Morgunblaðið - 06.11.2003, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 6. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VIÐ UPPHAF fjármála-ráðstefnu sveitarfélag-anna, sem nú stenduryfir, sagði Vilhjálmur
Þ. Vilhjálmsson, formaður Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga,
þröngan fjáhag sveitarfélaganna
og aukningu skulda margra sveit-
arsjóða vera mönnum efst í huga.
Ráðstefnan er sú fjölsóttasta
frá upphafi og sitja hana 420–430
þátttakendur víðs vegar af land-
inu.
Síauknar kröfur um
þjónustu sveitarfélaganna
Vilhjálmur benti á helstu
ástæður fyrir erfiðari fjárhag
sveitarfélaganna og benti á sí-
auknar kröfur um þjónustu af
hálfu sveitarfélaganna. „Við hljót-
um að spyrja okkur í dag, þegar
við stöndum frammi fyrir veruleg-
um fjárhagsörðugleikum, þurfum
við að hugsa forgangsröðun verk-
efna upp á nýtt. Getum við sinnt
óskum allra nánast eins og menn
heimta og krefjast? Hvort sem
þar er um að ræða lögbundin eða
ólögbundin verkefni. Það er alls
staðar þrýstingur á sveitarfélögin
að bæta og efla þjónustuna.“
Vihjálmur sagði að mun fleiri
lögskyld verkefni hefðu bæst við
án þess að þeim verkefnum fylgdu
endilega nægir fjármunir til sveit-
arfélaganna. Þarna mætti nefna
einsetningu grunnskólans, húsa-
leigubætur og hertar kröfur til
sveitarfélaganna vegna fráveitu-,
sorp- og urðunarmála. Á sama
tíma hefðu skattalagabreytingar
sem auðvelduðu mönnum að færa
einkarekstur í hlutafélagsform
orðið til þess að rýra útsvarstekj-
ur sveitarfélaganna. Vilhjálmur
sagði þannig mega ætla að fjölgun
einkahlutafélaga á hefði skert út-
svarstekjur sveitarfélaganna um á
annan millljarð króna á ári. Vil-
hjálmur benti og á að á sama tíma
og íbúum á höfuðborgarsvæðinu
hefði fjölgað úr tæpum 110 þús-
und árið 1990 í nær 180 þúsund
íbúa í fyrra, eða um 23% hefði íbú-
um á landsbyggðinni fækkað úr
tæplega 110 þúsundum í liðlega
108 þúsund. Þetta þýddi samdrátt
í tekjum hjá mörgum sveitarfélög-
um á landsbyggðinni en eðli máls-
ins samkvæmt reyndist mörgum
þeirra erfitt að lækka rekstrar-
kostnað á móti. Að síðustu nefndi
Vilhjálmur minnkandi framlög úr
Jöfnunarsjóði sveitarfélaganna,
m.a. vegna þess að sjóðurinn hafi
fengið sérstakt 700 milljóna króna
framlag árin 2000–2002 en ekki
lengur.
Vilhjálmur sagði ábyrgð ríkis-
valdsins mikla varðandi þessa
þróun mála og sagðist raunar
stundum efast um að skilningur
ráðherra, alþingismanna og emb-
ættismanna á þessum málum væri
nægilegur. „Það er algert grund-
vallaratriði að menn átti sig á því
að þarf sífellt að vera að ræða
málin, að semja um málin og gera
það af gagnkvæmu trausti. Ég
geri kröfu til þess að þessi tvö
stjórnsýslustig í landinu, ríki og
sveitarfélög, vinni vel saman og að
það sé gagnkvæmt traust og
skilningur milli þeirra.“
Nær hálft hundrað sveitarfé-
laga með færri en 400 íbúa
Vilhjálmur ræddi einnig um
sameiningu sveitarfélaganna og
sagði að nú væru 104 sveitarfélög
í landinu og þar af væru 49 með
400 íbúa eða færri. „Því nefni ég
400 íbúa? Jú, vegna þess að í lög-
bók þjóðveldisins frá 12. öld og
nefnd hefur verið Grágás er að
finna ákvæði um sveitarstjórnir
og þar segir að það sé löglegt ef
tuttugu búendur eru í því eða
fleiri. Samkvæmt því hefur lág-
marksíbúafjöldi í sveitarfélagi á
12. öld verið nálægt 400 manns.
Enn í dag, nokkrum árum síðar,
eru 49 sveitarfélög með færri en
400 íbúa.“
Vilhjálmur sagði að b
að skipa verkefnisstjórn
að vinna að sameiningu s
laga og endurskoðun á te
um þeirra og verkaskipti
og sveitarfélaganna. Men
sett sér það markmið að
og efla sveitarfélögin
myndi heildstæð atvinnu-
ustusvæði og verði þanni
stjórnsýslueiningar. Þann
treysta sjálfsforræði byg
anna og sveitarfélögin
geta tekið við fleiri verk
ríkinu. Mikil vinna væri f
an á hjá verkefnisstjórnin
þessara mála og eins h
arfélögunum heima í hér
Rætt um erfiða fjárhagsstöðu á fjármálaráðste
Þrýstingur
á að bæta
og efla
þjónustu
Þátttakendur á fjármálaráðstefnu sveitarfélaganna hafa aldrei á
Félagsmála- og fjármálará
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsso
FJÁRMÁLARÁÐHERRA, Geir H.Haarde, gerði hagstjórnina á næstuárum að umtalsefni í ávarpi sínu áfjármálaráðstefnu sveitarfélag-
anna. Sagði hann miklu skipta hvernig hið
opinbera, þ.e. bæði ríki og sveitarfélög, næðu
að hafa taumhald á útgjöldum þegar fram-
kvæmdir á Austurlandi stæðu sem hæst. Geir
lagði áherslu á að sveitarfélögin öxluðu
ábyrgð í þessu sambandi með því að draga þá
úr eða fresta framkvæmdum til síðari tíma.
Árni Magnússon félagsmálaráðherra sagði
verkefnisstjórn vegna breyttrar verkaskipt-
ingar ríkis og sveitarfélaga myndi leggja
áherslu á að hafa náið samráð við sveit-
arfélögin og samtök þeirra, þingmenn og
fleiri áður en farið verði að vinna að tillögum
um sameiningu einstakra sveitarfélaga. Árni
sagði sér kunnugt að tillaga sem samþykkt
hafi verið á fulltrúaráðsfundi Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga um stækkun sveitarfé-
laga hefði sætt talsverðri gagnrýni en í til-
lögunni sé gert ráð fyrir að meirihluti
atkvæða á öllu því svæði þar sem kosning fer
fram ráði úrslitum um það hvort sameining
telst samþykkt. „Ég vil taka það fram,“ sagði
Árni, „að þessi mál eru enn til skoðunar og
að engin ákvörðun liggur fyrir um að vikið
verði frá því fyrirkomulagi sem nú tíðkast
sem er að niðurstaða í hverju sveitarfélagi
fyrir sig ráði úrslitum.“
Árni tók þó fram að það væri skýr afstaða
Alþingis, ríkisstjórnarinnar og mikils meiri-
hluta sveitarstjórnarmanna að efla og
stækka sveitarfélögin þannig að þau geti bet-
ur sinnt auknum verkefnum sem þeim séu
f
í
i
a
m
u
a
e
s
l
s
s
a
þ
s
a
þ
f
Stækkun eða tvær gerðir sve
BRAUTRYÐJENDUR
Í BISKUPAKIRKJU
Klofningur virðist standa fyrirdyrum, bæði innan biskupa-kirkjunnar í Bandaríkjunum
og í Sambandi anglíkanskra kirkna á
heimsvísu, eftir að Gene Robinson var
vígður biskup í New Hampshire síð-
astliðinn sunnudag. Robinson er
fyrsti maðurinn, er lýst hefur því yfir
opinberlega að hann sé samkyn-
hneigður, sem vígður er til biskups-
embættis í einni af helztu deildum
kristinnar kirkju. Robinson var áður
kvæntur og á börn, en hefur um 14 ára
skeið búið með karlmanni og ekki far-
ið í felur með kynhneigð sína. Leiðtog-
ar biskupakirkjunnar í Bandaríkjun-
um samþykktu í ágúst síðastliðnum
með 62 atkvæðum gegn 42 að Robin-
son fengi biskupsembætti, eftir að
hann hafði verið kjörinn í biskups-
dæmi sínu.
Strax í sumar hótuðu 24 biskupar í
Bandaríkjunum að segja af sér, yrði
Robinson valinn. Um það er nú rætt
meðal íhaldssamari anglíkana í
Bandaríkjunum að kljúfa sig frá bisk-
upakirkjunni. Um skeið þurfti Gene
Robinson lögregluvernd vegna
margra morðhótana og við íþrótta-
leikvanginn, þar sem hann var vígður
biskup, safnaðist saman hópur mót-
mælenda, sem báru t.d. skilti með
áletruninni „guð hatar homma“.
Víða um heim, ekki sízt í Afríku,
hafa anglíkanskir biskupar jafnframt
hótað að slíta öllu sambandi við bisk-
upakirkjuna bandarísku. „Djöfullinn
hefur augljóslega komizt inn í kirkju
okkar,“ sagði Benjamin Nzimbi, erki-
biskup í Kenýa. Peter Jensen, erki-
biskup í Sydney í Ástralíu, sagði:
„Þetta er mjög dapurlegur dagur fyrir
kirkjuna … að mínu áliti er hann ekki
biskup.“
Biskupakirkjan í Bandaríkjunum
stóð frammi fyrir þeirri spurningu,
sem gerist áleitnari innan ýmissa
kristinna kirkjudeilda, ekki sízt meðal
mótmælendakirkna á Vesturlöndum,
hvort eigi að vega þyngra; þeir ritn-
ingarstaðir þar sem samkynhneigð er
vissulega fordæmd sem syndsamlegt
athæfi, eða megininntak kristinnar
kenningar um kærleika og umburðar-
lyndi, manngildi og mikilvægi sér-
hvers einstaklings. Svar meirihlutans
innan biskupakirkjunnar er að síðar-
nefnd atriði ritningarinnar ráði
meiru. Ýmsir prestar biskupakirkj-
unnar hafa blessað sambúð samkyn-
hneigðra og a.m.k. í einu biskups-
dæmi, í höfuðborginni Washington, er
í undirbúningi að semja sérstakt
blessunar- eða vígsluritúal til þeirra
nota.
Af hálfu gagnrýnenda biskups-
vígslu Robinsons hefur því verið hald-
ið fram að fólk geti ekki bara valið úr
kenningunni það sem því hentar; ritn-
ingin sé skýr hvað það varðar að sam-
kynhneigð sé syndsamleg. Á móti er
ekki úr vegi að benda á að í biblíunni
má líka finna réttlætingu á þræla-
haldi; engu að síður voru það ekki sízt
ýmsir kirkjunnar menn, sem börðust
fyrir afnámi þess á Vesturlöndum, á
þeirri forsendu að það stríddi gegn
kenningu Krists. Í Nýja testamentinu
er líka auðvelt að finna réttlætingu
þess að kynin eigi að vera ójöfn og
konur eiginmönnum sínum undirgefn-
ar, ef leitað er með því hugarfari.
Engu að síður hafa margar kirkju-
deildir mótmælenda vígt konur til
prests- og biskupsembætta og pré-
dika jafnrétti kynjanna. Raunar er
það svo að innan Sambands anglík-
anskra kirkna vígja sumar kirkjur
konur til prests og aðrar ekki, án þess
að það hafi leitt til klofnings innan
sambandsins.
Og auðvitað hafa samkynhneigðir
menn áður verið vígðir til biskups-
embættis – það hefur bara ekki verið
opinbert. Dómprófasturinn við dóm-
kirkjuna í Southwark í Englandi, Col-
in Slee, sagði á mánudag að anglík-
anar ættu að fagna því að „loksins
hefur opinská og heiðarleg vígsla
samkynhneigðs biskups átt sér stað.
Þær hafa verið margar áður, en engin
þeirra opinská eða heiðarleg“.
Hér er komið að þeim kjarna máls-
ins, sem gjarnan mætti verða fleiri
kristnum mönnum en bara anglíkön-
um í Bandaríkjunum umhugsunar-
efni. Við vitum öll að samkynhneigð er
til, hefur alltaf verið til og mun alltaf
verða til. Á undanförnum árum og
áratugum hafa fræðsla og umræður
um samkynhneigð farið mjög vaxandi
á Vesturlöndum og þar af leiðandi
dregið úr þeim fordómum, sem alla
jafna spretta af þögn og fáfræði. Engu
að síður eru enn mjög margir samkyn-
hneigðir, sem þora ekki að opinbera
kynhneigð sína, leggja ekki í að segja
frá tilfinningum, sem eru þó jafnsann-
ar og -einlægar og tilfinningar gagn-
kynhneigðra, af ótta við fordæmingu
samfélagsins. Kristið fólk hlýtur að
spyrja sjálft sig hvort það vilji heldur;
ýta undir það að samkynhneigt fólk
lifi í lygi, jafnvel allt sitt líf, fremur en
að „koma út úr skápnum“ og öðlast
það frelsi, sem kristin kenning lofar
okkur að sannleikurinn muni veita.
Hvort er mikilvægara, að halda fast
við nokkra ritningarstaði, þar sem
samkynhneigð er fordæmd, eða sú
frumskylda allra kristinna manna að
sýna náunganum skilyrðislausan kær-
leika, sem breiðir yfir allt, trúir öllu,
vonar allt og umber allt, svo vitnað sé
til Páls postula?
Fremur en að hóta klofningi á
grundvelli bókstafstrúar ættu anglík-
anar og aðrir kristnir menn, í Banda-
ríkjunum og annars staðar, að velta
fyrir sér svörunum við þessum grund-
vallarspurningum.
Gene Robinson hefur sýnt mikið
hugrekki með því að viðurkenna sam-
kynhneigð sína og sýna kirkju sinni
jafnframt áfram þá hollustu, þrátt fyr-
ir margvíslegan mótbyr, að biskupa-
kirkjufólk í New Hampshire og meiri-
hluti leiðtoga kirkjunnar í
Bandaríkjunum treystir honum fyrir
biskupsembættinu. Biskupakirkju-
menn vestra eru brautryðjendur í
þessu efni og ákvörðun þeirra verður
vonandi til þess að vekja aðra kristna
menn víða um lönd til umhugsunar um
eigin framkomu við hinn samkyn-
hneigða minnihluta. Það er mikið til í
orðum Douglas Theuner, forvera Rob-
insons í embætti, sem sagði við bisk-
upsvígsuna á sunnudag: „Þú, Gene,
ert það einingartákn innan kirkjunn-
ar, sem við hinir gátum ekki verið.
Vígsla þín sem biskups mun kalla til
okkar stóran hóp kristinna manna,
sem við vildum ekki kannast við.“