Morgunblaðið - 14.12.2003, Blaðsíða 41

Séra Baldur í
Vatnsfirði nefnast
æviminningar
Baldurs Vilhelms-
sonar sem Hlynur
Þór Magnússon
skrásetti.
Séra Baldur Vil-
helmsson var
prestur og síðan
prófastur á höfuðbólinu forna, Vatns-
firði við Ísafjarðardjúp, allan sinn
embættisferil eða nokkuð á fimmta
áratug. Hann varð snemma þjóð-
sagnapersóna í lifanda lífi. Þegar
séra Baldur kom nývígður í Vatns-
fjörð var gamla sveitamenningin enn
í blóma við Djúp jafnframt því sem
tæknivæðing í landbúnaði var að
hefja innreið sína. Bændur voru
bjartsýnir og sáu ekki fyrir þær rót-
tæku breytingar sem urðu á ís-
lensku samfélagi á síðari hluta 20.
aldar.
Séra Baldur í Vatnsfirði lifði hnign-
un búskapar og mannlífs í sóknum
sínum við innanvert Ísafjarðardjúp
og stórfellda fækkun sóknarbarna:
Þau sem hann jarðsöng ekki fluttust
brott.
Enn situr Baldur Vilhelmsson aldr-
aður maður á prestssetrinu forna í
Vatnsfirði þótt hann hafi látið af
embætti fyrir aldurs sakir. Enda
kemur enginn í staðinn.
Útgefandi er Vestfirska forlagið á
Hrafnseyri. Bókin er 225 bls. Prent-
vinnsla: Ásprent, Akureyri. Verð:
3.980 kr.
Æviminning
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 2003 41
Þorleifur Örn Arnarsson hef-ur síður en svo setið auðumhöndum síðan hann út-skrifaðist úr leiklistardeild
Listaháskóla Íslands sl. vor. Á að-
eins fimm mánuðum hefur hann sett
upp fjórar sýningar, þar af þrjár á
vegum Hins lifandi leikhúss, leik-
hóps sem hann stofnaði í sumar.
Fyrsta leikstjórnarverkefni Þorleifs
var Aðfarir að lífi hennar eftir Mart-
in Crimp þar sem hann vann sjálfur
leikgerðina í samvinnu við leikhóp-
inn, næst vann hann sýninguna
Pentagon sem saman stóð af fimm
einþáttungum. Í kjölfarið kom 1984
– Ástarsaga hjá Stúdentaleikhúsinu
þar sem Þorleifur vann leikgerð upp
úr skáldsögu George Orwell í sam-
vinnu við Arndísi Þórarinsdóttur og í
byrjun desember frumsýndi Hið lif-
andi leikhús Sveinsstykki eftir Þor-
vald Þorsteinsson við afbragðs við-
tökur.
En hvernig kemur það til að þú ert
að fara til Ástralíu?
„Raunar er Ástralíuferðin hluti af
heimsreisu sem við konan mín ætl-
um að fara í á næstu þremur mán-
uðum. Markmið ferðarinnar er að
hluta til að taka mér smáfrí eftir
þessa brjáluðu keyrslu sem verið
hefur verið á mér síðustu mánuði.
En tilefni Ástralíuferðarinnar er að
ég er að fara að semja nýtt leikrit í
samvinnu við leikskáldið Vanessu
Badham. Hún er ekki nema 27 ára
og hefur þegar skrifað 19 verk sem
sett hafa verið upp í 40 uppfærslum,
en verk hennar hafa margoft verið
sýnd á Edinborgarhátíðinni. Stutt er
síðan hún fékk verðlaun sem besta
nýja leikskáld Ástralíu. Hún þykir
afar spennandi nýr höfundur og hef-
ur vakið mikla athygli, jafnt innan-
lands sem utan fyrir hárbeitta sam-
félagsgagnrýni sína,“ segir Þorleifur
Örn Arnarsson leikstjóri.
Hvernig komst þú í kynni við
hana?
„Þegar ég setti upp sýninguna
Pentagon í sumar var einn einþátt-
ungurinn, Kapítal, eftir Vanessu.
Upphaflega hafði ég samband við
hana til að ræða praktísk mál á borð
við höfundarréttinn og því um líkt,
en í framhaldinu fórum við að
spjalla. Fljótlega komumst við að því
að hugmyndir okkar og sýn á heims-
málin eru ekki ósvipaðar. Síðan
leiddi eitt bara af öðru og allt í einu
vorum við farin að tala um að vinna
saman og nú er ég sem sagt á leið út
til hennar.“
Allt of lítið sýnt af nýjum
pólitískum leikverkum
Hvernig ætlið þið ykkur að vinna
leikritið?
„Okkur langar að vinna verkið
saman alveg frá grunni. Ég verð hjá
henni í Ástralíu í hálfan mánuð þar
sem við munum vinna hugmynda-
vinnuna, en síðan kemur Vanessa
hingað til Íslands næsta sumar til að
leggja lokahönd á verkið því mig
langar til að vinna leikritið að hluta
til í samvinnu við leikhópinn sjálfan,
en við stefnum að því að frumsýna
næsta haust. Hvað verkið varðar þá
langar mig einmitt í pólitískt leik-
verk sem tengist íslenskum að-
stæðum á sama tíma og Ísland er
skoðað í stærra umhverfi.“
Finnst þér vanta pólitísk leikverk
þar sem tekist er á við samtíma okk-
ar?
„Já, og það vantar líka tenginguna
við umheiminn. Við erum svo oft
annaðhvort með leikrit sem taka á ís-
lenskum veruleika eða hins vegar er-
lend pólitísk stykki. Raunar er allt of
lítið sýnt af nýjum pólitískum leik-
verkum, það eru í mesta lagi sýnd
pólitísk verk frá 18. öld. Mér finnst
hins vegar spennandi að skoða ís-
lenskt samfélag dagsins í dag í sam-
hengi við aðrar þjóðir, s.s. Bretland,
með miklu sterkari og eldri lýðræð-
ishefðir. Þar kæmust stjórn-
málamenn t.d. ekki upp með það að
ljúga að almenningi. Nýlegt dæmi
sem nefna má er að ef bensínið hefði
hækkað um fjórar krónur einhvers
staðar annars staðar í Evrópu væri
ekki bíll á götunum í viðkomandi
landi. Það sætu allir heima í mót-
mælaskyni.
Að sama skapi hættu nánast allir
Danir að kaupa mjólk þegar verðið á
henni var hækkað nýverið. Í lönd-
unum umhverfis okkur virðist al-
menningur vera miklu meira vak-
andi og baráttuandinn innprentaður
í þjóðarsálina. Við aftur á móti höf-
um ekkert slíkt innprentað, við
stjórnumst bara af neysluhyggjunni.
Svo má velta fyrir sér hvað veldur
því. Stafar það af því að við erum svo
nýrík þjóð og of fljót að gleyma for-
tíðinni? Að mörgu leyti erum við sem
þjóð í raun orðin firrt og þetta er
meðal þess sem mig langar til að
skoða í stærra samhengi. Og það er
náttúrlega mjög spennandi að gera
það með svona snjöllum leik-
húspenna og krítíker á borð við
Vanessu.“
En af hverju þykir Vanessa Bad-
ham svona spennandi höfundur?
„Ég hef einmitt sjálfur velt því
töluvert fyrir mér og m.a. rætt það
við hana. Það sem heillar mig við
hana er að hún er ofsalega pólitísk út
frá svo manneskjulegum forsendum.
Á sama tíma er hún mikill húmoristi
í skrifum sínum og texti hennar er
svo guðdómlega tvíræður, sem er
einmitt oft einkenni enskumælandi
rithöfunda. Í leikritum hennar sjáum
við alltaf hlutina út frá fólki sem við
áhorfendur getum samsamað okkur
með. Hún býr til svo sterkar og
áhrifaríkar aðstæður. Leikhúsið er
nefnilega alltaf hér og nú og þar
verða manneskjur að tala við mann-
eskur og þegar kemur að því þá er
Vanessa algjörlega á heimavelli.“
Nú hafa mörg verkanna sem þú
hefur sett upp verið afar pólitísk,
hvað veldur? Er þetta gamli draum-
urinn um að búa til betri heim?
„Já, tvímælalaust. Leikhúsið er
svo magnað form að ég neita að trúa
því að það hafi ekki áhrif. Það hefur
áhrif. Þetta er sú leið sem mér var
úthlutað til að koma hlutunum frá
mér. En síðan finnst mér líka bara
svo æðislega að takast á við hið óger-
lega. Í grunninum er ég í leik-
húsvinnu minni drifinn áfram af
þörfinni fyrir að hafa áhrif, þó ekki í
formi einhvers konar forræð-
ishyggju. Ég er ekki að þröngva fólki
til að hugsa heldur vil ég einfaldlega
veita fólki ákveðna hvatningu. Ég vil
hreyfa við fólki með vinnu minni. Ég
hef engan áhuga á einhverjum
smartheitum, heldur að ná utan um
eitthvert inntak og skila því til áhorf-
enda.“
Leikhúsið
er svo magn-
að form
Morgunblaðið/Sverrir
„Ég vil hreyfa við fólki með vinnu minni. Ég hef engan áhuga á einhverjum
smartheitum, heldur að ná utan um eitthvert inntak og skila því til áhorf-
enda,“ segir Þorleifur Örn Arnarsson sem er á leið til Ástralíu að vinna
með Vanessu Badham.
Þorleifur Örn Arnarsson hefur að und-
anförnu vakið athygli innan leikhúsheims-
ins, nú seinast með uppsetningu sinni á
Sveinsstykki eftir Þorvald Þorsteinsson.
Nú liggur leið hans hins vegar til Ástralíu
þar sem hann hyggst vinna nýtt leikrit í
samvinnu við leikskáldið Vanessu Badham.
Silja Björk Huldudóttir ræddi við Þorleif
rétt áður en hann hélt af landi brott og fékk
að heyra meira um samstarfið.
silja@mbl.is
Í FYRRA bindi æviminninga
sinna, Úr verbúðum í víking, felldi
Ólafur Guðmundsson þráðinn er
hann sneri heim ásamt fjölskyldu
sinni árið 1955 eftir fjögurra ára dvöl
í Bandaríkjunum. Þá hóf hann störf
hjá Sölumiðstöð Hraðfrystihúsanna í
Reykjavík og var þar næstu tíu árin.
Eftir það lá leiðin aftur út í heim,
fyrst til námsdvalar í Sviss, en síðan
til Bretlands þar sem hann starfaði
til ársloka 1987, lengst sem forstjóri
Icelandic Freezing Plants Ltd. í
Grimsby, sem hann byggði upp
ásamt stjórnarmönnum og starfs-
fólki. Eftir að hann hvarf frá stjórn-
velinum í Grimsby starfaði Ólafur
fyrir S.H. í Frakklandi um tæplega
tveggja ára skeið, uns hann lét af
störfum hjá fyrirtæk-
inu. Hafði hann þá
starfað hjá Sölumið-
stöðinni í 42 ár, lengst
af hjá dótturfyrirtækj-
um í Bandaríkjunum og
Bretlandi.
Engum sem les þess-
ar endurminningar
Ólafs Guðmundssonar
getur dulist, að hann
hefur lifað viðburðaríku
lífi. Tímabilið sem hann
fjallar um í þessari bók
var skeið mikillar upp-
byggingar í útflutningi
sjávarafurða og þar var
hann í forystusveit. Er
fróðlegt að lesa um þá starfsemi alla
og samskipti fulltrúa S.H. við út-
lenda kaupendur, einkum á Bret-
landseyjum.
En Ólafur segir frá fleiru en dag-
legum störfum. Hann greinir líka frá
sínu fólki, fjölskylduhögum og ferða-
lögum og skemmtilegir kaflar eru
um ýmsa samstarfsmenn, sem hon-
um hafa orðið minnis-
stæðir. Yfirleitt er frá-
sögn Ólafs jákvæð og
hann er umtalsfrómur
um samferðamenn.
Engum getur þó dulist
að undir lokin var hann
lítt sáttur við yfirmenn
sína og ekki hafa hon-
um hugnast þær breyt-
ingar sem orðið hafa á
starfsemi S.H. hin síð-
ustu ár.
Þessi bók er um
margt fróðleg, en frá-
gang hennar hefði
mátt vanda betur.
Fjölmargir menn og
konur eru nefndir til sögu og því
hefði verið fengur að nafnaskrá og
ekki er ég alls staðar sáttur við text-
ann. Hann er sums staðar heldur
þunglamalegur og málsgreinar of
langar. Stóri kosturinn við frásögn-
ina er hins vegar sá að hún er afar
einlæg.
Frásögn söluvíkings
BÆKUR
Æviminningar
Höfundur: Ólafur Guðmundsson. Útgef-
andi: Vestfirska forlagið, Hrafnseyri
2003. 184 bls., myndir.
ÚR VERBÚÐUM Í VÍKING,
VESTAN HAFS OG AUSTAN II. BINDI
Jón Þ. Þór
Ólafur Guðmundsson
Komið er út 6.
bindi í bóka-
flokknum Frá
Bjargtöngum að
Djúpi.
Í þessu bindi
skrifar Ari Ív-
arsson um systk-
inasynina Ívar Ív-
arsson frá
Kirkjuhvammi og Halldór Júlíusson
frá Melanesi á Rauðasandi. Einnig
skrifar Ari grein um landpósta í
Barðastrandarsýslu. Hafliði Magn-
ússon, alþýðulistamaður, skrifar
greinarnar Blaðaútgáfa á Bíldudal
1901-1975, Gamanmál að vestan
2 og Sögubær í byggingu. Birt er
grein Hannibals Valdimarssonar um
byggingu Samkomuhússins í Súða-
vík á sínum tíma, en þá lyftu íbúar
þar Grettistaki undir forystu Hanni-
bals og birtar eru fjölmargar ljós-
myndir úr safni Sigurðar Kristjáns-
sonar sem sýna mannlíf í Súðavík
á ýmsum tímum. Jón Gunnar Her-
manníusson segir frá vegagerð á
Þorskafjarðarheiði 1945, sagt er
frá 17. júní á Hrafnseyri 2003 í
máli og myndum og Guðvarður
Jónsson lýkur frásögn sinni um
Reykjanesskólann.
Hundruð ljósmynda setja svip á
bókaflokkinn sem margar birtast
þar í fyrsta sinn.
Útgefandi er Vestfirska forlagið á
Hrafnseyri. Bókin er 172 bls.
Prentvinnsla: Ásprent, Akureyri.
Verð: 3.980 kr.
Mannlíf
Qúpersíman -
endurminningar
grænlensks
galdramanns er
skráð af Otto
Sandgreen. Þýtt
hefur úr dönsku
Ingibjörg Vigdís
Friðbjörnsdóttir.
Georg Qúper-
simân lifði mikla umbrotatíma á
Austur-Grænlandi. Saga hans gerist
í upprunalegu eskimóísku sam-
félagi. Hann segir frá viðburðaríku
lífi sínu og þeim hugarheimi sem
hann bjó við áður en hann var tek-
inn í kristinna manna tölu. Í tuttugu
ár lærði hann til galdramanns og
stutt var í vígslu hans. En þess í
stað skírðist hann til kirkju Krists
eftir stutta kennslu í kristnum fræð-
um.
Útgefandi er Vestfirska forlagið á
Hrafnseyri. Bókin er 151 bls. Prent-
vinnsla: Ásprent, Akureyri. Verð:
2.900 kr.
EndurminningarÚt er komið 13.
heftið í ritröðinni
Mannlíf og saga
fyrir vestan. . Í rit-
röðinni Mannlíf og
saga fyrir vestan,
sem kemur út
tvisvar á ári, er
fjallað um vest-
firskt mannlíf fyrr
og nú. Í þessu hefti er meðal annars
viðtal með myndum við Kristján Ott-
ósson frá Svalvogum, um lífið á út-
nesjunum milli Arnarfjarðar og Dýra-
fjarðar í uppvexti hans. Þar voru slóðir
Guðmundar G. Hagalín, en þær
byggðir eru nú komnar í auðn.
Sagt er frá Lilju Björnsdóttur, skáld-
konu, birtar ljósmyndir úr ljós-
myndasafni séra Jóhannesar Páls-
sonar á Stað í Súgandafirði.
Vestfirskar sagnir fyrr og nú eru á sín-
um stað.
Útgefandi er Vestfirska forlagið á
Hrafnseyri. Bókin er 80 bls.
Prentvinnsla: Ásprent, Akureyri.
Verð: 1.700 kr.
Mannlíf og saga
fyrir vestan