Morgunblaðið - 12.03.2004, Blaðsíða 36

LISTIR
36 FÖSTUDAGUR 12. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
M
annlífið er eitt
stórt vandamál.
Viðfangsefnin
eru alls staðar,
hvar sem við
drepum niður fæti. Þau eru lífið
sjálft og verkefni okkar hvers og
eins er að drepa djöflana sem
ásækja okkur, einn af öðrum.
Sumum okkar tekst að vinna bug
á veikleikum sínum, öðrum ekki.
Ýmsir reyna það ekki einu sinni.
Þeir okkar sem eru „útvaldir“,
þeir sem við höfum kosið til að
skipa málum hjá hinu opinbera,
sjá oftast bara eina lausn á þeim
vandamálum sem koma upp. Það
er hið svokallaða handafl, sem
felur í sér að
hafa vit fyrir
fáfróðum
lýðnum, eða
beina hegðun
hans í ákveð-
inn farveg
sem þeir telja æskilegan. Dæmi
um þetta er fíkniefnaneysla. Yf-
irvöld koma auga á vandann og
segja: „Þetta er ótækt. Við verð-
um að drepa fíkniefnadjöfulinn.
Við skulum banna fíkniefni.“
En þetta er ekki svona einfalt.
Þegar reynt er að stýra fullveðja
einstaklingum og fá þá til að
hegða sér á þann hátt sem þeir
kjósa ekki sjálfir, hefur það oft-
ast óæskilegar afleiðingar. Það
er svo sem margtuggið, en satt
þó, hvaða áhrif fíkniefnabannið
hefur. Þessi áhrif eru verri en
fíkniefnaneyslan sjálf.
Bannið skapar undirheimaver-
öld, þar sem lögmál frumskóg-
arins ráða ríkjum. Vegna hætt-
unnar á refsingu hækkar verðið
á lyfjunum, sem gerir að verkum
að fíklar neyðast til að fjár-
magna neysluna með ólöglegri
starfsemi, eins og innbrotum og
bankaránum. Ungar stúlkur og
drengir leiðast út í vændi.
Ofbeldið í viðskiptunum magn-
ast, því ekki er hægt að leita til
dómskerfisins um innheimtu
skulda. Því verður refsingin að
vera harðvítug, til að menn skilji
að ekki borgi sig að lenda í van-
skilum. Ef fíkniefnasali sér fram
á að einhver muni kjafta í lögg-
una er eins gott að skera í hnés-
bæturnar á honum, eða jafnvel
drepa hann, því refsingin fyrir
það er svipuð og ef hann kjaft-
aði.
Ekkert eftirlit er með efn-
unum og neytandinn er al-
gjörlega varnarlaus ef þau eru
drýgð með einhvers konar eitri.
Hann veit hreinlega ekki hvað
hann er að kaupa, til dæmis get-
ur hugsast að efnið þennan dag-
inn sé sjöfalt sterkara en hinn,
sem getur leitt til andláts af
völdum of stórs skammts. Ef
hann skaðast af skemmdu efni á
hann engin úrræði innan rétt-
arkerfisins.
Eiturlyfjaneytandinn er þann-
ig dreginn niður í ræsið af sam-
félaginu. Hann er oftast ekki
harðsvíraður glæpamaður. Hann
er átján ára frænka okkar, tví-
tugur bróðir eða 23ja ára afa-
barn. Hann á sér ekki viðreisnar
von, því samfélagið beitir lög-
reglunni gegn honum eins og
hann væri óvinur fólksins númer
eitt. Hann er sendur í fangelsi í
tíu ár fyrir að flytja þessi efni
milli landa, en á meðan situr „yf-
irmaður“ hans í stofunni heima
hjá sér og reykir vindil.
Og á meðan eykst neyslan.
Eiturlyfjaneytandinn lætur sér
ekki segjast. Þá segja ráðherr-
arnir: „Við verðum að auka refs-
ingar enn frekar.“ Þannig heldur
vítahringurinn áfram, með of-
beldi, limlestingum, harðari refs-
ingum, bankaránum og inn-
brotum.
Það sem menn átta sig ekki á
er að þessar tilraunir til að stýra
hegðun fólks eru vonlausar. Það
á ekki bara við um eiturlyfin.
Nýverið ákváðu yfirvöld í New
York að leggja aukinn skatt á
sígarettur, til að draga úr neyslu
þeirra. Þau sáu vandamál: „Ó
nei, fólk er að fara sér að voða
með því að anda að sér eitur-
gufum. Við skulum reyna að
gera eitthvað í þessu.“ Fyrir
nokkrum vikum voru fyrstu síga-
rettumorðin framin í New York.
Auðvitað hættir fólk ekki að
vilja sígarettur. Það vill útvega
sér þær, eftir sem áður. Ein-
hverjir koma auga á gróðavon,
því hægt er að selja þær á upp-
sprengdu verði. Neðanjarðarver-
öld myndast, alveg eins og fíkni-
efnaheimurinn. Sama sagan.
Nú heyrast fréttir um að Bret-
ar hyggist ef til vill leggja skatt
á fituríkar vörur, eða sykur, til
að draga úr offitu. Bretar eru,
eins og flestar velmegunarþjóðir,
alltof feitir. Jón Kristjánsson
heilbrigðisráðherra var spurður í
tilefni af þessum vangaveltum
hvort til stæði að leggja á svip-
aðan skatt hér á landi. Sem bet-
ur fór gaf hann í skyn að það
væri ekki yfirvofandi.
Enda væri það þvílíkt óheilla-
spor, að engu tali tæki, að leggja
á slíkan skatt. Viljum við að
neysla á fitu- og sykurríkum mat
fari í einhvers konar undirheima-
veröld? Viljum við ólöglegan
markað með sykur? Viljum við
gera þá, sem ráða ekki við mat-
aræði sitt, að glæpamönnum?
Það er nefnilega ekkert svo fá-
ránlegt. Með góðum vilja er
hægt að gera hegðun, sem er svo
meinlaus öðrum en þeim sem
hana stundar, glæpsamlega.
Hvaða hegðun sem er.
Skilaboðin sem svona reglur
senda einstaklingnum, um boð
og bönn, hafa þau áhrif á hann
að hann hættir að hugsa um eig-
in hag af þeirri einbeitingu sem
þörf er á. Hann fer að treysta á
að aðrir hugsi fyrir hann. Ein-
staklingurinn hættir að bera
ábyrgð á eigin velferð. Hann not-
ar fyrirmæli hins opinbera sem
leiðarvísi um lífið. Honum hættir
til að hugsa: „Það sem er ekki
bannað hlýtur að vera í lagi.“
Þá hættir lífið líka að vera
þess virði að lifa því. Lífið snýst
um að gera mistök. Það snýst
um að snúa djöflana niður, taka
þá á ippon einn af öðrum. Ann-
ars getum við bara liðið áfram
eins og dáleidd flikki, gersneydd
því sem gerir okkur að mann-
eskjum.
Sígarettur
og sykur
Yfirvöld í New York hugsuðu: „Ó nei,
fólk er að fara sér að voða með því að
anda að sér eiturgufum. Við skulum
reyna að gera eitthvað í þessu.“ Fyrir
nokkrum vikum voru fyrstu sígarettu-
morðin framin í New York.
VIÐHORF
Eftir Ívar Pál
Jónsson
ivarpall@mbl.is
Í TILEFNI af 60 ára afmæli Kórs
Glerárkirkju hélt hann suður yfir
heiðar og hélt tvenna tónleika með
gjörólíkri efnisskrá. Glerárkirkja
státar af myndarlegum kór sem hefur
greinilega mikinn metnað og hefur
haft því láni að fagna að hafa haft fáa
en góða söngstjóra í þessi 60 ár sem
kórinn hefur starfað. Það er ómetan-
legt hvað fólk endist í sjálfboðavinnu
og af einskærum áhuga að halda uppi
því nauðsynlega menningarstarfi sem
kórsöngur er. Það er ekkert auðvelt
að syngja í metnaðarfullum kirkjukór
sem fyrir utan þær skyldur sem hann
hefur er sífellt að glíma við ný verk-
efni sem eru um leið ögrun við getuna,
en það er líka sæla, bæði líkamleg og
andleg, þegar árangurinn kemur í ljós
og rósin springur út í formi fallega
hljómandi tónverks. Síðan er það
dagsformið fræga sem gildir þegar
stigið er á svið til að leyfa öðrum að
njóta. Það hefur oft verið sagt að það
hljóti að vera bindandi að vera í
kirkjukór, og víst getur það verið svo,
en það sýnir líka mikla þjónustulund
og kærleika til meðborgaranna að
fórna sér í slíkt ár eftir ár eða jafnvel í
áratugi. Þetta er því miður oft van-
metið og þetta góða og fórnfúsa fólk
fær því miður oft launin sín í formi
misskilnings og vanþakklætis frá
samborgurum sínum og fólki sem er
ekki nógu þroskað til að vita að það er
ekki að finna upp hjólið.
Kór Glerárkirkju sýndi breidd sína
á þeim tvennum tónleikum sem hann
hélt í Reykjavík síðustu helgina í febr-
úar. Á tónleikunum í Langholtskirkju
var fyrri hluti tónleikanna helgaður
veraldlegum lögum. Öll tíu lögin voru
íslensk nema tvö. Einhver skjálfti
virðist hafa verið í kórnum í upphafi
og hann var svolítið lengi í gang en
sönggleðin leyndi sér ekki. Sum lögin
voru frekar óróleg í flutningi og
hljómur kórsins ekki alltaf hreinn og
ekki í innbyrðis jafnvægi t.d. var
bassinn allt of daufur á báðum tón-
leikunum. Kanski hefur þetta að gera
með slagtækni söngstjórans, sem
hjálpaði kórnum ekkert með mótun,
túlkun og stillingu á jafnvægi, heldur
sló bara taktinn og það stundum að-
eins um of. Þetta veldur því að kórinn
nær ekki að mynda eðlilega og mjúka
dýnamík í flutningi, en byrjar og end-
ar samtaka og syngur í takt. Þetta var
áberandi í perlunum Tíminn líður og
Stóðum tvö í túni sem og Maíljóði og
Sjáumst afur. Að mati undirritaðs
tókst kórnum best upp fyrir hlé í
Dýravísunum í raddsetningu Jóns
Leifs og Glaðværð Áskels Jónssonar
sem var mjög fallega sungið af kórn-
um, Óskari og Hauki.
Óskar Pétursson söng mjög vel ást-
arjátninguna Þú ert yndið mitt
yngsta og besta með kórnum en lagið
var aðeins of hratt og náði ekki að
vera sannfærandi ástarjátning.
Eftir hlé venti kórinn kvæði sínu í
kross og nú var dagsformið og hljóm-
urinn að batna. Byrjað var á fimm
negrasálmum, fyrst útfararsálmarnir
Deep River, Swing low og Nobody
knows og síðan Joshua fit the Battle
og Certainly Lord. Kórinn fór á kost-
um í þeim þrem síðustu og ekki
skemmdi lifandi og hrífandi einsöng-
ur Hauks Steinbergssonar fyrir.
Síðast á efnisskrá tónleikanna var
argentíska messan Misa Criolla.
Þessi kreólíska messa er falleg og
flutningurinn byggist að miklu leyti á
impróvíseruðum meðleik hljóðfæra-
leikaranna og hinum hefðbundna suð-
ur-ameríska sambatakti. Margir fal-
legir og vel sungnir kaflar voru í
messunni en það skemmdi dálítið að í
öllum þessum dynjandi sambatakti
stóð kórinn eins og óhreyfanleg stytta
með nóturnar fyrir framan sig og það
sem augað sá var ekki í neinu sam-
ræmi við það sem eyrað
heyrði og greip líkam-
ann, en þessi dynjandi
sambahrynur greip alla
með sér nema kórinn.
Fyrir utan þetta var
messan í heild vel og
skemmtilega flutt af öll-
um. Píanóleikur Daní-
els Þorsteinssonar á
þessum tónleikum var
góður og studdi vel við
kór og einsöngvara.
Frönsk kirkjutónlist
Á síðari tónleikunum
í Hallgrímskirkju flutti
kórinn eingöngu
franska kirkjutónlist við undirleik
Douglasar Brotchie á orgel. Í veik-
indaforföllum Óskars Péturssonar
hljóp Guðlaugur Viktorsson tenór í
skarðið. Hin gullfallega mótetta Fau-
rés Heill þér himneska orð sem samin
er við texta Racinis var hér fluttur á
íslensku í þýðingu Böðvars Guð-
mundssonar. Kórinn söng fallega en
það vantaði eðlilega dýnamík í söng-
inn en orgelparturinn var virkilega
vel útfærður. Altarisgöngusálmurinn
Panis angelicus var hér fluttur í
tveimur ólíkum tónsetningum. Sú
fyrri eftir Camille Saint-Saëns var
virkilega vel og fallega flutt sem og sú
seinni eftir César Franck þar sem
Guðlaugur Viktorsson söng einsöng
með kórnum. Síðast fyrir hlé voru
tveir þættir ú Messe Solennelle de St.
Cecile eftir Charles Gounod. Allir þrír
einsöngvararnir sungu ásamt kórn-
um. Hér mátti heyra fallega mótaða
dýnamík og mjög góðan flutning.
Síðasta verkið á tónleikunum var
Sálumessan eða Requiem op. 48 eftir
Gabriel Fauré. Þessi sálumessa var
hugsuð til lítúrgísks flutnings með
orgeli við útför og frumflutt við eina
slíka í janúar 1888 en síðan tónsetti
Fauré fleiri þætti sálumessunnar og
bætti í verkið ásamt fleiri hljóðfær-
um. Flutningurinn var í heild góður
hjá kór og einsöngvurum og organ-
ista. Orgelið var stundum heldur of
sterkt sem kom niður á söngvurunum
og kórnum. Þetta var sérlega áber-
andi í Pie Jesu þar sem hin fallega
rödd Öldu Ingibergsdóttur drukknaði
stundum. Þau Alda og Loftur Erl-
ingsson skiluðu sínu vel og fallega
eins og við mátti búast. Kórinn söng
fallega bæði í veikum söng og sterk-
um. Ég vil óska kórnum, Glerárkirkju
og Akureyringum til hamingju með
afmælið og þennan metnaðarfulla og
góða kór.
Fjölbreyttur kórsöngur
Alda Ingibergsdóttir Óskar Pétursson
Jón Ólafur Sigurðsson
TÓNLIST
Langholtskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Kór Glerárkirkju, Óskar Pétursson tenór,
Haukur Steinbergsson bariton, Daniel
Þorsteinsson á píanó, Halldór Gunn-
laugur Hauksson, Karl Petersen og
Valgarður Óli Ómarsson á slagverk, Krist-
ján Edelstein á gítar og Pétur Ingólfsson
á kontrabassa. Stjórnandi Hjörtur
Steinbergsson. Laugardagurinn
28. febrúar 2004 kl. 15.
Hallgrímskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Kór Glerárkirkju ásamt reykvískum
söngvinum, Alda Ingibergsdóttir sópran,
Guðlaugur Viktorsson tenór, Loftur
Erlingsson bariton, Douglas A. Brotchie
orgelleikari. Stjórnandi Hjörtur
Steinbergsson. Sunnudagurinn
29. febrúar 2004 kl. 17.
ÍSAFJÖRÐUR er tónlistarbær.
Tónlistarskólinn er rótgróin stofnun
sem nýtur velvilja bæjarbúa, ekki
síst vegna þátttöku sinnar í ýmsum
viðburðum í bæjarlífinu. Skemmst er
að minnast þegar Litli leikklúbbur-
inn setti upp Söngvaseið í samvinnu
við tónlistarskólann í fyrra. Margir
þeirra nemenda menntaskólans sem
nú leika og syngja í Gretti tóku þátt í
þessum viðburði og einnig í söng-
leiknum Gísl fyrir tveimur árum en
Þórhildur Þorleifsdóttir leikstýrði
hvoru tveggja. Um það bil helmingur
þeirra krakka sem koma fram í söng-
leiknum Gretti er þannig vel þjálfað-
ur í söng og leik en sumir þeirra hafa
leikið árum saman eftir að hafa hlotið
sína fyrstu þjálfun í Morranum.
Morrinn er ísfirskt fyrirbæri; leiklist-
ardeild unglingavinnunnar hjá bæn-
um. Þegar Grettir var fluttur fyrir
fullu húsi á þriðju sýningu var mjög
ánægjulegt að sjá og heyra hve
öruggir krakkarnir voru og hve fag-
mannlega var staðið að tónlistar-
flutningnum en auk vandaðs hljóð-
færaleiks voru nokkrir ágætir
söngvarar í hópnum. Einnig voru
mörg hópatriði vel unnin hjá leik-
stjóranum Birni Gunnlaugssyni og
danshöfundinum Söru Sturludóttur
sem gerði að verkum að þó að óör-
yggið væri greinilegt hjá mörgum
hinna óreyndu og framvindan þess
vegna hægari en æskilegt væri, þá
kom það ekki að sök. Sviðsmyndin
þjónaði hlutverki sínu en var heldur
dimm og klossuð. Lýsingin var flókin
en kom vel út. Hvert söngatriðið á
fætur öðru vakti kátínu og hrifningu
en þessi vinsæli söngleikur er að
mestu byggður upp á gríni, þó svo að
í honum felist einnig hárbeitt ádeila á
lifnaðarhætti nútímamannsins.
Reyndar er það svo að þó að verkið sé
samið fyrir tveimur áratugum á það
jafn mikið eða meira erindi nú en þá.
Sú hugmynd að láta fornkappann
Gretti Ásmundarson spretta upp sem
vandræðaungling í nútímanum er
fyndin og skemmtileg og gengur
makalaust vel upp að breyta Glámi í
sjónvarpsdraug.
Það má hiklaust halda því fram að
mesti listamaður uppfærslunnar sé
Ingvar Alfreðsson en hann útsetti
tónlistina og stjórnaði henni, lék í
hljómsveitinni og hélt söguþræðinum
saman með mjög góðum söng. Hann
söng einnig og lék hlutverk Gláms
svo vel að þarna fór listamaður af
guðs náð eins og stundum er sagt. Í
hlutverki Grettis voru tveir leikarar,
Helgi Þór Arason og Haukur Sig-
urðsson, sem áttu auðvelt með hlut-
verkið og það var upplifun að hlusta á
söng Helga sem hefur mikla útgeisl-
un á sviði. Mömmuna Ásdísi lék og
söng Svanhildur Garðarsdóttir,
stúlka með mjög fallega söngrödd og
ótvíræða leikhæfileika. Telma Björg
Kristinsdóttir var sömuleiðis örugg
og afslöppuð í hlutverki systur Grett-
is og söng einnig afar fallega. Flestir í
hópnum þurftu að bregða sér í mörg
hlutverk en hér skulu nefndir til sög-
unnar þeir Tómas Árni Jónasson,
sem var mjög fyndinn í hlutverki
prests, og Oddur Elíasson, sem tók
Tarzan, konung apanna, snilldarlega.
Hinn mikli fjöldi leikara og tónlist-
arfólks og annarra aðstandenda sýn-
ingarinnar má vera glaður með sitt
því í heild var þetta skemmtileg
kvöldstund sem leið hratt. Það kæmi
ekki á óvart þótt eitthvað af þessu
unga fólki ætti eftir að vekja athygli á
næstu árum.
Grettir gegn Glámi
LEIKLIST
Leikfélag Menntaskólans
á Ísafirði
Höfundar: Ólafur Haukur Símonarson,
Þórarinn Eldjárn og Egill Ólafsson.
Leikstjóri: Björn Gunnlaugsson. Tónlist-
arstjórn og útsetningar: Ingvar
Alfreðsson. Lýsing: Friðþjófur
Þorsteinsson. Leikmynd: Björn
Gunnlaugsson og Friðþjófur
Þorsteinsson. Danshöfundur: Sara
Sturludóttir. Sýning í Sundatanga
2. mars.
GRETTIR
Hrund Ólafsdóttir