Morgunblaðið - 28.03.2004, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. MARS 2004 11
’Bankarnir eiga vissulega að sækjast eft-ir góðum hagnaði, en þeir geta ekki leyft
sér að skara að sér skyndigróða á kostnað
stöðugleikans í efnahagslífinu.‘Davíð Oddsson forsætisráðherra á ársfundi Seðla-
banka Íslands.
’Niðurstaðan: við búum í kyrrlátuhverfi.‘Peter Backus , sem undanfarin tíu ár hefur stjórnað
leit að radíósendingum frá um 800 plánetum í nágrenni
jarðarinnar, sem bent gætu til vitsmunalífs. Engar
slíkar sendingar hafa enn greinst.
’Við stefnum á að hefja uppbyggingu ástafrænu sjónvarpsdreifikerfi strax á
næsta ári. Áætlað er að því ljúki árið
2008.‘Sturla Böðvarsson samgönguráðherra í viðtali við
Morgunblaðið.
’Það tekur tíma að byggja upp traust ábáða bóga. En útlitið er betra en það hef-
ur verið um árabil. Og ávinningurinn sem
af getur hlotist, varðandi öryggi í þessum
heimshluta og heiminum öllum, er mjög
mikill.‘Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, eftir fund
með Muammar Gaddafi Líbýuleiðtoga í Trípolí á
fimmtudag.
’Ég táraðist þegar ég kom hingað inn,gekk hér inn eftir ganginum og horfði inn
í herbergin … Ég fékk kökk í hálsinn.‘Sigríður Kristín Hrafnkelsdóttir , móðir fjölfatlaðs
drengs, um opnun Rjóðurs, heimilis fyrir langveik
börn.
’Ég hvet múslima í Pakistan til þess aðsteypa ríkisstjórninni, sem er handbendi
Bandaríkjanna.‘Hljóðupptaka með þessum skilaboðum var spiluð á
sjónvarpsstöðinni al-Jazeera á fimmtudag, en þau
voru sögð vera frá Ayman al-Zawahri , háttsettum
meðlimi al-Qaeda. Pakistanski herinn hefur und-
anfarið þjarmað að liðsmönnum al-Qaeda í landa-
mærahéruðum sem liggja að Afganistan.
’Ég fékk mjög gott hjarta.‘Sigurður Þórarinn Sigurðsson , frá Fáskrúðsfirði,
fékk grætt í sig nýtt hjarta í byrjun febrúar og varð
þar með 10. íslenski hjartaþeginn.
’Ég hef verið kallaður kosningasvikari áforsetastóli og það er mikil niðurlæging.‘Chen Shui-bian , forseti Taívans, sem vann nauman
sigur í forsetakosningum um liðna helgi. Stjórnarand-
staðan telur að brögð hafi verið í tafli og krefst ógild-
ingar kosninganna.
’Þetta hrekkir mig ekki neitt.‘Sigurbergur Konráðsson , einn eigenda Arnarfells,
slapp giftusamlega þegar 50 tonna beltagrafa hans
hrapaði niður snarbrattar hlíðar Fremri-Kárahnjúks.
’Í fyrsta lagi hef ég ekki vitneskju umneinar njósnaupplýsingar frá 20. janúar
2001 sem hefðu gert Bandaríkjamönnum
kleift að ráðast gegn Osama bin Laden,
handtaka hann eða fella. Í öðru lagi trúir
enginn sem ég þekki því að koma hefði
mátt í veg fyrir hryðjuverkaárásirnar 11.
september þótt bin Laden hefði verið
handtekinn eða felldur skömmu áður.‘Donald Rumsfeld , varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna, í vitnisburði sínum fyrir bandarískri þingnefnd
sem rannsakar hryðjuverkin 11. september.
’Einhver hefur greinilega brugðist trúnaði.‘Björn Bjarnason dómsmálaráðherra um tildrög þess
að yfirheyrsluskýrsla í líkfundarmálinu í Neskaupstað
birtist í DV.
’Nú geisar stríð á milli okkar og þeirra.‘Abdul Aziz al Rantissi , einn af forystumönnum
Hamas-samtaka Palestínumanna, eftir að Ísraelar
réðu andlegan leiðtoga samtakanna, Sheikh Ahmed
Yassin, af dögum á mánudag.
Ummæli vikunnar
Morgunblaðið/Golli
Hlýtt á forsætisráðherra
Fundarmenn á ársfundi Seðlabanka Ís-
lands, hlýddu ábúðarmiklir á ræðu Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra.
Svarti miðvikudagurinn
En víkjum aftur að eyðimerkurgöngu minni
þennan svarta miðvikudag í Kosovo. Ég fékk
loks leyfi til að aka fjallabaksleið aftur til
Pristina. Á leið minni um sveitahéruð sá ég
mínarettur moskna prýddar albönskum fánum,
tvíhöfða svörtum erni á rauðum grunni. Leiðin
lá um Svartþrastavelli (Kosovo Polje) þar sem
Lasarus konungur bar forðum beinin. Sex
hundruð árum eftir orrustuna miklu, þar sem
Serbar töpuðu í raun yfirráðum sínum yfir Kos-
ovo, blasa við mér brunarústir skóla, spítala og
serbneskra heimila frá veginum. Hvergi er lög-
reglu eða her að sjá. Og enga Serba. Allt virðist
þó með furðulega kyrrum kjörum. Svona rétt
eins og að aka Ægisíðuna á nýársdag og sjá leif-
arnar af áramótabrennunni …
Daginn eftir, þegar ég kanna aðstæður, verða
á vegi mínum brottflúnir Serbar sem snúið hafa
aftur í fylgd lögreglu. Þeir biðja mig og félaga
mína að segja heiminum frá grimmd Albana.
Loks fer einn þeirra inn í brunnið hús sitt og
sækir gersemar sem hann hafði falið fyrir
brennuvörgunum. Þar á meðal mynd af Milos-
evic forseta sem nú svarar til saka í Haag fyrir
glæpi gegn mannkyninu í Kosovo, til dæmis að
láta brenna ofan af Albönum og hrekja frá Kos-
ovo. Og eðlilega spyr Serbinn hvort brennu-
vargarnir verði ekki látnir svara til saka fyrir
þessar þjóðernishreinsanir. Harri Holkeri,
landstjóri Sameinuðu þjóðanna í Kosovo, hefur
ekki viljað ganga svo langt að kalla atburðina
svarta miðvikudaginn, þjóðernishreinsanir, þótt
forsvarsmenn NATO hafi gert það. Hann hefur
hins vegar gagnrýnt forystumenn Kosovo-Alb-
ana fyrir slaka frammistöðu í því að hafa hemil á
landsmönnum. Þeir hafa aftur gagnrýnt al-
þjóðastofnanir fyrir að leyfa Kosovo-Serbum að
halda fast í serbneska stjórnkerfið og gefa
stofnunum Kosovo langt nef. Til dæmis hafi
Serbum liðist að stöðva umferð um einn helsta
þjóðveginn svo dögum skiptir áður en upp úr
sauð, án afskipta NATO. Leiðtogar Kosovo-
Albana á borð við Ibrahim Rugova forseta hafa,
þótt þeir segist harma ofbeldi, a.m.k. gegn
NATO, sagt að ofbeldisaldan hefði ekki brotist
út ef Kosovo hefði fengið sjálfstæði. Aðrir benda
hins vegar á að fátt ef nokkuð hefði verið til að
stöðva ofsóknir gegn Serbum ef NATO og Sam-
einuðuþjóðalögreglan hefði ekki verið til staðar.
Alþjóðasamfélagið talar auðvitað engan veg-
inn einni röddu í þessu máli. Menn á borð við
Richard Holbrooke sendiherra, einn aðalhöf-
unda Daytonsamkomulagsins, hafa reyndar
gagnrýnt harðlega að ráðamenn skuli ekki hafa
dregið augljósar niðurstöður af hernaðinum fyr-
ir fimm árum og veitt Kosovo sjálfstæði. Aðrir,
t.d. Carl Bildt, fyrrverandi sáttasemjari á Balk-
anskaga, benda hins vegar á keðjuverkun sem
slíkt kynni að hafa í för með sér. Talið er víst að
Bosníu-Serbar hugsi sér til hreyfings ef Kos-
ovo-Albönum líðst að slíta sig úr tengslum við
Serbíu. Og enginn sér fyrir hvaða áhrif sjálf-
stæði Kosovo hefði á nágrannaríkið Makedóníu,
en fjórðungur íbúanna er af albönsku bergi
brotinn. Allstórir albanskir minnihlutar eru svo
bæði í Serbíu og Svartfjallalandi. Loks óttast
margir að raddir um sameiningu allra Albana í
eitt ríki verði háværari en slíkt gæti haft í för
með sér allsherjar styrjöld þar sem flest ríki
Balkanskagans blönduðust inn í.
Glæpur sem borgar sig?
Mörgum er svo illa við að verðlauna illvirkj-
ana í Kosovo. Hins vegar læðist að manni sá
grunur að þjóðernishreinsanir séu einfaldlega
glæpur sem alltaf borgar sig …
Meðal brunarústanna í Kosovo Polje er hús
svissnesks vinnufélaga míns, yfirmanns mann-
réttindamála hjá ÖSE. Brennuvargarnir ætluðu
að vísu ekki að brenna ofan af honum, heldur
leigusala hans, eins og í ljóðinu um drenginn í
Palestínu forðum sem féll fyrir byssukúlunni
sem ætluð var föður hans. Minn ágæti vinnu-
félagi hefur eins og alþjóðasamfélagið allt talið
rétt rúmlega hundrað þúsund brottflúinna
Serba á að snúa aftur og hina á að eiga áfram
heima í Kosovo. Margir telja hins vegar að árás-
irnar miðvikudaginn svarta hafi endanlega gert
út af við drauminn um fjölþjóðlegt Kosovo. Full-
reynt sé nú að Serbar muni ekki snúa aftur til
Kosovo. Breski blaðamaðurinn Tim Judah hef-
ur bent á í grein í The Guardian að hugsanlega
hafi þjóðernishreinsanirnar í síðustu viku greitt
fyrir lausn mála, rétt eins og gerðist bæði í
Bosníu og Króatíu. Í þessu sambandi ber að
minnast á hugmyndir Vojislavs Kostunica, for-
sætisráðherra Serbíu, um að skipta Kosovo upp
í kantónur líkt og í Sviss. Fáum dylst að slíkt
fæli í raun og veru í sér skiptingu Kosovo.
Í fljótu bragði mætti ætla að serbneska rík-
isstjórnin hefði fátt ef nokkuð grætt á því að
reyna að ríghalda í Kosovo. Efnahagslega er
ekkert til Kosovo að sækja, t.d. ekki olíu! Hins
vegar er Kosovo vagga serbneskrar þjóðarsálar
og fátt ef nokkuð þjappar Serbum betur saman.
Upphaf og endi stjórnmálaferils Slobodans Mil-
osevic er til dæmis að finna á Svartþrastavöll-
um, örskammt frá brunarústunum í Kosovo
Polje. Þar hélt Milosevic ræðuna sem varð upp-
haf þjóðernishyggju hans við minnismerkið um
orrustu Lasarusar konungs. Endalokin má
rekja til ósigursins fyrir NATO. Í einu af sínum
þekktustu kvæðum segir Bob Dylan: „There is
no success like failure and failure is no success
at all.“ Dylan hafði sennilega hassþokuna sem
lagðist yfir Bandaríkin á öndverðum sjöunda
áratugnum í huga þegar hann samdi þessar
ljóðlínur en þær eiga hins vegar ágætlega við
serbneska þjóðarsál. Bretar og Frakkar skýra
lestarstöðvar eftir frægum sigrum sínum í orr-
ustum, Waterloo og Austerlitz. Lestarstöð í Bel-
grad gæti eins heitið Svartþrastastöð, eftir Kos-
ovo Polje, en sá hængur er á að þeirri orrustu
töpuðu Serbar og Tyrkir náðu Balkanskaga á
sitt vald í kjölfarið.
Ljóst er að taka verður tillit til Serba þegar
lokaákvörðun um Kosovo verður tekin, til dæm-
is verður með einhverju móti að tryggja öryggi
helgistaða, en vagga serbnesku rétttrúnaðar-
kirkjunnar er í Kosovo.
Kvöldið sem Albanar grófu upp stríðsöxina að
nýju eftir fimm ára hlé sýndi serbneska sjón-
varpið myndina „Orrustuna um Kosovo“ rétt
eins og kvöldið sem NATO réðst til atlögu fyrir
fimm árum. Og ef leiðtogar heimsins taka sér
ekki hlé frá málefnum Íraks og Afganistan og
taka þær erfiðu ákvarðanir sem taka þarf,
hverjar sem þær verða, kann endursýningunum
að fjölga. Vandamál Balkanskaga eru ekki auð-
leyst, en um eitt greinir menn ekki á: sá vandi
sem glímt var við fyrir fimm árum er algjörlega
óleystur og hefur síður en svo horfið. Vanda-
málin voru sett í frysti og þegar vora tók að
þessu sinni þiðnuðu þau og vandinn blossaði upp
aftur. Rétt eins og eldurinn sem blossar upp við
Ægisíðuna hvert gamlárskvöld.
Morgunblaðið/Árni Snævarr
Skilaboð frá alþjóðasamfélaginu til íbúa Kosovo um hvað þurfi að gera til að framtíð héraðsins ráðist blasa við á götu í Pristina. Við sjóndeildarhringinn
er sól Evrópusambandsins að rísa eða hníga til viðar.
Morgunblaðið/Árni Snævarr
Atvinnulausir námamenn bera kröfuspjöld gegn ofbeldi. Námamenn eru mikilvægur pólitískur
þrýstihópur í Kosovo og styðja aðskilnað. Á spjaldinu stendur: Ofbeldi er ekki svarið.
Höfundur starfar hjá Öryggis- og samvinnustofnun
Evrópu í Kosovo. Skoðanir sem fram koma í grein-
inni eru hans eigin.