Morgunblaðið - 14.12.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
P
étur Steingrímsson í
Nesi er alinn upp á
bökkum Laxár í Að-
aldal. Undurfagurt
umhverfi árinnar
hefur verið umgjörð-
in um líf hans og nið-
ur hennar undir-
tónninn. Pétur lagðist í víking um
tíma og vann við iðn sína, plötu- og
ketilsmíði, víða um land. Hann undi
sér hvergi lengi fyrr en hann sneri
aftur heim á árbakkann, því áin tog-
aði svo sterkt.
Meira en sex áratugir eru liðnir
frá því Pétur fór að kasta flugu fyrir
stórlaxa og sprettharða silunga í
Laxá. Hann var langt innan við
fermingu þegar hann dró Maríufisk-
inn sinn, 18 punda lax. Síðan hefur
hann veitt í Laxá á hverju sumri, ut-
an einu sinni að hann fékk engan
þótt hann reyndi allt sumarið. Und-
anfarin 30 sumur hefur Pétur leið-
beint laxveiðimönnum af mörgum
þjóðernum um þá dularheima sem
leynast undir yfirborði árinnar fyrir
landi Ness. Hann þekkir þar hvern
hyl og skoru, bakka og breiðu. Ekki
síst skynjar hann hvernig nábúarnir
í djúpinu hugsa og hvar þeir eru lík-
legastir til að halda sig hverju sinni.
Innblástur á árbakkanum
Pétur er löngu landskunnur flugu-
hnýtari og kann skil á aragrúa sí-
gildra veiðiflugna úr ýmsum áttum.
Síðast en ekki síst hefur hann samið
uppskriftir að eigin flugum og marg-
ar hugmyndir hefur hann fengið á
bökkum Laxár í Aðaldal. Birta him-
insins og blikið á ánni hefur verið
honum innblástur í þeirri völundar-
smíð. Eins hefur hann lagað margar
sígildar laxaflugur að þeim sérstöku
aðstæðum sem ríkja í Laxá.
Pétur birtir uppskriftir að rúm-
lega 200 laxaflugum, þar af um 40 af
sínum eigin uppskriftum, í bókinni
glæsilegu, Veldu flugu. Auk upp-
skriftanna gerir Pétur grein fyrir
grundvallaratriðum fluguhnýtinga-
fræða, lýsir þróun laxaflugna og út-
skýrir hráefni til fluguhnýtinga. Þá
hefur hann skráð fjölda veiðisagna
og lýsir ánni sinni hjartfólgnu allt frá
upptökum í Mývatni til sjávar í
Skjálfanda. Bókin er prýdd fjölda lit-
mynda frá veiðum í Laxá og af laxa-
flugum. Aðspurður sagðist Pétur
hafa byrjað ritun bókarinnar í kring-
um árið 2000, eða kannski aðeins
fyrr. En hvernig valdi hann flugurn-
ar sem fjallað er um í bókinni?
„Margt af þeim eru flugur sem ég
hef veitt á í gegnum árin og hannað
sjálfur eða breytt sumum þeirra svo
þær henti betur í veiðina sem við
stundum hér í Laxá.“
En hvað hefur þú hannað margar
flugur sem ekki er sagt frá í bókinni?
„Það er hellingur alveg, sem ég
segi ekki frá. Maður verður að halda
einhverjum leyndarmálum fyrir
sjálfan sig,“ segir Pétur og hlær.
Húsbændur og hjú
Pétur á dagbækur sem hann hefur
fært í minnisstæð atvik frá um helm-
ingi leiðsöguferilsins, það er síðustu
15 til 16 árin. Sumar frásagnirnar
rifjaði hann upp með hjálp dagbók-
anna, en aðrar voru honum í fersku
minni. Veiðimennirnir sem Pétur
hefur fylgt til veiða eru af mörgum
þjóðernum og ólíkir persónuleikar.
Hann lýsir gjarnan samskiptum við
þá í þriðju persónu og nefnir þá
veiðimanninn húsbónda og sjálfan
sig þjón. Þú gefur „húsbændunum“
misjafnar einkunnir?
„Já, já, að sjálfsögðu. Þeir eru mis-
jafnir. Mjög margir hafa orðið vinir
mínir og ég er í sambandi við þá utan
veiðitímans bæði í síma og með
bréfaskriftum, en lítið í tölvupósti.“
Eru einhverjir þeirra þér sérstak-
lega kærir?
„Já, til dæmis Bandaríkjamaður-
inn William Young. Við tölumst við
svona vikulega að minnsta kosti.
Annar hvor hringir og svo skrifum
við oft. Við konan mín, Anna María
Aradóttir, höfum heimsótt hann
tvisvar til Bandaríkjanna. Við ætl-
uðum að fara til hans í þriðja skiptið í
haust, en fórum til Finnlands í stað-
inn. Anna María er þaðan.“
Pétur hefur ekki farið til veiða
með William Young erlendis og seg-
ist ekki kæra sig mikið um það.
Hann telur sig fá að veiða alveg nóg
hér heima. Pétur segist heldur ekki
geta gumað af veiðum sínum í er-
lendum ám. Það eina sem sé í frásög-
ur færandi er að einu sinni fékk hann
einn lax í ánni Cree, sem er lítil á í
Skotlandi. Hins vegar hefur hann
sankað að sér miklum upplýsingum
um veiðar erlendis og ekki síst út-
lendar laxaflugur.
„Ég les allt um flugur sem hönd á
festir og sæki mikið í efni frá Am-
eríku og einnig frá Englandi og
Skotlandi, einkanlega um þessar
gömlu og sígildu flugur. Eins hef ég
sótt í efni frá Noregi. Gamlar sígild-
ar norskar flugur eru mjög áhuga-
verðar, því þær eru mikið öðruvísi
hnýttar en þessar ensku. Það hefur
reynst mér vel að hnýta þær norsku
fyrir Laxá.“
Aðspurður sagðist Pétur ekki hafa
tekið neinar norskar flugur með í
bókinni. Hann segist auðveldlega
geta safnað efni í aðra bók um
áhugaverðar flugur.
Grundvallarrit um flugur
Í bókinni Veldu flugu er fjallað um
fluguhnýtingar og uppbyggingu
flugna frá grunni. Þetta er því
grundvallarrit í flugufræðum. Eins
birtir Pétur orðalista yfir helstu hug-
tök fræðanna á ensku og íslensku.
Hann segir eina af ástæðunum fyrir
því að hann skrifaði þetta hafa verið
að honum þótti svo leiðinleg nöfn
notuð um margt sem tengist þessu,
bæði nöfn á efni og áhöldum. Pétur
reyndi að finna eitthvað skárra í
staðinn og smíðaði mörg nýyrði,
hvort sem þau verða notuð eða ekki.
Pétur hefur einnig rannsakað þró-
un veiðiflugna í tímans rás. Hvert
skyldi þróunin stefna?
„Flugurnar eru að smækka, að ég
held yfirleitt alls staðar. Sumir Am-
eríkanar hafa beðið mig að hnýta
fyrir sig flugur allt niður í númer 16
fyrir laxinn sem þeir eru að veiða úti.
Ég hef svo sem fengið á þetta lax,
en er persónulega miklu hrifnari af
því að veiða á litlar einkrækjur, núm-
er 8, 10 og 12. Það er ótrúlega gaman
– held að það sé alveg toppurinn. Það
er svo rosalega gaman að þreyta lax-
inn á svona flugu að það er alveg
ótrúlegt.
Hann á að vísu meiri möguleika í
viðureigninni, en þessar litlu ein-
krækjur halda samt ótrúlega vel.
Þær særa skepnuna lítið, fara yfir-
leitt bara í skinnið, en ekki inn í bein,
og sitja þar alveg pikkfastar.“
Pétri finnst íslenskir veiðimenn
einnig hafa tilhneigingu til að
minnka sínar flugur. Hann telur það
vera mjög af hinu góða og gera
íþróttina miklu skemmtilegri.
Í bókinni talar Pétur um flugu-
hnýtingar sem listgrein. Eru þær
það?
„Já, vissulega, ef menn taka þær
þannig. Listin er fólgin í því að gera
flugurnar fallega og fallegar. Stund-
um hnýti ég flugur til skrauts og þá
ekki á venjulega öngla heldur á ein-
hverjar nælur. Oft gef ég þetta vin-
um mínum. Stundum hnýti ég ekta
veiðiflugur til skrauts, en stundum
ekkert endilega eftir uppskriftum
heldur læt hugmyndaflugið ráða.“
Fluguhnýtingar eru keppnisgrein
og stundum hefur Pétur sent flugur
sínar í keppnir. Einhvern tíma tók
hann þátt í norsku keppninni Scand-
inavian Open, en segist ekki hafa
fengið annað út úr því en diploma.
Það hafa líka verið keppnir hér. „Ég
tók einhvern tíma þátt, held það hafi
verið 1985, í keppni sem Litla flugan,
eða Kristján Kristjánsson, var með.
Þá fékk ég bæði 1. og 3. verðlaun. Ég
sendi flugur öðru sinni í keppni hjá
honum og fékk þá 2. verðlaun.“
Skemmtilegra að vernda lífið
Það kemur glöggt fram í skrifum
Péturs að hann leggur mikla áherslu
á að veiða og sleppa. Hann byrjaði á
því sem drengur og sleppti þá sínum
eftirminnilegasta laxi. Nýgengin 16
punda hrygna tók hjá honum Sweep-
silungaflugu nr. 16. Pétur tók eftir
því að annar fiskur fylgdi henni og
vék aldrei frá. Það var hængurinn.
Um síðir var hrygnan komin upp að
bakkanum og hængurinn með. Pétur
sleppti hrygnunni, en sagði ekki frá
atvikinu í 40 ár. Hann segir að á
þessum árum hefði það verið talið
nálgast geðbilun að sleppa veiddum
laxi. En þetta var ekki eina tilvikið.
„Oft þegar verið var að veiða í klak
missti ég þá „óvart“ þegar verið var
að lyfta þeim í kistuna. Ég vildi held-
ur láta þá vera í ánni og hrygna þar
og vil það enn. Það þarf enginn að
veiða sér lax í matinn í dag. Eldislax-
inn er svo ódýr – hann er ódýrari en
ýsa. Ég vil sleppa villta laxinum sem
allra mest. Af því sem við sleppum
held ég að það lifi af svona 99%. Við
merkjum marga laxa með því að
skjóta númeruðu plastmerki í bak-
uggann á þeim. Það hefur komið fyr-
ir að við höfum veitt sömu laxana aft-
ur.“
En eru veiðimennirnir í Laxá al-
mennt sáttir við að sleppa löxunum?
„Allir Ameríkanarnir sem veiða
hjá okkur eru mjög sáttir við það.
Það er frekar að Evrópumenn vilji
halda fiskinum. Þeir eru ekki komnir
jafn mikið inn á þetta friðunarsjón-
armið. Mér finnst alltaf skemmti-
legra að varðveita líf en að eyða því.“
Þú berð augljóslega ekki mikla
virðingu fyrir maðkaveiðimönnum
og kallar þá „ormaskaula“. Hefur þú
aldrei veitt á maðk sjálfur?
„Mér leiddist maðkaveiðin og fann
mig aldrei í því að veiða á maðk. Það
er engin list að veiða á maðk, fjarri
því þótt sumir haldi því fram. Við
vöndumst við fluguna frá barnæsku.
Faðir minn var mikill flugumaður og
veiddi lítið á annað. Ef veitt var á
orm eða spón þá vildi hann fremur
láta aðra gera það, einhverja sem
verið var að veiða með. Það var alveg
eins með mig. Ég lærði strax að fara
með flugustöng og hef haldið því.
Stundum kastaði ég spæni fyrir lax
og ég hef veitt lax á spón, en hef ekk-
ert gaman af því. Ég kastaði því al-
gjörlega fyrir róða og veiði ekki á
neitt nema fluguna núna.“
Hefur ekki orðið mikil þróun í
gerð veiðistanga frá því þú hófst
veiðar?
„Ja, hérna, hérna, hér. Þessar
gömlu ensku Hardy-stengur voru
eins og símastaurar. Menn voru slit-
uppgefnir eftir daginn að bera þetta.
Pabbi átti Milward. Þær voru úr
skornum og límdum bambus með
stálteini innan í. Það var fremur
þungt, en Hardyinn miklu þyngri.
Ég átti Hardy-stöng, alveg blý-
þunga, þegar ég fór að komast að-
eins til manns og á hana enn. Pabbi
keypti hana úr einhverju dánarbúi
og gaf mér. Það var erfiði að halda á
henni allan daginn, en hægt að kasta
langt með henni.“
Hvernig stangir notar þú í dag?
„Það fer eftir veiðistöðum og
hvaða línur maður ætlar að nota.
Uppáhaldsstöngin mín er uppá-
haldsstöngin hans Williams Young.
Hann gaf mér hana þegar hann var
að fara í haust, sagðist vilja að ég
ætti stöngina. Það er 16 feta löng
Spey-stöng af Sage-gerð. Svo erum
við með aðra 14 feta Sage. Ég á líka
15 feta Orvis og aðra 14 feta sem
heitir Fibatube og er ensk. Ákaflega
létt og þægileg stöng. Ég er gjarnan
með flotlínu á henni og sökklínu á
Orvisnum. Og flotlínu á 16 feta
stönginni að sjálfsögðu því það er
hægt að kasta næstum yfir ána hvar
sem er með henni.“
Hægt að byggja stofninn upp
Laxastofninn í Laxá í Aðaldal hef-
ur átt í vök að verjast, líkt og víðar.
Pétur hefur tvímælalausa trú á að
það sé hægt að ná laxastofninum í
Laxá upp í það sem hann var sterk-
astur – sé það gert þegar í dag, en
það megi ekki dragast. En er nóg að
sleppa veiddum fiski til þess að svo
verði?
„Ég mundi telja að það þurfi ekk-
ert annað þegar fram líða stundir.
Það er gott að sleppa svolitlu af klak-
laxi meðan hitt er að komast upp.“
Heldur þú að það náist samstaða
um það?
„Já, ég veit ekki annað en að búið
sé að ákveða að veiða alfarið á flugu í
ánni næsta sumar og sleppa öllum
veiddum fiski sem á sér lífsvon.
Ormaskaularnir verða að fara eitt-
hvert annað eða að læra að haga sér
eins og menn.“
En hvenær ætlar þú að opinbera
öll leyndarmálin sem ekki rötuðu í
þessa bók?
„Ég veit ekki hvort mér endist
aldur til þess. Ég er að minnsta kosti
ekki farinn að leggja drög að annarri
flugubók. Ég á ýmislegt annað til
sem ég hef skrifað, en ég veit ekki
hvort nokkur vill gefa það út. Það er
frumsamið efni, töluvert af ljóðum
og sögum bæði stuttum og lengri
sögum.“
Þú hefur kafað býsna djúpt eftir
fróðleik í Veldu flugu.
„Já, hann var ekki tekinn inn í
einu vetfangi. Ég hef lengi lesið alls
konar bækur og þetta er tómstunda-
gaman og áhugamál – eða della. En
ég held ég fari að hætta þessu og
snúa mér að golfinu. Þar er alveg
sama sveiflan og með flugustöng.
Nákvæmlega sama. Golfið er eina
íþróttin sem ég er svolítið skotinn í.
Ef maður vill skammta sér launin
sjálfur þá er annaðhvort að setjast á
Alþingi eða gerast atvinnumaður í
golfi!“
Pétur Steingrímsson í Laxárnesi í Aðaldal er vel þekktur meðal áhugamanna um fluguveiðar. Ný bók hans, Veldu flugu, inniheldur
á þriðja hundrað uppskrifta að hans eigin flugum og annarra auk fjölda frásagna og náttúrulýsinga frá bökkum Laxár í Aðaldal.
Guðni Einarsson heyrði í Pétri í tilefni af útkomu bókarinnar, sem ætluð er almennum lesendum ekki síður en veiðimönnum.
Fluguhnýtingar eru listgrein
Ljósmynd/Páll Stefánsson
„Það þarf enginn að veiða sér lax í matinn í dag. Eldislaxinn er svo
ódýr – hann er ódýrari en ýsa. Ég vil sleppa villta laxinum sem
allra mest,“ segir Pétur Steingrímsson fluguhnýtari í Laxárnesi.