Morgunblaðið - 12.09.2003, Síða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 2003 31
UM aldamótin 1900 ríkti mikil
bjartsýni um öldina sem var að hefj-
ast, töldu menn að mikið framfara-
skeið hlyti nú að
fylgja þeim uppgötv-
unum í vísindum og
tækni sem einkenndu
síðustu áratugi
nítjándu aldar. Fáa
grunaði að fræjum
stjórnmálastefnanna
tveggja, sem réðu mestu um fram-
vinduna á tuttugustu öldinni, hafði
þegar verið sáð. Aðeins þurfti að bíða
þess að illviðurinn festi rætur og yxi,
vökvaður af tveim stórstyrjöldum.
Segja má að þessar tvær stjórn-
málastefnur séu runnar af sömu rót,
sósíalismanum, samhyggjunni, en í
þeirri hugmyndafræði er ríkisvaldinu
ætlað að reisa himnaríki á jörðu.
Skipti litlu máli hvort það var með
stéttleysis-bolsévisma Leníns, eða
Þúsund ára ríkis þjóðernissamhyggju
Hitlers. Nærtækara er þó að kalla
þessar stjórnmálastefnur helstefnur,
því að þjóðfélagsgerðinni sem þær
geta af sér er einna best lýst sem Hel-
víti á jörðu.
Í byrjun þessrar aldar þótti mér
ómaksins vert að skyggnast eftir því
hvort einhverjar af stjórnmála-
stefnum nútímans væru líklegar til að
taka að sér hlutverk fyrrnefndra hel-
stefna á tuttugustu og fyrstu öldinni.
Ekki þurfti ég að leita lengi áður en
þrjár vástefnur nútímans urðu á vegi
mínum.
Fimm sameinkenni
Það sem dró athygli mína að þeim
var að þær hafa nokkur sameinkenni
með þeim helstefnum sem þjökuðu
mannkynið á síðustu öld.
Í fyrsta lagi hefur hver þessara
stefna mikinn fjölda fylgismanna, sem
eru svo sannfærðir um ágæti þeirra,
að kalla mætti þá heittrúarmenn.
Í öðru lagi hefur hver þessara
stefna fólgnar í sér innri mótsagnir,
sem gera það að verkum að útkoman
af framkvæmd þeirra kallar fram
ástand sem er andstætt því ástandi
sem þeim er ætlað að koma á.
Í þriðja lagi virðist vera innbyggð í
þessar stefnur fyrirlitning á þeim sem
ekki aðhyllast stefnurnar.
Í fjórða lagi rekja stefnurnar rætur
til eins konar lærdómsveldis.
Í fimmta lagi gera allar þessar
stefnur kröfu um að vald sé fært til
ríkisins með óafturkræfum hætti til
að hægt sé að koma á fyrirmyndarrík-
inu, og þessi valdatilfærsla er á kostn-
að einstaklingsfrelsis.
Óheilög þrenning
Helstefnurnar þrjár eru þessar eft-
ir því sem ég best fæ séð: Öfgakennd
nátturuverndarstefna, evrópska sam-
bandsríkishugsjónin og síðast en ekki
síst Íslam. Ég get aðeins gert grein
fyrir þeim í stuttu máli hér.
Öfgakennd náttúruverndarstefna
er þegar farin að hafa áhrif til hins
verra hér á landi, enda er íslenska
kvótakerfið t.d. byggt á henni. Kröfur
eru gerðar um alls kyns takmarkanir
á framleiðslu á grundvelli þessarar
barnungu helstefnu. Þegar eru farnar
að koma fram kröfur um alls kyns
kvóta á framleiðslu sem fela það í sér
að vald stjórnmálamanna yfir lífi okk-
ar mun aukast ískyggilega. Auðséð er
að þetta mun orsaka örbirgð, ójöfnuð,
ófrelsi, hungursneyð, hörmungar og
styrjaldir þegar líða tekur á öldina
Hættan ef þessari stefnu er samt
ekki eins bráð og af hinum tveimur,
en samspil þeirra á að öllum líkindum
eftir að kalla yfir okkur heimsstyrjöld
á öðrum áratug þessarar aldar.
Við ættum að byrja að sjá umbreyt-
ingu Evrópusambandsins í ráðstjórn-
arríki tuttugustu og fyrstu aldarinnar
þegar dregur að endalokum þriðja
áratugarins. Óvíst er að hægt sé að
snúa við þessari þróun þótt allir legð-
ust á árarnar frá þessari stundu. Þró-
unarsaga Evrópusambandsins líkist
skrípaharmleik, þar sem hver mistök-
in elta önnur og að lokum stendur eft-
ir ómynd kerfis sem nánast enginn
frumkvöðla þessarar þróunarsögu
hefði talið skynsamlegt að stefna að.
Enn eigum við þó eftir að upplifa
það að þessi óskapnaður afnemi sína
eigin tilvist með hildarleik uppreisna,
borgarastyrjalda og styrjalda við
önnur ríki.
En þessi glórulausa tilraun til að af-
nema landamæri og þjóðir hlaut að
enda með þeim ósköpum að þjóð risi
gegn þjóð þegar landamærin skilja
ekki lengur að ósamrýmanlega menn-
ingarhópa. Þurftum við hildarleikinn í
Júgóslavíu til að segja okkur að garð-
ur er granna sættir? Og þurfum við
nýjan styrjaldarharmleik í Evrópu til
sannfæra okkur um þessi augljósu
sannindi enn á ný?
Íslam fæddist og breiddist út með
styrjöldum, enda taka menn varla á
sig ok ambáttarsonarins Ísmaels ótil-
neyddir. Guð lofaði því um ættföður
íslams að hann yrði í stöðugum átök-
um við alla sem í kringum hann voru,
og ekki fæ ég betur séð en að þetta
hafi gengið eftir hvað varðar andlega
arftaka hans.
Trúarbrögð sem útbreidd eru með
styrjöldum virðast vera markvissasta
leiðin til að koma á helvíti á jörðu. Við
höfum þegar fengið sýnishorn af því
hvernig það reynist að blanda saman
Íslam og nútímahernaðartækni. Við
eigum enn eftir að upplifa fulla dýrð
þessa ógiftulega hjónabands hern-
aðartækni og trúarbragða.
Ekki þykir mér ólíklegt að mín
kynslóð muni sjá þessa dýrð langt
fyrir miðja tuttugustu og fyrstu öld-
ina. Varla dregur það úr dýrðinni
þegar hinar helstefnurnar tvær leggj-
ast á árarnar með ambáttarsyninum.
Um helstefnur nýrrar aldar
Eftir Árna Thoroddsen
Höfundur er kerfisfræðingur.
tug verið unnið að ýmsum bótum
og auðvitað sýnist sitt hverjum
þegar aðgengi breytist. Þegar
unnið er að aðgerðum t.d. með
uppsetningu hindrana, þreng-
inga, miðeyja og hringtorga, er
m.a. verið að ná niður hraða og
styrkja gönguleiðir. Það er mark-
visst unnið að því að ná niður
hraða ökutækja í einstökum
hverfum, en skilningur okkar
byggist á faglegum rannsóknum
á því að alvarleiki slysa stendur í
réttu hlutfalli við hraðann. Við
allar breytingar, s.s. þrengingar
og hindranir, er verið að huga að
auknu öryggi, skapa betri að-
stæður og minnka líkur á alvar-
legum slysum.
Umferðarvika í Hafnarfirði
Umferðarvikan samanstendur
af nokkrum viðburðum. Fjallað
er um samgöngur, hjólreiðar og
vistakstur svo eitthvað sé nefnt.
Árleg minningarathöfn um fórn-
arlömb umferðarslysa verður í
Víðistaðakirkju auk hefðbund-
innar kertafleytingar. Bíllaus
dagur verður haldinn og allir fá
einn dag frítt í strætó til að
hvetja til aukinnar notkunar al-
menningssamgangna.
Um leið og ökumenn eru
minntir á aukinn fjölda ungra
vegfarenda í umferðinni nú í
skólabyrjun eru Hafnfirðingar og
aðrir landsmenn hvattir til að
hugsa um gæði umferðarinnar
alla daga ársins. Minni hraði veit-
ir okkur öllum meira öryggi.
Höfundur er bæjarfulltrúi
í Hafnarfirði.