Morgunblaðið - 16.11.2003, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Furstinn af Liechtenstein,Hans-Adam II, segistfagna því að EFTA-löndinhafi nú skrifað undirstækkunarsamning EES
en viðurkennir að í Liechtenstein
hafi menn gert sér vonir um að
Tékkland og Slóvakía kæmu að
minnsta kosti á einhvern hátt til
móts við kröfur furstadæmisins.
Furstadæmið hafi í reynd verið
sjálfstætt allt frá árinu 1806 og
hlutlaust frá árinu 1866.
Furstinn segir Tékkóslóvakíu
hins vegar ekki hafa viðurkennt
sjálfstæði Liechtensteins fyrr en
1938 en að allt frá lokum síðari
heimstyrjaldarinnar hafi Tékkó-
slóvakía litið á furstadæmið líkt og
það hefði verið hluti af Þýskalandi
og í stórum dráttum megi segja að
svo sé enn.
Viðurkenndum ekki
innlimun Tékkóslóvakíu
„Og það þrátt fyrir að við værum
eitt af fáum ríkjum í Evrópu sem
ekki viðurkenndu München-sátt-
málann frá árinu 1938, bæði vegna
tengslanna á þeim tíma við Tékkó-
slóvakíu og eins vegna þess að við
studdum útlagastjórn Tékkóslóv-
akíu og samþykktum ekki innlimun
Bæheims og Mæris í Þriðja ríkið. Á
þeim tíma áttum við landamæri að
Þýskalandi þannig að staða okkar
var vissulega engan veginn auð-
veld.“
Hans-Adam II segir kröfuna um
viðurkenningu á sjálfstæði koma á
undan kröfunni um fjárhagslegar
bætur vegna eignaupptöku landa
sem ríkisborgarar Liechtensteins
áttu í Tékkóslóvakíu.
„Fyrir okkur var afar mikilvægt
að þeir viðurkenndu að fullu sjálf-
stæði Liechtensteins og ég hef
raunar sjálfur lengi barist lengi fyr-
ir því að sjálfstæði okkar væri við-
urkennt og raunar eins fyrir því að
við yrðum aðilar að Sameinuðu
þjóðunum, sem við urðum 1990, og
að við hlytum alþjóðlega viðurkenn-
ingu sem sjálfstætt og hlutlaust
ríki. Það má segja að lengi vel hafi
menn sett spurningamerki við sjálf-
stæði Liechtensteins og jafnvel
meðal stærri lýðræðisþjóðanna var
það viðhorf uppi hér áður fyrr að
land eða ríki, sem ekki næði tiltek-
inni stærð, væri ekki raunverulega
sjálfstætt. Þetta var vandamál fyrir
okkur, eins og menn geta ímyndað
sér.“
Alois erfðaprins leggur áherslu á
að að því er varðar stækkunar-
samning EES hafi Liechtenstein
aðskilið fjárhagslegar kröfur frá
kröfunum um viðurkenningu Tékka
og Slóvaka á sjálfstæði þjóðarinar.
„Málið snerist fyrst og fremst um
það að þessar þjóðir viðurkenndu
furstadæmið að fullu sem sjálfstætt
ríki eins og öll önnur ríki í Evrópu
hafa gert. Að því er fjárhagslegu
kröfurnar varðar vegna upptöku
eigna íbúa Liechtensteins er þar
fyrst og fremst um upptöku jarða í
Tékklandi að ræða. Hvers virði þær
jarðir eru núna er vitaskuld erfitt
að segja til um,“ segir prins Alois.
Hans-Adam II segir að út frá
efnahagslegum forsendum væri
skynsamlegast af hálfu Tékka og
Slóvaka að skila umræddum land-
svæðum aftur. „Raunar skilja sum-
ir þar að það væri mjög skynsam-
leg ráðstöfun. Þarna er að miklu
leyti um gamlar, sögulegar bygg-
ingar að ræða, gamla kastala,
kirkjur o.s.fr.v. auk landbúnaðar-
lands og skóga. Það hefur nær ekk-
ert verið gert fyrir þessar bygg-
ingar frá árinu 1938 og því geta
menn gert sér í hugarlund í hvers
konar ástandi þær eru og hversu
gríðarlega mikla fjárfestingu þarf
til þess að koma byggingunum í
sæmilegt lag aftur. Það er alveg
ljóst að landbúnaðurinn og skóg-
arhögg á þessum landsvæðum
stendur ekki undir slíkri fjárfest-
ingu. Við höfum hvað eftir annað
bent á að við séum bæði reiðubúin
og höfum til þess fjárhagslegt bol-
magn að leggja í þá fjárfestingu
sem þarf vegna þessara bygginga
og eins að fjárfesta í landbúnaði og
skógrækt. Landsvæðin sjálf í Tékk-
landi og efnahagslífið þar myndi því
hagnast á því að við fengjum landið
aftur. Þetta væri klárlega efnahags-
lega skynsamlegasta lausnin en því
miður hefur skynsemin ekki alltaf
völdin þegar pólitík og tilfinningar
eru annars vegar.“
Full aðild að ESB
hentar Liechtenstein ekki
Furstinn segir samninginn um
Evrópska efnahagssvæðið í reynd
vera bestu hugsanlegu lausnina í
utanríkismálum Liechtensteins.
„Hann færir okkur eiginlega alla
þá kosti sem fylgja fullri aðild að
ESB án þess að kostnaðurinn verði
alltof mikill fyrir okkur þó hann
hafi raunar aðeins hækkað með
stækkuninni. En miðað við fulla að-
ild er kostnaðurinn samt viðráð-
anlegur og mun minni en kostirnir
sem fylgja því að vera aðili að EES.
Við gerum okkur engar falskar
hugmyndir – ef við yrðum fullgildir
aðilar að Evrópusambandinu væru
áhrif okkar þar hverfandi og við
myndum missa meira sjálfræði en
við ynnum á móti. Þess vegna held
ég að það komi vart til greina nema
þá að alger breyting yrði á sam-
bandinu.“
Hans-Adam II segir meðaltekjur
á mann í Liechtenstein vera mjög
háar og landið sé eitt fárra landa
sem fái til sín „Gastarbeiter“ eða
vinnuafl frá Sviss! „Okkur vegnar
vel, atvinnuleysi er ekki nema 2,2%,
atvinnulífið er fjölbreytt og landið
er eitt iðnvæddasta þjóðfélag í Evr-
ópu, liðlega 45% vinnuaflsins starfa
í iðnaði og 54% við alls konar þjón-
ustu og þá ekki síst í fjármálaþjón-
ustu. Ég myndi því segja að við
séum með breitt og öflugt atvinnu-
líf.“
Hans Adam II segir að vissulega
hafi Liechtenstein dregist inn í eins
konar „skandínavískt bandalag“
með Noregi og Íslandi innan
EFTA-EES.
„Ég var á þeim tíma mjög fylgj-
andi því að við gerðumst aðilar að
samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið, jafnvel þótt Sviss
myndi hafna því, eins og raunin
varð. Það mátti og búast við því að
sum EFTA-landanna myndu ganga
til liðs við ESB.
En mér finnst að við höfum átt
gott samstarf með Íslandi og Nor-
egi og mér þykir það ekki ókostur
að við séum bara þrjú lönd sem eig-
um í þessu samstarfi. Hagsmunir
okkar eru í stórum dráttum ekki
svo ólíkir. Liechtenstein á að vísu
engar fiskiauðlindir eða olíu, en
þrátt fyrir það eru sameiginlegu
hagsmunirnar það miklir varðandi
aðgang að innri markaði Evrópu-
sambandsins að samstarfið hefur
gengið mjög vel. Ég held að öll
löndin þrjú séu sammála um að
efnahagslega sé þetta mjög góð
lausn,“ segir hans Adam II.
Prins Hans-Adam II segir Tékkóslóvakíu hafa litið á og meðhöndlað Liechtenstein sem hluta af Þýskalandi
EES besta
lausnin
AP
Alois prins og Hans-Adam II, fursti af Liechtenstein, lyfta glösum í garði Liechtensteinkastala í Vaduz.
Að lokinni undirritun
samningsins um stækkun
EES í Vaduz í Liechtenstein
hélt Arnór Gísli Ólafsson
til furstahallarinnar og
ræddi þar við furstann,
prins Hans-Adam II, og
erfðaprinsinn Alois.



        

     
         " ##$% 
   
  &
   '  (

) *+   

   !       -#.%/&#.%%

0 #%11
  2 ( (      * 
3  4  #5#.'6&7 
+ *    

0 #89%   
! 
 :  
   "7
4 #8#/0 #8%%
    "7

   !      
       
#1#;&#1#862  ,,<  
+   
  2  ,,
! #1$8        4
"  

        
#1$1&#1;/

0 #181 2  ,, (,,

 
= 



 



!>
?4+ 



@.99.A


arnorg@mbl.is
MÖRGUM var létt þegar Noregur, Ísland og
Liechtenstein undirrituðu stækkunarsamning
EES í Vaduz í Liechtenstein á þriðjudaginn en
Hans-Adam II, furstinn af Liechtenstein og
sonur hans, erfðaprinsinn Alois, lýstu í samtali
við Morgunblaðið strax nokkrum vonbrigðum
með að ekki hefði tekist að fá Tékka og Slóvaka
til þess að skipta um skoðun. Furstinn og prins-
inn töldu engu að síður að töluvert hefði áunn-
ist; tekist hefði að vinna réttmætum kröfum
Liechtenstein hljómgrunn meðal ríkja Evrópu
og að það myndi vissulega koma Liechtenstein
til góða í framtíðinni enda stæði ekki til að
leggja til hliðar kröfur um fulla sjálfstæðisvið-
urkenningu frá Tékkum og Slóvökum.
Upphaflega var gert ráð fyrir að EFTA-ríkin
myndu undirrita samninginn um miðjan októ-
ber en málið tafðist um fjórar vikur vegna þess
að Liechtenstein neitaði að skrifa undir nema
því aðeins að Tékkaland og Slóvakía lýstu því
yfir að furstadæmið hefði um langt skeið verið
fullvalda ríki. Tékkland og Slóvakía töldu sig
aftur á móti ekki geta viðurkennt sjálfstæði
Liechtensteins nema frá þeim tíma þegar
Tékkóslóvakíu var skipt árið 1992 . Ríkisstjórn
Liechtenstein sat fast við sinn keip og furstinn
sagði opinberlega að fullveldi furstadæmisins
væri mikilvægara en stækkun EES. Í þessu
sambandi er rétt að hafa í huga að umtals-
verðar eignir furstafjölskyldunnar í Tékklandi,
og raunar fleiri Liechtensteinbúa einnig, voru
gerðar upptækar samkvæmt svokölluðum Be-
nes-tilskipunum eftir lok síðari heimsstyrjald-
arinnar. Alls er um að ræða um 900 ferkíló-
metra lands í Tékklandi og þar af átti
furstafjölskyldan um 700 ferkílómetra og er
verðmæti eignanna talið hlaupa á hundruðum
milljóna svissneskra franka. Raunar hefur
komið fram að furstinn er ekki nema rétt mátu-
lega bjartsýnn á að fá þau lönd afhent aftur.
Sumir fjölmiðlar í Liechtenstein héldu því fram
að bankamenn þar hefðu loks knúið ríkisstjórn-
ina og furstann til að undirrita samninginn;
ekki væri hægt að fórna gífurlegum fjárhags-
legum og efnahagslegum hagsmunum á altari
gamalla sjálfstæðisdeilna. Hvernig sem því er
varið var málið ákaflega viðkvæmt og komu Ís-
lendingar að lausn þess; Halldór Ásgrímssson
utanríkisráðherra sagði raunar að málið væri
eitt hið viðkvæmasta sem hann hefði fengist við
á pólitískum ferli sínum.
Sumir hafa fullyrt að í furstadæminu sé að
finna eina konunglega einveldið í Evrópu en
það er kannski fulldjörf fullyrðing. Furstinn er
þjóðhöfðingi Liechtensteins og engin lög öðlast
gildi nema hann undirriti þau. Hann er fulltrúi
landsins út á við og hann útnefnir að tilllögu
þingsins ríkisstjórn og hefur raunar vald til að
leysa hana upp. Þá útnefnir hann og hæsta-
réttadómara. Furstinn hefur því vissulega mik-
il völd og haft var „náið samráð“ við hann áður
en ríkisstjórnin ákvað að neita að skrifa undir
stækkunarsamninginn. Og utanríkisráðherrar
Noregs, Íslands og Liechtenstein héldu fyrst til
hallar furstans og ræddu við hann áður en
skrifað var undir samninginn.
Barátta sem hafði áhrif
Morgunblaðið/Arnór Gísli
Hans Adam II og Halldór Ásgrímsson ræðast við í höll furstans fyrir undirritun samningsins.