Morgunblaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FORSETAKOSNINGAR verða í
dag í Aserbaídsjan og meðal fram-
bjóðenda er Ilham Aliyev, forsætis-
ráðherra og son-
ur fráfarandi
forseta, Heidars
Aliyevs sem er
orðinn háaldr-
aður og heilsu-
tæpur. Sjö aðrir
menn eru í kjöri
en ljóst þykir að
þeir eigi á bratt-
ann að sækja
enda hafa Aliyev
og menn hans
hiklaust misbeitt valdi sínu til að
tryggja honum sigur. Engar mark-
tækar skoðanakannanir hafa verið
gerðar í landinu.
Um 600 alþjóðlegir eftirlitsmenn
munu fylgjast með forsetakosning-
unum í von um að þær fari rétt og
heiðarlega fram. En þegar hafa
margir talsmenn alþjóðlegra sam-
taka skýrt frá efasemdum sínum og
bent á að lögreglumenn hafi beitt
fólk hótunum og sagt að það myndi
missa vinnuna ef það kysi ekki Al-
iyev. Þeir hafa kallað marga stjórn-
arandstæðinga og blaðamenn til yf-
irheyrslu og haldið sumum í varð-
haldi í nokkrar stundir, jafnvel daga.
Tortryggnir kjósendur
Azerar vöndust því á sovétskeið-
inu að ráðandi öfl vissu um allt og
réðu öllu. Er því líklegt að þeir trúi
því margir að fylgst sé með því
hvernig þeir greiða atkvæði. En
einnig má ekki gleyma að í mörgum
nýfrjálsum ríkjum, þar sem komm-
únistar voru allsráðandi, ríkir póli-
tísk deyfð og vonleysi um að hægt sé
að bæta lífið með lýðræðislegum
kosningum. Umskiptin hafa ekki
gengið átakalaust og margir hafa
misst allt álit á stjórnmálamönnum.
Fulltrúar Öryggis- og samvinnu-
samstofnunar Evrópu, ÖSE, nefndu
í skýrslu í september dæmi um að 10
blaðamönnum hefði verið misþyrmt
við aðallögreglustöðina í höfuðborg-
inni Bakú fyrr í mánuðinum. Urður
Gunnarsdóttir, nýráðinn talsmaður
sérstakrar stofnunar ÖSE um lýð-
ræðis- og mannréttindamál
(ODIHR), er í hópi eftirlitsmanna í
Aserbaídsjan en í honum eru einnig
Guðrún Ögmundsdóttir alþing-
ismaður, Ólafur Sigurðsson frétta-
maður og Haukur Ólafsson frá utan-
ríkisráðuneytinu. Að sögn Urðar
munu eftirlitsmennirnir fara tveir
saman milli kjörstaða sem eru alls
um 5.000 og má telja líklegt að þeir
nái að heimsækja allflesta þeirra.
Þótt margir Azerar séu fátækir
hafa miklar olíutekjur síðustu árin
bætt kjörin og að sögn Urðar er
Bakú á margan hátt falleg og reisu-
leg borg. Þar hófst olíuvinnsla um
1900 og varð strax mikill uppgangur.
Flestir kjósendur í landinu geta
fylgst með sjónvarpi. „En frambjóð-
endur stjórnarandstöðunnar hafa
mjög lítinn aðgang að fjölmiðlum og
það er erfitt að heyja kosningabar-
áttu við þessar aðstæður,“ segir
Urður. En hvaða áhrif hefur eft-
irlitið? Hún segir að markmið þess
sé að reyna að ýta undir lýðræð-
isumbætur og tryggja að réttum
leikreglum sé fylgt en vissulega
gangi það starf hægt. „Við sjáum
samt merki um framfarir, bæði á
milli kosninga og líka frá því að
fyrstu fulltrúar ÖSE komu hingað í
byrjun september. Við teljum að
vera okkar hafi haft jákvæð áhrif,“
segir Urður, og heldur áfram: „Rík-
in á svæðinu hafa skuldbundið sig til
að halda lýðræðislegar kosningar og
vinna innan ramma ÖSE og Evr-
ópuráðsins. Meðan þau sýna einhver
merki um að þau vilji það reynum
við að vinna með þeim fremur en að
snúa við þeim baki og fara í fússi.
Við látum almenning og stjórnvöld
vita hvað okkur finnst gott og hvað
slæmt við kosningarnar og fram-
kvæmd þeirra, við reynum þannig að
þrýsta á um að ástandið batni.“
Fólkið vill hafa eftirlitsmenn
„Ef við spyrjum fólkið hvað það
vilji er alveg ljóst að það vill að við
séum hér áfram,“ segir Urður. „Það
er skárri kosturinn af tveim og það
eru merki um að málin þokist í rétta
átt. Sumt er jákvætt í nýjum kosn-
ingalögum sem sett voru hér í fyrra,
þau gera auðveldara að taka á kosn-
ingasvindli en það hefur lengi verið
landlægt hér.“
Hún er spurð hvort eftirlitsmenn-
irnir komi fram í sjónvarpi og fái þar
að tjá sig án ritskoðunar. „Það hefur
ekki alltaf verið haft rétt eftir okkur!
En yfirmaður okkar fór í viðtal sem
var sent út beint og þá komust við-
horf okkar skilmerkilega til almenn-
ings. Fjölmiðlar hafa hins vegar oft
birt mjög skekkta mynd af starfi
okkar, því er ekki að neita. En
stjórnvöld hafa ekki reynt að hindra
okkur og hafa lofað að við fáum full-
an aðgang að kjörstöðum og við ætl-
um að láta á það reyna,“ segir Urður
Gunnarsdóttir.
Um 600 alþjóðlegir eftir-
litsmenn í Aserbaídsjan
Mannréttindabrot forsetaframbjóð-
andans Ilhams Aliyevs gagnrýnd



  









 
 

 








 

 
  

 ! 
 " 
#  

$
    
   
  

 %&'&!
Reuters
Kosningaspjöld með myndum af fráfarandi forseta, Heidar Aliyev, og syni
hans og frambjóðanda, Ilham Aliyev, voru fjarlægð í Bakú í gær. Aliyev
eldri hefur verið áhrifamesti maður landsins um áratugaskeið.
Urður
Gunnarsdóttir
STUTT
Réttarhöld
hefjast
JOHN Allen Muhammad kom
fyrir rétt í Virginíuríki í Banda-
ríkjunum í gær, en hann er
ákærður fyrir
tvö morð en
grunaður um
að hafa við
annan mann
skotið fjölda
manns til bana
og haldið íbú-
um Wash-
ington og ná-
grennis í
helgreipum óttans dögum sam-
an fyrir um ári. Hann lýsti sig
saklausan. Aldrei hefur komið í
ljós hver var ástæða þess að
mennirnir tveir frömdu morðin.
Alríkissaksóknarar völdu Virg-
iníu sem vettvang fyrri réttar-
haldanna yfir Muhammad þar
sem þar er möguleiki á að hann
hljóti dauðadóm.
Peter Finlay
fær Booker-
verðlaunin
ÁSTRALSKI rithöfundurinn
Peter Warren Finlay, sem notar
rithöfundanafnið D.B.C. Pierre,
vann til bresku Booker-verð-
launanna í
gærkvöld fyr-
ir skáldsögu
sína „Vernon
God Little“.
Fnlay eða öllu
heldur Pierre
er fjörutíu og
tveggja ára og
býr á Írlandi.
Bókin fjallar, með svörtum
húmor, um réttarhöld yfir ung-
lingi í Texas sem er ásakaður
um fjöldamorð í menntaskóla.
Kucinich í
framboð
BANDARÍSKI þingmaðurinn
Dennis Kucinich skýrði frá því á
mánudagskvöld að hann sæktist
eftir útnefningu sem frambjóð-
andi Demókrataflokksins í for-
setakosningunum árið 2004.
Kucinich, sem er fimmtíu og sjö
ára gamall, er ákveðinn and-
stæðingur innrásar Bandaríkja-
manna í Írak og segist munu
kalla bandaríska hermenn heim
frá landinu og setja það undir
stjórn Sameinuðu þjóðanna nái
hann kjöri.
Ber að Blair
stýrði fundi
KEVIN Tebbit, ráðuneytis-
stjóri breska varnarmálaráðu-
neytisins, sagði í yfirheyrslu hjá
Hutton-nefndinni svonefndu á
mánudag að Tony Blair, for-
sætisráðherra Breta, hefði stýrt
fundi þar sem sú stefna var
mörkuð, að staðfesta við fjöl-
miðla, ef þeir leituðu eftir því, að
David Kelly, vopnasérfræðing-
ur varnarmálaráðuneytisins,
hefði verið heimildarmaður
BBC fyrir fréttum um umdeilda
Íraksskýrslu. Tebbit sagði að
fyrir téðan fund, sem haldinn
var 8. júlí, hefði breska stjórnin
ekki talið sig hafa neinn hag af
því að upplýsa að Kelly hefði
skýrt yfirboðurum sínum frá því
að hann hefði rætt við frétta-
mann BBC. „Afstaðan breyttist
… eftir fund sem forsætisráð-
herrann stýrði,“ bar Tebbit.
Fundinn hefði hann ekki setið
sjálfur.
John Allen
Muhammad
Peter Finlay
BANDARÍSKUM vísindamönnum
hefur tekist að kenna öpum að
stjórna vélknúnum armi með heila-
boðum. Hafa verið gerðar nokkrar
tilraunir með þetta, og þykir líklegt
að þær geti breytt miklu fyrir fólk
sem orðið hefur fyrir heila- eða
taugaskaða, að því er segir í til-
raunaniðurstöðum sem birtar voru
á mánudag.
Vísindamenn við Duke-háskóla í
Norður-Karólínuríki kenndu tveim
rhesus-öpum að beita vélknúna
arminum til að leika tölvuleik án
þess að aparnir notuðu eigin útlimi.
Þetta tókst öpunum vegna þess að
vísindamennirnir höfðu grætt raf-
rás við heilann í þeim og þannig
myndað tengingu á milli boðanna í
heila apanna og vélarmsins.
Niðurstöður tilraunanna lofa
góðu fyrir fólk sem orðið hefur fyr-
ir heilaáfalli eða lamast af ein-
hverjum ástæðum, að því er segir í
niðurstöðunum, er birtar eru í vís-
indatímaritinu Public Library of
Science. Möguleikinn er sá, að
„hægt sé að nota heilaboðin beint til
að stýra gervilim“, segir aðalhöf-
undur tilraunarinnar, taugalíffræð-
ingurinn Miguel Nicolelis.
Vísindamennirnir byrjuðu á því,
að græða fjölda örleiðara í heila ap-
anna. Leiðararnir voru tengdir við
tölvu sem notuð var til að skrá og
greina heilastarfsemi apanna á
meðan tilraunin fór fram. Í fyrstu
fengu aparnir stýripinna til að leika
tölvuleik sem fólst í því að hitta í
mark á stórum skjá. Þeir fengu
sopa af ávaxtasafa í verðlaun þegar
þeim tókst að hitta í mark.
Stýripinninn var í raun tengdur
við vélarminn í öðru herbergi og
það var sá armur sem færði til
tölvubendilinn. Vísindamennirnir
aftengdu síðan stýripinnann til þess
að komast að raun um hvort aparn-
ir gætu haldið áfram að leika leik-
inn með tengingunni á milli heila
þeirra og vélarmsins. Til að byrja
með héldu aparnir áfram að hreyfa
framlappirnar líkt og þeir væru að
hreyfa stýripinna, en smám saman
hættu þeir handapatinu.
„Að nokkrum dögum liðnum upp-
götvaði apinn skyndilega að hann
þurfti alls ekki að hreyfa útlimina,“
segir Nicolelis. „Hann slakaði al-
gerlega á vöðvunum, hreyfði ekki
útlimina og stjórnaði vélarminum
með heilaboðunum einum og því
sem hann sá. Greining okkar á
heilaboðunum sýndi, að [apinn]
lærði að gera vélarminn að sínum
og aðlaga arminn heilanum í sér
eins og um væri að ræða hans eigin
útlim.“
Það sem gerir þessar niðurstöður
frábrugðnar fyrri niðurstöðum á
þessu sviði er hversu nákvæmum
hreyfingum aparnir náðu, að sögn
Sandro Mussa-Ivaldi, sem einnig
sinnir rannsóknum sem þessum.
„Það hefur lengi legið fyrir að
hægt væri að tengja rafboð við ut-
anaðkomandi tæki, en hingað til
hafa þær hreyfingar sem hægt hef-
ur verið að framkvæma með þess-
um hætti verið fremur takmark-
aðar,“ segir Mussa-Ivaldi. „Aparnir
í þessari tilraun náðu flóknari
hreyfingum.“
Vélmenni stjórnað með heilaboðum
Durham. AFP.
’ Apinn lærði að aðlaga arminn heil-
anum í sér eins og
um væri að ræða
hans eigin útlim. ‘


 
 


 


 
 


 
   
  

!"


#

 
%



 "

  


"
     
 
   
!" #
$  %      &
  
 '#  '   &
%   
 
  (   #      &) 

 %    !    ' 

 %  
*+  & 
 &

 '!

(

)