Morgunblaðið - 19.12.2003, Qupperneq 18

ERLENT
18 FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
EMBÆTTISMENN frá Íran
og fulltrúar frá Alþjóðakjarn-
orkumálastofnuninni (IAEA)
hafa gert samkomulag, sem
fjallar um sáttmála Sameinuðu
þjóðanna um takmörkun á út-
breiðslu kjarnavopna. Sam-
komulagið felur í sér að vopna-
eftirlitsmenn Sameinuðu
þjóðanna geta með óvæntum
hætti heimsótt kjarnorkustöðv-
ar og þá aðstöðu sem er til slíkra
rannsókna í landinu.
Íranar halda því fram að
kjarnorkuáætlun þeirra sé unn-
in í friðsamlegum tilgangi og
hún sé sniðin að framleiðslu á
rafmagni. Bandaríkjamenn hafa
hins vegar sakað stjórnvöld í Ír-
an um að þróa kjarnavopn á
laun.
Barnaníð-
ingar teknir
LÖGREGLUMENN í Frakk-
landi og á Spáni hafa handtekið
alls liðlega 90 manns í tengslum
við umfangsmikla rannsókn á
síðum barnaníðinga á Netinu.
Þeir sem eru í haldi hafa allir
verið dæmdir einhvern tíma fyr-
ir að hafa beitt börn kynferðis-
legu ofbeldi. Lögregla í nokkr-
um ríkjum, þ. á m. Bretlandi,
beitir nú þeirri aðferð í leitinni
að barnaníðingum að setja upp
falsaðar vefsíður þar sem heitið
er að hægt sé að finna barna-
klám. En þá er hægt að afla upp-
lýsinga um þá sem fara inn á síð-
urnar og uppræta alþjóðlega
hringa þeirra sem skiptast á
slíku efni um Netið.
DNA tengir
Mijailovic við
Lindh-morðið
AGNETA Blidberg, yfirsak-
sóknari í Stokkhólmi, sagði í út-
varpsviðtali í gær, að DNA-sýni,
sem tekin hafa verið úr Mijailo
Mijailovic, tengi hann ótvírætt
við morðið á Önnu Lindh, fyrr-
um utanríkisráðherra Svíþjóð-
ar. Sagði Blidberg að lífssýni
hefðu fundist á hnífnum, sem
notaður var við árásina á Lindh
og á buxum sem fundust eftir
morðið. Þegar hún var spurð
hvort þessi lífssýni samsvöruðu
erfðaefni Mijailovics svaraði
hún játandi. Mijailovic var hand-
tekinn 24. september, grunaður
um morðið.
Stríðsglæpa-
maður
dæmdur
ALÞJÓÐLEGI stríðsglæpa-
dómstóllinn í Haag dæmdi í gær
Bosníu-Serbann Dragan Nikolic
í 23 ára fang-
elsi fyrir
morð, pynt-
ingar og
nauðganir
en hann var
yfirmaður
Susica-
fangabúð-
anna í stríð-
inu í Bosníu
1992–1995. Um 8.000 manns, að-
allega múslímar, voru í búðun-
um og hefur Nikolic viðurkennt
sum af brotunum sem hann var
sakaður um. Hermenn Atlants-
hafsbandalagsins handtóku
Nikolic árið 2000 og fluttu hann
til Haag.
STUTT
Íranar
leyfa
aðgang
Dragan Nikolic
beinzt að því að meistararnir hafi
notað sérstaka efnablöndu sem þeir
báru á viðinn eða meðhöndlað hann
á sérstakan, nú óþekktan hátt eða
notað mjög gamlan efnivið til smíð-
innar úr fornum viðum.
En bandarísku vísindamennirnir
tveir telja að svarið sé að finna í sól-
inni. Stradivari fæddist einu ári eftir
að hið svonefnda Maunder-skeið
hófst, en svo kalla stjarnfræðingar
tímabilið milli 1645 og 1715, er lægð
var í virkni sólarinnar og geislunar
frá henni. Á þessu tímabili voru sól-
blettir sjaldséðir á sólinni og þær ell-
efu ára virknisveiflur hennar, sem í
seinni tíð hafa verið svo greinilegar,
lágu alveg niðri. Maunder-skeiðið
fellur alveg saman við það sem veð-
urfarsfræðingar kalla „Litlu ísöld“,
þekkt kuldaskeið í Vestur-Evrópu.
Áætlað er að kólnunin á veðurfari
í álfunni hafi víða verið á bilinu 0,5
til 2 gráður á Celsíus.
Vitnisburð um áhrif kuldaskeiðs-
ins má lesa út úr árhringjum trjáa í
fjallaskógum í Ölpunum. Það hægði
á vexti trjánna yfir langt árabil og
þegar trén vaxa hægar verður við-
urinn þéttari. Samkvæmt kenningu
vísindamannanna er þessi hægi
vöxtur trjánna lykillinn að skýring-
unni á hinum einstæðu hljómeig-
inleikum viðarins í tréhljóðfærum
Cremona-meistaranna, sem vitað er
að sóttu við til hljóðfærasmíðinnar
(aðallega hlyn og greni) í tré úr
fjallaskógum ítölsku Alpanna.
TÍMABUNDIN lægð í útgeislun sól-
ar kann að hafa verið ein helzta for-
sendan fyrir hinum fullkomna
hljómi Stradivarius-fiðlanna, sem
smíðaðar voru á sautjándu öld.
Eftir því sem vísindamenn við Col-
umbia- og Tennessee-háskóla í
Bandaríkjunum segja frá í grein í
vísindaritinu Dendrochronologia og
vitnað er til á fréttavef BBC, hafði
minni geislun frá sólinni þau áhrif í
Evrópu á 17. öld, að vetur urðu
harðari og sumur svalari, sem hægði
á trjávexti og gerði viðinn betri til
hljóðfærasmíði.
Engin hljóðfæri seljast nú á dög-
um við hærra verði en þau sem
ítalski fiðlusmiðurinn Antonio
Stradivari setti saman. Hann var
fæddur árið 1644 og rak hljóðfæra-
smíðastofu sína í borginni Cremona.
Hann lézt þar árið 1737. Alls er talið
að Stradivari hafi á langri starfsævi
sinni smíðað um 1.100 hljóðfæri –
fiðlur, lágfiðlur, selló og gítara. Um
600 þeirra eru enn til. Stradivari
smíðaði rómuðustu fiðlu allra tíma,
sem kölluð er „Messías“ og lögð var
lokahönd á árið 1716. En hvað er
það sem gerir hljóminn úr Stradiv-
ari-hljóðfærum svo einstæðan?
Ein útbreiddasta kenningin er sú,
að ítölsku hljóðfærasmíðameist-
ararnir á síðari hluta 17. og fram á
18. öld hafi búið yfir „leyni-
uppskrift“ eða einhverri tækni við
smíðina sem ekki hafi varðveitzt
heimildir um. Hafa tilgátur aðallega
Reuters
Stradivarius-gátan leyst?
Franski fiðlusmiðurinn Etienne Vatelot með tvær Stradivarius-fiðlur.
SILFURGRÁR er öruggasti litur-
inn á bílum en brúnn, svartur og
grænn eru hættulegastir, að sögn
vísindamanna við háskólann í
Auckland á Nýja-Sjálandi.
Kannað var hvernig fylgnin væri
milli ákveðinna lita og þess hvaða
bílar lentu oftast í alvarlegum um-
ferðaróhöppum. Í ljós kom að hætt-
an virtist vera um 50% minni í silf-
urlituðum bíl en hvítum og er sagt í
fréttinni að skýringin sé að silfur-
grái bíllinn sjáist svo vel.
Við rannsóknina var tekið tillit til
þátta eins og aldurs, kynferðis og
menntunar bílstjóra og hvort þeir
hefðu notað öryggisbelti.
Silfurgráir bílar
öruggastir
París. AFP.
önnur eiturefni á Halabja 16. mars
1988. Þegar hún er spurð um það
hvernig refsa eigi Saddam verður
hún fyrst sorgmædd á svip og segir
að auðvitað muni ekkert vekja hina
látnu til lífs á ný. Síðan verður Abd-
ulqader hins vegar öllu æstari er
hún ræðir handtöku Saddams.
„Ef hann hefði fallið í mínar hend-
ur, hefði ég bitið af honum holdið
með eigin tönnum,“ segir hún.
5.000 manns biðu bana
Halabja-maðurinn Abdulqader
Hassan Mohammed segir að réttar-
FÓLK sem lifði af efnavopnaárásina
sem Saddam Hussein fyrirskipaði
gegn íbúum bæjarins Halabja í norð-
urhluta Íraks árið 1988 vill að forset-
inn fyrrverandi verði tekinn af lífi
fyrir glæpi sína gegn írösku þjóð-
inni. Íbúar Halabja vilja ekki að
Saddam verði leiddur fyrir alþjóð-
legan dómstól, enda ólíklegt að slík-
ur dómstóll myndi dæma Saddam til
dauða.
Amna Abdulqader missti tvo syni
sína, dóttur, tengdadóttur og þrjú
barnabörn þegar Saddam lét varpa
sprengjum er báru sinnepsgas og
höldin yfir Saddam þurfi að verða
„réttlát og yfirgripsmikil“ en þriggja
ára dóttir hans dó í árásinni á Hal-
abja sem Saddam fyrirskipaði til að
refsa Kúrdum í Norður-Írak fyrir að
gera tilraun til uppreisnar. Talið er
að um fimm þúsund manns, aðallega
konur og börn, hafi dáið í árásinni.
„Þegar ég nota orðið sanngjörn þá
á ég við að niðurstaða þeirra verður
að vera sú að hann verði tekinn af
lífi. Ef þeir ekki hengja hann, geta
réttarhöldin ekki talist hafa verið
réttlát,“ segir Mohammed. „Fimm
þúsund saklausar manneskjur voru
drepnar. Það væru mikil mistök ef
hann ekki yrði dæmdur til dauða.“
Þrír sona Mohammeds, Asou,
Ahmed og Othman eru allir varan-
lega skaddaðir eftir árásina á Hal-
abja. „Ég myndi vilja hella sjóðandi
olíu á höfuð Saddams og skera hold
hans í bita,“ segir Nesrin, eiginkona
Mohammeds.
Amna Abdulqader segir að rétta
eigi yfir Saddam og síðan hengja
hann á torginu í Halabja þar sem nú
er stytta af Omar Khawra, einum
þeirra sem dó hinn örlagaríka dag
1988.
Saddam verði líflátinn
Halabja. AP.