enn meira eða samtals um rúman
fjórðung og um mitt ár voru í þeim tæpir 60 milljarðar króna.
’ Fjárfestingar-stefnan ræður
mestu um
ávöxtunina. ‘
SKÝRSLA Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um fjármálastöðugleika hér á landi er
komin út og í henni fjallar sjóðurinn meðal annars um stöðu lífeyrissjóðanna.
Þar kemur fram að lífeyrissjóðir hér á landi muni, líkt og lífeyrissjóðir
margra landa, hafa skilað neikvæðri ávöxtun á síðasta ári. Þetta leiði til þess
að nokkrir sjóðir standist ekki lágmarksreglur um jafnvægi milli eigna og
skuldbindinga. Þar sem enginn lágmarkslífeyrir sé í hættu, hafi þessi nið-
urstaða lífeyrissjóðanna þó engin bein áhrif á fjármálalegan stöðugleika
landsins, en leiði til þess að sumir sjóðir þurfi að breyta samþykktum sínum
og endurskoða greiddan lífeyri.
Skýrsla Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
Neikvæð ávöxtun lífeyrissjóða
UNDIRRÉTTUR í Hørsholm í
Danmörku hefur dæmt danska lyfja-
fyrirtækinu Lundbeck í vil í máli
sem fyrirtækið höfðaði til að freista
þess að koma í veg fyrir að dóttur-
fyrirtæki Pharmaco gæti dreift sam-
heitalyfi þunglyndislyfsins Cipramil
þar í landi. Á vefmiðli Jyllands-
Posten í gær segir að Dansk Læge-
middelforsyning, DLF, dótturfyrir-
tæki Pharmaco, geti ekki lengur
dreift samheitalyfi Cipramil í Dan-
mörku.
Í tilkynningu frá Pharmaco vegna
málsins segir að úrskurðinum hafi
nú þegar verið áfrýjað og verði málið
tekið aftur fyrir á næstu vikum.
Óveruleg áhrif á afkomu
Pharmaco
„Úrskurðurinn mun hafa óveruleg
áhrif á afkomu Pharmaco og mun fé-
lagið áfram selja Citalopram til ann-
arra viðskiptavina í Danmörku. Þess
má geta að nýlega féll dómur í máli
Lundbecks gegn Ratiopharm, við-
skiptavini Pharmaco, Ratiopharm í
vil og féll sá dómur í Lyngby þar sem
DLF hefur aðsetur. Lyf Ratiopharm
er einnig framleitt af Pharmaco og
nákvæmlega sama lyfið og DLF hef-
ur verið að selja.“
Ennfremur segir í tilkynningunni
að Lundbeck hafi lengi barist gegn
fyrirtækjum með umdeildum aðferð-
um til að koma í veg fyrir sam-
keppni. „Dæmi um þetta er kaup-
tilboð sem barst frá Lundbeck um að
kaupa Matrix, hráefnabirgi Pharma-
co, í þeim tilgangi að binda enda á
framleiðsluna auk þess sem grunur
leikur á að félagið hafi ráðið til sín
aðila í þeim tilgangi að komast yfir
innanhússskjöl hjá samstarfsaðila
Pharmaco.
Niðurstaða dómsins kom lög-
mönnum Pharmaco á óvart, enda
hefur Lundbeck áður viðurkennt að
unnt sé að framleiða virka efnið í
Citalopram án þess að það brjóti
einkaleyfi þeirra.“
Brot á lögbanni á UNP
DLF er systurfélag United Nord-
ic Pharma, UNP. Í marsmánuði síð-
astliðnum samþykkti undirréttur í
Hørsholm kröfu Lundbeck um lög-
bann sem kom í veg fyrir að UNP
gæti dreift lyfinu Citaham í Dan-
mörku, en það er samheitalyf
Cipramil. Í júnímánuði hóf DLF hins
vegar dreifingu á Citaham. Þá sagði
Hans Henrik Munch-Jensen, for-
stjóri Lundbeck, í Jyllands-Posten,
að fyrirtækið liti svo á að dreifing
DLF á Citaham væri brot á lögbann-
inu á dreifingu UNP á lyfinu frá því í
marsmánuði.
Í gær hafði Jyllands-Posten eftir
Munch-Jensen að fyrirtækið hefði
ávallt trúað því að ekki væri hægt að
komast hjá lögbanni við dreifingu á
Citaham með því að færa dreif-
inguna yfir til annars fyrirtækis, þ.e.
frá UNP til DLF. Lundbeck gleðjist
því yfir úrskurði undirréttarins.
Cipramil hefur verið mikilvægasta
lyf Lundbeck undanfarin ár. Fyrr í
þessari viku greindi Jyllands-Posten
frá því að tekjur Lundbeck af sölu
lyfsins á síðasta ári hefð numið um
7,6 milljörðum danskra króna, jafn-
virði um 90 milljarða íslenskra
króna.
Lyf frá
Pharmaco
bannað í
Danmörku