Morgunblaðið - 14.12.2003, Blaðsíða 34

LISTIR
34 SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞAÐ virðast vera mjög fáir sem
vita að ég hef samið kammertónlist.
Hún hefur lítið verið spiluð fyrr en
bara núna síðustu árin. Þá fer fólk
að uppgötva hana og viðhorf þess
breytist. Það sem spilað er í útvarp-
inu heyrist kannski bara einu sinni,
– og það eru auðvitað ekki allir við-
staddir þá, en fólk getur valið sinn
eigin tíma þegar verkin eru komin
á plötu. Sumir virðast hafa haldið
að ég hafi ekki gert neitt annað en
að semja þjóðlagaútsetningar og
Kiljanslög,“ segir Jón Ásgeirsson
tónskáld um nýjan geisladisk frá
Smekkleysu þar sem Kammersveit
Reykjavíkur leikur fimm verk eftir
hann: Kvintett, saminn yfir íslensk
þjóðlög, Blásarakvintett nr. 2,
Strengjakvintett nr. 3, Oktett fyrir
tréblásara og Sjöstrengjaljóð, sept-
ett fyrir strengi.
„Ég er mjög ánægður með þetta.
Þetta framtak Rutar Ingólfsdóttur
að spila íslenska tónlist inn á geisla-
diska er stórkostlegt. Þá er þetta
til. En auðvitað er þetta bara hluti
af því sem ég hef verið að bardúsa.“
Jón segist ánægður með það hvað
íslensku geisladiskarnir hafa feng-
ið góða dóma í erlendum tónlistar-
tímaritum að undanförnu, en það
breyti þó varla miklu fyrir tón-
skáldin sjálf, að öðru leyti en því að
vera hvatning til enn frekari dáða.
„Sérhver höfundur þarf að hafa í
það minnsta einhvern grun um sína
stöðu til að keyra sig áfram. Annars
linast hann upp og hættir. Ég fékk
góð viðbrögð um daginn frá manni
sem ég veit að hefur hlustað mikið
á músík. Hann rauk á mig á tón-
leikum um daginn og sagði: „Mikið
djöfull er gaman að þessu – þetta er
helvíti góður diskur!“ Það þarf ekk-
ert að segja meira, – ég er ánægður
með að manni með þjálfað eyra
skuli líka vel. En þarna var hann að
heyra þessi verk í fyrsta skipti.“
Verkin fimm spanna nær 40 ár á
tónsmíðaferli Jóns. Sjöstrengja-
ljóðið er elst, samið 1967, Oktettinn
og Kvintettinn yfir íslensk þjóðlög
eru frá áttunda áratugnum, Blás-
arakvintettinn frá 1998 og
Strengjakvartettinn saminn í fyrra.
Hefði verið að ljúga
Jón segir erfitt fyrir sjálfan sig
að spá í hvernig tónlist hans hefur
þróast og breyst á þessum tíma.
„Sannleikurinn er sá að ég byrjaði
að læra klassíska hljómfræði og
kontrapunkt, en svo fór ég yfir í
módern músík, og samdi sönglög og
fleira sem er nútímalegra. En ég
fjarlægðist módernismann mjög
snemma, – af tilfinningaástæðum.
Ég hafði ekki ánægju af að búa til
verk sem voru bara strúktúr. Fyrri
blásarakvintettinn minn var til
dæmis semi-tólftónamúsík, og það
er Sjöstrengjaljóðið líka. En ég gat
aldrei tengst þessum aðferðum til-
finningalega. Ef ég hefði samið
tólftónamúsík hefði ég verið að
ljúga að sjálfum mér. Maður situr
uppi með að vera það sem maður
er. Ég snerist því fljótlega gegn
þessu, þótt það hafi auðvitað áhrif á
mann í afstöðu gagnvart sam-
hljómum og öðru, og módernisminn
breytti öllu tónferli. En það er ekki
eins mikið skammaryrði í dag og
það var fyrir þrjátíu árum að vera
íhaldssamur. Þá var það algjörlega
óafsakanlegt að vera gamaldags,
og maður er enn svolítið með það á
bakinu. Tólftónatónlistin og mód-
ernisminn urðu til á sínum tíma í
andstöðu við akademismann og
þær hefðir sem rómantíkin byggð-
ist á, en akademisminn gekk lengst
í að þola Brahms. Á dögum fyrri
heimsstyrjaldarinnar, 1914–18, dóu
svo margir eldri prófessorar að það
varð að fara að manna stöðurnar
upp á nýtt. Smám saman sætti aka-
demían sig við módernismann. Í
seinni heimsstyrjöldinni var búið að
gera út af við gamla akademismann
og nýr akademismi tekinn við, –
módernisminn. Eftir 1945 voru
módern hugmyndirnar kenndar
eins og guðfræði. Tónskáld eru
bara ekki enn laus undan þessu.
Minimalisminn var tilraun til að
brjótast undan þessu nýja akadem-
íska oki. Með honum voru nánast öll
tónfræði, formfræði og strúktúr
horfin úr tónlistinni, og einfaldleik-
inn látinn ráða. Þegar hann var bú-
inn kom tímabil þegar menn voru
að gera allt upp á nýtt. Þetta sjáum
við líka í verkum íslenskra tón-
skálda. Í dag eru allir farnir að
semja lög aftur. Þetta byggist á því
að sköpun er eitthvað sem hefur
fólgna í sér ákveðna framþróun.
Það er ekki hægt að stoppa og
segja að allir eigi að kompónera á
einhvern einn ákveðinn hátt. Þetta
er allt ein löng vegferð – endalaus.“
Ég fjarlægðist
módernismann
af tilfinninga-
ástæðum
Morgunblaðið/Kristinn
Jón Ásgeirsson tónskáld.
Dreifing. Hönnun og umbrot • S. 577 1888
Fæst í næstu bókabú›
Jólin í boltanum
Útsölustaðir
Apótek og lyfjaverslanir
Töskur
Ekta leður
Verð frá kr. 2.800
Á SÚFISTANUM á Laugavegi 18
verður á mánudagskvöld kl. 20 dag-
skrá um bók Mikhails Búlgakoff,
Meistarann og Margarítu.
Tilefnið er að Hafnarfjarðarleik-
húsið frumsýnir 6. janúar leikgerð af
sögunni. Ingibjörg Haraldsdóttir,
þýðandi verksins, segir frá bókinni
og höfundinum, en þýðing hennar á
bókinni hefur verið endurútgefin í
tilefni af uppfærslu Hafnarfjarðar-
leikhússins. Fjallað verður um leik-
gerðina á sögunni og leikarar sýn-
ingarinnar leiklesa úr henni.
Ennfremur mun lúðrasveit leika
nokkur lög.
Dagskrá um
Meistarann og
Margarítu
KATALIN Lörincz heldur orgeltón-
leika í Langholtskirkju í dag, sunnu-
dag, kl. 18.
Katalin Lörincz Miklósné Balázs
hefur verið búsett hérlendis frá 1993
og starfaði til ársins
2001 sem organisti
og söngstjóri við
Akraneskirkju.
Undanfarin tvö ár
hefur hún starfað
sem undirleikari
mið- og framhalds-
nemenda í Tónlist-
arskóla Garðabæjar.
Katalin hefur leikið á tvennum
tónleikum á aðventunni, í Hjalla-
kirkju við flutning á Kantötu no. 61
eftir Bach og einnig á fjögurra kóra
tónleikum í Ými undir stjórn Esterar
Helgu Guðmundsdóttur.
Katalin mun leika á tvennum tón-
leikum erlendis um jólin og áramótin
og eru þeir tónleikar til styrktar
krabbameinssjúkum börnum.
Orgeltónleikar
í Langholts-
kirkju
Katalin Lörincz