Morgunblaðið - 28.03.2004, Blaðsíða 38

38 SUNNUDAGUR 28. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
27. mars 1994: „Umræður
um vandamál sjávarútvegs-
fyrirtækja á Vestfjörðum
hafa leitt í ljós, að ekki er
ástandið betra á Vest-
urlandi, raunar verra, hvort
sem litið er til hallareksturs
eða eiginfjárstöðu fyrirtækj-
anna.
[...]
Í samtali við Morgun-
blaðið í gær sagði Ólafur
Rögnvaldsson, að hann vildi
heldur taka undir með þeim,
sem aðhyllist gjaldtöku í
sjávarútvegi en að láta nú-
verandi kerfi viðgangast:
„Ekki er heilbrigt að búa við
gjöfulustu fiskimið á Íslandi,
Breiðafjörðinn, og þurfa að
horfa á eftir 60–70% af afla
svæðisins út og suður til að-
ila, sem braska á svívirðileg-
an hátt með kvóta … Sumir
kalla þetta hagræðingu en
hvers konar hagræðing er
það að leggja heilu byggð-
arlögin fullkomlega í
eyði? … Tonn á móti tonni
eru engin kvótaskipti heldur
kúgun á fiskverði, það er
verið að gera sjómenn að al-
gjörum leiguliðum og neyða
þá til að landa hjá ein-
hverjum kvótafurstum …“
Sturla Böðvarsson alþing-
ismaður hefur rétt fyrir sér
er hann segir í samtali við
Morgunblaðið sl. fimmtu-
dag: „Ég held, að í fram-
haldi af þessu þá eigi öllum
að vera ljóst, að það þurfi að
bregðast við gagnvart sjáv-
arbyggðum á Vesturlandi
með mjög ámóta, svipuðum
hætti og verið er að tala um
gagnvart byggðunum á
Vestfjörðum.“
. . . . . . . . . .
28. mars 1984: „Helstu
keppinautar í smá-
söluverslun á höfuðborg-
arsvæðinu hafa tekið hönd-
um saman og mótmælt þeim
kjörum sem þeir njóta hjá
útgefendum greiðslukorta.
Er svo að skilja að ann-
aðhvort fái þeir betri kjör
hjá þessum fyrirtækjum eða
kostnaður smásöluversl-
ananna vegna tilkomu þeirra
lendi á neytendum. Vinsæld-
ir greiðslukorta sýna að
neytendur kunna vel að
meta þessa nýju þjónustu.
Fyrir um það bil mánuði var
verðlagseftirlit afnumið af
flestum nauðsynjum heim-
ilanna. Nú er það neytenda
sjálfra að sjá til þess að
verðlagi sé stillt í hóf með
því að beina viðskiptum til
þeirra aðila sem selja vörur
á lægsta verði. Síst af öllu
gátu neytendur vænst þess
eftir að frjáls samkeppni
komst í algleymi milli kaup-
manna að þá myndu hinir
öflugustu í þeirra hópi hóa
sig saman og fara í stríð til
að bæta sinn hag og hóta
neytendum verri þjónustu
vinnist ekki sigur í stríðinu.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
að er kunnara en frá þurfi að
segja að enn hallar víða á
konur í þjóðfélaginu, þrátt
fyrir jafnréttisbaráttu und-
angenginna áratuga. Nægir
þar að nefna launamun
kynjanna og lágt hlutfall
kvenna á Alþingi og í hvers
konar stjórnunarstöðum. Segja má að almenn
samstaða sé um að æskilegt sé að tryggja jafn-
rétti í reynd, en sem fyrr greinir menn á um
hvaða leiðir skuli fara til að ná því marki.
Ólíkar leiðir
að markinu
Umræðan um kynja-
kvóta í stjórnmálum
og við skipan í nefnd-
ir, ráð og stjórnir hef-
ur verið nokkuð áberandi undanfarið, bæði hér á
landi og í nágrannalöndunum. Atli Gíslason,
varaþingmaður Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, lagði í vikunni fram þingsályktun-
artillögu þess efnis að forsætisráðherra verði
falið að skipa nefnd sem móti reglur um kynja-
hlutföll við ráðningu forstöðumanna ríkisstofn-
ana, ráðuneyta og ríkishlutafélaga og við skipan
í nefndir og ráð á vegum sömu aðila. „Nefndin
geri enn fremur tillögur um sambærilegar regl-
ur hjá sveitarfélögum. Þá gefi nefndin álit á því
hvort rétt sé að setja lög um kynjahlutföll við val
og röðun frambjóðenda stjórnmálaflokka til Al-
þingis og sveitarstjórna,“ segir í tillögunni. Í
greinargerð segir meðal annars að okkur Ís-
lendingum hafi miðað of skammt áleiðis við að
jafna stöðu kvenna og að brýnt sé að grípa til
raunhæfra aðgerða. „Með virkum stjórnvalds-
tækjum er unnt að stuðla að jafnrétti kynjanna
og auka áhrif kvenna á stjórn ríkis, sveitarfélaga
og fyrirtækja öllum til hagsbóta,“ segir m.a. í
greinargerðinni.
Svipuð sjónarmið eiga hljómgrunn víða á
Norðurlöndum, þar sem ýmsir stjórnmálaflokk-
ar hafa til dæmis leitast við að tryggja jöfn
kynjahlutföll á framboðslistum sínum með form-
legum eða óformlegum kvótum. Ríkisstjórn
Kjell Magne Bondeviks í Noregi setti sér fyrir
tveimur árum það markmið að hlutfall kvenna í
stjórnunarstöðum hjá hinu opinbera myndi ná
að minnsta kosti 40% um mitt ár 2006. Í ræðu
sem forsætisráðherrann hélt í tilefni alþjóðlegs
baráttudags kvenna 8. mars síðastliðinn lýsti
hann því yfir að hlutur kvenna í stjórnunar-
stöðum hefði aukist um 6% síðan þá og að 40%
markinu ætti að verða náð innan tilsetts tíma.
Nú eru um 33,9% af um það bil 9.000 stjórn-
endum hjá hinu opinbera í Noregi konur. Hlut-
fall kvenna í stjórnum skráðra norskra fyrir-
tækja er enn lágt, eða 9%, og hyggst stjórn
Bondeviks ennfremur setja lög sem kveða munu
á um að konur skuli skipa að minnsta kosti 40%
stjórnarsæta í fyrirtækjum sem skráð eru í
norsku kauphöllinni frá og með árinu 2007.
Á Íslandi er þetta hlutfall enn lægra, en í út-
tekt sem Morgunblaðið gerði í nóvember síðast-
liðnum kom fram að í tíu af fyrirtækjunum
fimmtán sem þá skipuðu Úrvalsvísitölu Kaup-
hallar Íslands sat engin kona í stjórn. Fimm
konur sátu þá í stjórnum fyrirtækjanna fimmtán
en 85 karlar. Hlutfall kvenna í stjórnum hinna
íslensku stórfyrirtækja var því aðeins 5,3%, sem
þýðir að fyrir hverja konu sátu sautján karlar.
Danski jafnrétt-
isráðherrann
andvígur
kynjakvótum
Í Svíþjóð er útlit fyrir
að farið verði að dæmi
Norðmanna, en þar
hefur jafnréttisráð-
herrann, Mona Sahl-
in, beitt sér fyrir því
að hlutfall kvenna í
fyrirtækjum sem skráð eru í sænsku kauphöll-
inni skuli ekki vera lægra en 25%. En jafnrétt-
isráðherra Danmerkur, Henriette Kjær, tekur
hins vegar annan pól í hæðina. Þegar stjórn
Carlsberg kemur saman setjast tólf karlar við
fundarborðið en engin kona, og það er engan
veginn undantekning í dönsku viðskiptalífi. Í 14
af 44 stærstu fyrirtækjunum í dönsku kauphöll-
inni er eina hlutverk kvenna á stjórnarfundum
að bera fram kaffi og taka nótur. Alls skipa kon-
ur aðeins níunda hvert stjórnarsæti í þessum 44
fyrirtækjum. Engu að síður er Henriette Kjær
ekki sammála kollegum sínum í Noregi og Sví-
þjóð um að lausnin felist í kynjakvótum.
„Ég er andvíg kynjakvótum vegna þess að
þeir þýða of mikil afskipti af málefnum einka-
aðila. Til að fá fleiri konur inn í stjórnirnar verð-
um við að skapa fleiri kvenkyns leiðtoga. Ein-
ungis þannig hafa stjórnirnar um fleiri konur að
velja. Maður á jú ekki möguleika á að vera val-
inn til starfa án þess að hafa sýnt sig og sannað,“
hafði Jyllands-Posten í vikunni eftir Kjær. Í
blaðinu tók Birgit Aagaard-Svendsen undir með
ráðherranum, en hún er ein af aðeins fimm
dönskum konum sem hafa verið kjörnar af hlut-
höfum í stjórn einhverra hinna átján fyrirtækja
sem mynda dönsku KFX-vísitöluna. „Ég myndi
ekki vilja vita til þess að ég hefði verið valin
vegna þess að ég er kona, en ekki vegna þess að
ég bý yfir þeirri faglegu þekkingu og stjórn-
unarhæfni sem er krafist,“ sagði Aagaard-
Svendsen, sem situr í stjórn Danske Bank.
Tryggja ekki
jafnrétti í reynd
Full ástæða er til að
taka undir þau sjón-
armið sem koma fram
í þessum orðum
Henriette Kjær og Birgit Aagaard-Svendsen.
Kynjakvótar eru ekki æskileg leið til að fjölga
konum í stjórnmálum, stjórnunarstöðum, nefnd-
um, stjórnum og ráðum. Það væri ekki öfunds-
vert hlutskipti fyrir konu í ábyrgðarstöðu að
vera sér þess meðvituð að hún hefði valist til
starfans vegna kyns síns en ekki hæfileika.
Færa má rök fyrir því að slíkt fyrirkomulag
grafi undan stöðu kvenna í atvinnulífinu, frekar
en að bæta hana. Kynjakvótar kunna að koma á
jafnrétti á pappírnum, en tryggja ekki jafnrétti í
reynd. Þeir ráðast ekki að rótum vandans, held-
ur hjálpa til við að fela hann. Með slíkum að-
gerðum er ennfremur verið að koma röngum og
mjög óheppilegum skilaboðum á framfæri, það
er að segja að konur geti ekki komist til metorða
á grundvelli eigin verðleika. Og hvað varðar
hlutafélög er þar að auki ákaflega erfitt að rétt-
læta slík inngrip ríkisvaldsins. Það á vitaskuld
að vera í höndum hluthafa og stjórnenda að
velja stjórnarmenn í almenningshlutafélög-
um.Og þeir ættu að sjá hag sinn í því að velja
hæfa einstaklinga til stjórnarstarfa, óháð kyn-
ferði.
Falskt öryggi
Krafan um kynja-
kvóta er skyld hug-
myndinni um jákvæða
mismunun, það er að segja að bæta eigi stöðu
minnihlutahópa með því að velja fulltrúa þeirra
umfram fulltrúa þess hóps sem ráðandi er á við-
Kynjakvóti? Æðarblikar og -kollur í nokkuð jöfn
ÖRYGGI VIÐ
KÁRAHNJÚKAVIRKJUN
Fyrir skömmu varð banaslys viðKárahnjúkavirkjun. Nú erkomið í ljós, að viku áður en
banaslysið varð höfðu eftirlitsaðilar
Landsvirkjunar sent Impregilo og
undirverktökum þeirra skriflega at-
hugasemd um þá hættu, sem stafaði af
grjóthruni á þessu svæði.
Jafnframt er upplýst að trúnaðar-
maður verktakafyrirtækisins Arnar-
fells í öryggismálum hafði margoft
varað öryggisfulltrúa bæði Lands-
virkjunar og Impregilo við hrunhættu.
Páll Ólafsson, formaður öryggis-
ráðs Landsvirkjunar, sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær um þetta mál:
„ … það var öllum ljóst að þarna var
hætta á ferðum, sérstaklega eftir
þennan langa hlákukafla. Þá fór að
bera á grjóthruni og það má segja, að
það hefði átt að vera búið að grípa til
öryggisráðstafana kannski heldur
fyrr en gert var.“
Páll segir jafnframt: „En allt er
þetta vinna sem tekur sinn tíma, bæði
áhættugreiningin, að koma með varn-
araðgerðir, útvega búnað og svo fram-
vegis. Þær aðgerðir, sem nú eru í
gangi miða að því að tryggja öryggi
manna og þetta eru miklar öryggis-
ráðstafanir. Það eru settar öryggis-
girðingar á gilbarmana, net til að
tryggja hrun úr bökkunum og byggðar
girðingar og varnargarðar uppi í hlíð-
inni fyrir ofan, sérstaklega á hægri
bakkanum. Allt tekur þetta tíma og
það má kannski segja, að fljótar hefði
þurft að bregðast við um leið og fór að
bera á hruni.“
Miðað við þær upplýsingar, sem
fram hafa komið og ofangreindar lýs-
ingar á aðstæðum er ljóst að hér hafa
ekki verið gerðar fullnægjandi ráð-
stafanir til að tryggja öryggi starfs-
manna. Í ljósi þessara upplýsinga er
ljóst, að strax og fór að bera á hruni
hefði átt að stöðva vinnu á þessum
stað.
Það er alvarlegra mál en orð fá lýst,
að framkvæmdir skyldu ekki hafa ver-
ið stöðvaðar þegar í stað. Þótt margt
af því, sem gera þarf taki tíma er ljóst
að framkvæmdir er hægt að stöðva á
svipstundu um leið og fer að bera á
grjóthruni. Það var ekki gert og það
kemur á óvart.
Hér eru gerðar kröfur um að öryggi
starfsmanna gangi fyrir öllu. Í þessu
tilviki hefur þeirri grundvallarreglu
ekki verið fylgt og það hefur haft í för
með sér hörmulegar og sorglegar af-
leiðingar.
FJÖLBREYTT STARF
Þrennt vakti sérstaka athygli á ráð-stefnu sem félagsmálaráðuneytið
efndi til í fyrradag í tilefni af lokum
Evrópuárs fatlaðra. Í fyrsta lagi
hversu fjölmenn ráðstefnan var en
hana sóttu tæplega 400 manns. Í öðru
lagi að yfirgnæfandi meirihluti ráð-
stefnugesta var konur sem segir
nokkra sögu um það hverjir það eru
sem eru meginstoðir þessarar starf-
semi. Og í þriðja lagi komu fram á ráð-
stefnunni víðtækar upplýsingar um
það stórmerkilega og fjölbreytta starf
sem unnið er á vettvangi fatlaðra.
Ráðstefna af þessu tagi á ríkan þátt
í að auka skilning á nauðsyn þess að
búa svo um hnútana að þeir sem eiga
við einhvers konar fötlun að stríða
geti lifað lífi sínu í eins ríkum mæli og
hægt er til jafns við aðra þjóðfélags-
þegna.
Hún á jafnframt að undirstrika að á
tímum þegar velmegun eykst stöðugt
má ekki gleyma því að þeir sem minna
mega sín í samfélagi okkar verða að
fylgja með í þeirri auknu velmegun.
Það er skylda samfélagsins að sjá um
að svo verði. Það er áreiðanlega vilji
yfirgnæfandi þorra þjóðarinnar. Það á
að vera okkur Íslendingum metnaðar-
mál að byggja upp fyrirmyndarþjóð-
félag að þessu leyti. Samfélag sem
horft verður til frá öðrum löndum um
það hvernig eigi að tryggja þeim sem
búa við einhvers konar fötlun jafn-
stöðu við aðra.