Morgunblaðið - 16.11.2003, Blaðsíða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 2003 31
HUGMYNDIR SKAL SENDA Á HÖFUÐBORGARSTOFU, AÐALSTRÆTI 2, 101 REYKJAVÍK,
MERKT VETRARHÁTÍÐ EÐA FYLLA ÚT EYÐUBLAÐ Á VEFSVÆÐINU WWW.REYKJAVIK.IS/VETRARHATID
NÁNARI UPPLÝSINGAR VEITIR SIF GUNNARSDÓTTIR, SIF@VISITREYKJAVIK.IS, 590 1500 / 693 9361
Vetrarhátíð í Reykjavík verður haldin í þriðja sinn dagana 19. til 22.
febrúar 2004 og er undirbúningur þegar hafinn. Höfuðborgarstofa hefur
umsjón með framkvæmd og skipulagningu Vetrarhátíðar. Listamenn og
listunnendur, íþróttafélög og önnur félagasamtök, skólafólk, söfn, gallerí,
veitingahús, verslanir, fyrirtæki - og allir þeir sem hafa áhuga á að gæða
borgina fjölbreyttu og leikandi lífi í febrúar eru hvattir til að senda inn
hugmyndir og tillögur að dagskráratriðum fyrir Vetrarhátíð 2004 fyrir
laugardaginn 13. desember.
Hlutverk stjórnar Vetrarhátíðar er almenn samræming og kynning á
Vetrarhátíð. Um takmörkuð fjárframlög til atriða getur verið að ræða og
mun stjórn hátíðarinnar meta framlög á grundvelli framkvæmdar- og
kostnaðaráætlanna.
STJÓRN VETRARHÁTÍÐAR AUGLÝSIR EFTIR DAGSKRÁRATRIÐUM
VETRARLEIKAR
z
e
t
o
r
MARGIR kannast við nafnið Dave
Pelzer, hann er jú maðurinn sem
skrifaði hina margumtöluðu bók
Hann var kallaður „þetta“,
þar sem hann segir frá
skefjalausu ofbeldi sem
hann varð fyrir í æsku af
hendi móður sinnar. Dave
Pelzer skrifaði aðra bók í
framhaldinu, Umkomu-
lausa drenginn, en þar seg-
ir hann frá því sem tók við
eftir að hann var tekinn frá
móður sinni og komið í fóst-
ur og var það ekki síður erf-
iður tími, þó að á annan hátt væri.
Þessi þriðja og síðasta bók í þríleik
Dave Peltzer um þyrnum stráða lífs-
göngu, segir frá fullorðinsárum
hans, eða frá því hann verður 18 ára
og þarf að fara að sjá fyrir sér sjálfur
og standa á eigin fótum í lífinu. Hér
segir frá baráttunni á vinnumark-
aðnum, fyrstu ástinni, fyrsta (og
eina) barninu og stóru ástinni. En
hér segir fyrst og fremst frá innri
baráttu hans vegna reynslu þar sem
hann var brotinn svo markvisst nið-
ur að það er enginn hægðarleikur
fyrir hann að vera innan um „venju-
legt“ fólk og taka þátt í lífinu yfir-
leitt. Baráttan við að hata ekki held-
ur fyrirgefa foreldrunum, baráttan
við að verða ekki eins og þau og bar-
áttan við að verða ekki beiskur og
sökkva sér í sjálfsvorkunn. Baráttan
við að verða ekki geðveikur, barátt-
an við að gefast ekki upp. Baráttan
við að halda haus og lifa af.
Dave er bráttumaður af fyrstu
gráðu, ótrúlega einbeittur og fylginn
ákvörðunum sínum. Og í þessari bók
nær hann loks að verða maður sem
stendur undir nafni, rétt eins og bók-
artitillinn vitnar um.
Þó að hér sé að finna stórmerka
sögu þessa ótrúlega manns er bókin
ekki meistarastykki í bókmenntaleg-
um skilningi. Hana skortir stílfræði-
lega spretti og skáldlegt líkingamál
og hún verður á köflum endurtekn-
ingasöm. En henni er eflaust ekki
æltað að vera neitt annað en hrá
saga þessa manns og erfið-
leikanna sem hann þarf að
takast á við. En það hefði
ekki skemmt að klæða a.m.k.
hluta textans í litríkari
klæði. Eins þótti mér hún
svolítið langdregin á köflum,
sérstaklega þegar Dave
fjallar um herinn, þar missir
hann sig stundum í flugvéla-
maníunni og hernaðarlegum
útlistunum, sem ekki koma
efni bókarinnar við. Aftur á móti var
mjög fróðlegt að komast að því
hversu miklar „þrælabúðir“ herinn
raunverulega er.
Mér þótti höfundur teygja lopann
helst til of mikið í bókarlok, þar sem
hann rekur samtöl við sína heittelsk-
uðu lið fyrir lið. Það verður leiði-
gjarnt og hættir að vera einlægt og
fer yfir í að vera væmið.
En saga þessa manns er með mikl-
um ólíkindum og bókarskrif hans
hafa sannarlega tilgang. Þau eru leið
hans til að vinna sig út úr erfiðleik-
unum, aðferð til að vekja athygli og
umræðu um ofbeldi sem börn verða
fyrir á heimilum sínum og ekki síst
eru þessar bækur öðrum til uppörv-
unar sem standa í svipuðum sporum
og eiga erfitt með að trúa að hægt sé
að vinna sig út úr vítinu. Þetta er bók
sigursins. Sigurs vonarinnar, kær-
leikans og einstaklingsins á sjálfum
sér.
Seigla og sigur
BÆKUR
Sjálfsævisaga
Dave Pelzer.
Sigrún Árnadóttir þýddi.
JPV-útgáfa 2003,
391 bls.
Maður að nafni Dave
Kristín Heiða Kristinsdóttir
Dave Pelzer
Hundrað og 1 ljóð
hefur að geyma
ljóð eftir 101 sam-
tímaskáld sem
skráð hafa ljóð sín
á www.ljod.is.
Bókin kemur út í
dag, á Degi ís-
lenskrar tungu.
„Fyrir sjö árum
síðan gaf ég út mína fyrstu ljóðabók
og hef síðan þvælst um borg og sveit-
ir undir merkjum ljóðsins,“ segir Dav-
íð Á. Stefánsson einn aðstandenda
ljod.is. „Við byrjuðum fyrir tveimur ár-
um síðan, 16. nóvember 2001, á
Degi íslenskrar tungu, fæðingardegi
Jónasar Hallgrímssonar. Fyrsta ljóð
dagsins var Helvíti, eftir Jónas sjálf-
an. Fljótlega var almenningi boðið að
skrá sig með notandanafni og lyk-
ilorði og ljóðin tóku að hlaðast inn. Í
dag eru ljóðin orðin hartnær 7.000
talsins. Hluta af afrakstrinum má svo
líta í bókinni sem við gefum út í tilefni
af tveggja ára afmælinu.“
Ljóð
KVENNAKÓRINN Vox feminae
efnir til útgáfuhófs í Listasafni
Reykjavíkur – Hafnarhúsi kl. 17 í
dag, sunnudag. Hófið er haldið í til-
efni af útgáfu geisladisksins Himna-
drottning. Kórinn syngja nokkur lög
af geisladisknum ásamt því að kynna
tónleika kórsins í Tate Gallery í
London sem haldnir verða þann 21.
nóvember nk. en þar flytur kórinn að
mestu íslensk lög í dagskránni Late
at Tate.
Útgáfuhóf
Vox feminae
♦ ♦ ♦
ALLTAF öðru hvoru birtast fréttir
af múslimskum konum sem orðið
hafa fórnarlömb svonefndra sæmdar-
morða þ.e. verið myrtar af fjölskyldu-
meðlimum fyrir þær sakir að hafa
sett blett á heiður fjölskyldunnar með
ósæmilegu athæfi. Og við hryllum
okkur og tölum um grimmd og villi-
mennsku, yppum öxlum og gleymum
að velta því fyrir okkur um hvað málið
snýst í raun og veru. Því sæmdarg-
læpir eru auðvitað aðeins toppurinn á
þeim ísjaka sem hlutskipti kvenna í
íslömskum löndum er, einsog Árni
Snævarr bendir á í upplýsandi eftir-
mála bókarinnar Brennd lifandi.
Í bókinni rekur jórdanska konan
Souad sögu sína frá bernsku til dags-
ins í dag og þar kemur glögglega
fram að í hennar heimkynnum eru
konur húsdýr, eign höfuðs fjölskyld-
unnar og verðmæti þeirra liggur ein-
göngu í meydómnum. Það er nefni-
lega greitt í gulli fyrir hreinar meyjar
á hjónabandsmarkaði og fjárhagsleg
afkoma fjölskyldunnar getur því ver-
ið í hættu ef þær farga meydómnum
frítt. Jafnvel þótt þeim sé nauðgað
eru þær réttdræpar. Afmeyjuð kona
er óþörf kona. Kona sem ekki er hægt
að koma í verð.
Souad lýsir kúguninni mjög vel.
Barsmíðar eru daglegt brauð og eðli-
legur hluti af tilverunni. Meybörn eru
kæfð í fæðingu því það er blettur á
karlmennsku manna að eiga margar
dætur og fáa syni. Konur hverfa spor-
laust án þess að nokkur láti sig það
neinu skipta. Einasta upphefð konu
er að giftast og því meira gull sem
fæst fyrir hana því meiri er upphefð-
in. Einföld staðreynd sem enginn vé-
fengir í samfélaginu. Málið flækist
reyndar vegna þeirrar ófrávíkjanlegu
reglu að systur verði að giftast í réttri
aldursröð, sú elsta fyrst og síðan koll
af kolli til þeirrar yngstu. Ef einhver
systranna gengur ekki út eiga þær
yngri enga möguleika á giftingu. Og
það er einmitt þessi regla sem veldur
ógæfu Souad. Hún verður ástfangin
af manni sem hefur beðið um hönd
hennar og verið sagt að bíða þar til
eldri systir hennar væri gift. Hún vill
ekki bíða. Hún vill elska hér og nú og
verður ófrísk. Brúðguminn tilvonandi
lætur sig auðvitað hverfa þegar svo er
komið og fjölskyldan ákveður að
Souad skuli tekin af lífi. Fyrir krafta-
verk sleppur hún lifandi, er bjargað af
franskri konu og flutt til Evrópu en
þar með er hörmungum hennar þó
engan veginn lokið. Þessi óhugnan-
lega lífsreynsla hefur tekið sinn toll
og nærri helmingur bókarinnar
fjallar um þá sálrænu og líkamlegu
erfiðleika sem hún gengur í gegnum
næstu tuttugu árin eftir björgunina.
Og í því liggur styrkur þessarar sögu.
Það vill nefnilega brenna við í þeim
lífsreynslusögum kvenna frá þriðja
heiminum sem flætt hafa yfir Vest-
urlönd á seinni árum að látið sé líta
svo út að hamingjan stökkvi alsköpuð
í fangið á þeim um leið og þær komist
til „hins siðmenntaða heims“. Svo ein-
falt er málið ekki. Engin kemur
ósködduð út úr svona reynslu og það
kostar margra ára baráttu við sjálfa
sig og umhverfið að losna úr viðjum
uppeldis og fortíðar.
Bókin er fantavel skrifuð, einlæg
og grípandi, vekur spurningar, svarar
spurningum og ber höfuð og herðar
yfir aðrar bækur af þessum meiði
sem ég hef lesið. Þýðing Árna Snæv-
arrs er vel unnin og rennur vel og
mikill fengur að fyrrnefndum eftir-
mála hans.
Útgefendur auglýsa gjarna bækur
með klisjunni: „bók sem allir ættu að
lesa“ og aldrei slíku vant er ég nærri
því sammála. Brennd lifandi er að
minnsta kosti bók sem allir hefðu gott
af að lesa.
Friðrika Benónýs
Sæmd og sálarangist
BÆKUR
Sönn frásögn
Souad, þýðandi Árni Snævarr, Vaka-
Helgafell 2003, 256 bls.
BRENND LIFANDI
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn