Morgunblaðið - 06.06.2004, Qupperneq 4

FRÉTTIR
4 SUNNUDAGUR 6. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
0
9
1
3
8
FORYSTA stjórnarandstöðunnar
telur það of hátt hlutfall að miða við
að niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar verði ekki bindandi nema 75%
atkvæðabærra manna taki þátt í
henni. Í Morgunblaðinu í gær er haft
eftir Birni Bjarnasyni dómsmálaráð-
herra að hann telji þetta hlutfall
heppilegt, en miðað var við þetta
hlutfall í kosningu meðal borgarbúa
árið 2001 um framtíð flugvallarins í
Vatnsmýrinni.
„Mér finnst það orka svolítið tví-
mælis að bera þetta tvennt saman,
vegna þess að flugvallarkosningin
var haldin áður en borgarstjórn tók
ákvörðun í málinu og til þess hugsuð
að vera borginni til ráðgjafar,“ segir
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrr-
verandi borgarstjóri og varaformað-
ur Samfylkingarinnar. „Í þessu til-
viki sem við stöndum núna
andspænis er það spurningin um það
hvort lög, sem þingið er þegar búið
að samþykkja, öðlast gildi eða ekki.
Þá getur það orkað tvímælis að þing-
ið ákveði núna að hvaða skilyrðum
uppfylltum það ætli að taka mark á
þeirri niðurstöðu eða ekki. Þetta
þarf að skoða mjög gaumgæfilega,“
segir Ingibjörg Sólrún.
Aðspurð segist hún ekki hafa mót-
að sér skoðun á þessum tímapunkti
um hvort og þá hver lágmarksþátt-
taka eigi að vera í þjóðaratkvæða-
greiðslunni svo hún verði bindandi.
„Mín fyrstu viðbrögð voru þau að
þetta færi til þjóðarinnar og það
væri annaðhvort af eða á,“ segir hún.
„Það er hæpið að þingið fari að skil-
yrða þetta eftir á, fyrst það voru ekki
til reglur um þetta fyrirfram,“ segir
hún.
Ótímabært og fljótræðislegt
„Mér finnst þetta nú ótímabært,
fljótræðislegt og ekki hafa góðan
svip,“ segir Steingrímur J. Sigfús-
son, formaður Vinstrihreyfingarinn-
ar – græns framboðs, sem telur mjög
varhugavert að gera svo strangar
kröfur. „Það bæri þann svip að menn
væru að reyna að komast hjá því að
fá niðurstöðu út úr kosningunni,“
segir Steingrímur.
„Það þarf nú fyrst að ræða hvort
það eigi að setja nokkrar reglur um
þetta og ég minni á að það eru engar
slíkar reglur settar í kosningum til
Alþingis eða þegar forseti Íslands er
kosinn og í mörgum öðrum tilvikum.
Þá ræður einfaldlega meirihluti
þeirra sem þátt taka,“ segir hann.
Fljótt á litið segist Steingrímur
ekki telja ástæðu til að setja sérstak-
ar reglur um kosninguna. „Ég hef
ekki leitt hugann að því að það væri
nein sérstök ástæða til að setja inn
slíka þröskulda í þessu tilviki, auk
þess sem ég myndi vilja skoða slíkt
mjög vandlega. Það á að gera það á
sameiginlegum grunni. Eða ætlar
ríkisstjórnin að bíta höfuðið af
skömminni með því að ákveða ein-
hliða, án samráðs við kóng eða prest,
einhverjar reglur sem gera það lík-
legt að kosningin mistakist og ræna
þessum rétti af þjóðinni þannig?“
spyr Steingrímur.
Má setja kröfu um
lágmarksþátttöku
Guðjón Arnar Kristjánsson, for-
maður Frjálslynda flokksins, telur
að það megi setja kröfu um lágmaks-
þátttöku en að það sé ekki hægt að
binda hana við svona hátt hlutfall.
Stjórnarandstaðan telur 75% lágmarksþátttöku of hátt hlutfall
Orkar tvímælis að setja
skilyrði um þátttöku nú
Hann vill ekki gefa upp ákveðið hlut-
fall, en telur þó að það þyrfti að vera
að minnsta kosti 25% þátttaka í
kosningunni svo hún verði bindandi.
„Ég held að það geti enginn tekið
þessa ákvörðun nema Alþingi. Ef
menn ætla að fara í svona vinnu
verða þeir að gera það í sem mestu
samkomulagi.
Mér finnst að okkur sé enginn
sómi af því að framkvæma atkvæða-
greiðslu með lítilli þátttöku og ætlast
til að það ráði. Við erum að nýta
ákvæði sem er nú ekki oft nýtt, og
verður sjálfsagt ekki oft nýtt í fram-
tíðinni, þótt það verði vonandi ein-
hver frekari þróun á lýðræðinu hér
en hefur verið.
Mér finnst æskilegt fyrir framtíð-
ina að oftar séu mikil ágreiningsmál
borin undir þjóðina. Þetta er iðulega
gert hjá öðrum þjóðum og ég sé ekki
annað en að við getum þróað okkar
lýðræði á sama veg, en mér finnst
eðlilegt að þegar þjóðin á að ákveða
af eða á með lög að þá verði að vera
einhver lágmarksþátttaka í slíkri at-
kvæðagreiðslu svo niðurstaðan sé
bindandi,“ segir hann.
er að breytingum á hraðbankakerf-
inu,“ segir Logi Ragnarsson hjá
Fjölgreiðslumiðlun sem sér um að
samræma posakerfið við nýju kort-
in. Hann segir að fyrst um sinn verði
nýju kortin áfram með segulrönd,
sem notast megi við ef móttökubún-
aður er ekki tilbúinn eða korthafi
hefur gleymt leyninúmeri sínu.
„Nýju kortin verða afhent frá og
með haustinu. Korthafar eiga þó
ekki að verða varir við neinar útlits-
breytingar á kortinu aðrar en þær
að lítil örflaga verður greypt ofan í
plastið en leyninúmerið verður það
sama og áður,“ segir Logi.
Logi segir örgjörvavæðinguna al-
þjóðlegt verkefni VISA Internatio-
nal og Mastercard International til
að sporna gegn kortasvindli, sem
færst hefur gríðarlega í aukana und-
anfarin ár. Kort með örgjörva eru
t.a.m orðin útbreidd í Bretlandi og
rúmlega 40% korthafa þar í landi
eru með slík kort. Logi segir að
reynsla þeirra þjóða sem lengra séu
komnar í þessu ferli sé sú að breytt
verklag við frágang greiðslunnar
hraði afgreiðslu. „Að sama skapi
opnast möguleikar á að minnka
hringingar í kerfinu, sem eykur
hraða og minnkar kostnað verslun-
UNDIRSKRIFTIR á kortakvittanir
munu brátt heyra sögunni til. Í stað
undirskriftarinnar verða korthafar
beðnir um að slá inn PIN-númer
kortsins á kortalesara í verslunum
til að staðfesta greiðslu. Lesarinn
nemur leyninúmerið frá örgjörva
sem verður í nýrri gerð greiðslu-
korta en útgáfa kortanna hefst í
haust. Að mati kortafyrirtækja og
hagsmunasamtaka í verslun og þjón-
ustu mun þessi breyting auka bæði
öryggi og hraða í kortaviðskiptum.
„Nú þegar hefur miklu af posum,
sem geta lesið örgjörvakort, verið
dreift í verslanir auk þess sem unnið
areigenda,“ segir Logi en með til-
komu nýju kortanna þarf kortales-
arinn ekki að hringja inn til að lesa
leyninúmer kortsins.
Ábyrgðin færist yfir á korthafa
Sigurður Ragnarsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka verslunar og
þjónustu, segir að samtökin hafi beð-
ið eftir þessari breytingu lengi. „Ör-
yggið eykst mikið með þessu. Það
skiptir líka miklu máli fyrir söluaðil-
ann að ábyrgðin á kortanotkuninni
flyst alfarið yfir á korthafann. Það er
ekki lengur ábyrgð seljandans að
korthafinn sé með rétt kort,“ segir
Sigurður en í dag bera seljendur
ábyrgð á fölsuðum undirskriftum og
því þegar rangur aðili notar kortið.
Sigurður segir að í örgjörvanum fel-
ist ýmsir möguleikar fyrir seljand-
ann, t.d að nota kortið sem eins kon-
ar tryggðarkerfi. Þannig geti
verslanir umbunað tryggum við-
skiptavinum t.d með endurgreiðslu
eða punktum, en örgjörvi kortsins
getur geymt slíkar upplýsingar og
því yrði ekki lengur nauðsynlegt að
hafa sérkort fyrir slíkt tryggðar-
kerfi. „Það eina sem við eigum eftir
að skoða betur er kostnaðarþáttur-
inn og einkum hvort leiguverð fyrir
posana haldist óbreytt,“ segir Sig-
urður.
Greiðslukortafyrirtækin stefna að
því að hefja útgáfu nýju kortanna í
haust og að hún standi fram yfir ára-
mót. Þórður Jónsson hjá VISA segir
slíka breytingu horfa til aukins ör-
yggis í kortanotkun. „Þetta er þróun
sem á sér stað í löndunum í kringum
okkur og svona hlutir hafa tilhneig-
ingu til að vera samræmdir milli
landa. Þannig er tryggt að fólk vinni
við sömu aðstæður,“ segir Þórður.
Hann segir að hingað til hafi
kortaviðskipti gengið mjög greið-
lega fyrir sig hér á landi. „Breyt-
ingin yfir í notkun leyninúmera er
ákveðin umhverfisbreyting sem er
óhjákvæmileg,“ segir Þórður.
Kerfisbreytingar á notkun greiðslukorta eru væntanlegar í haust
Númer í stað undirskriftar
Morgunblaðið/Kristinn
FIMM sinnum var boðað til þjóð-
aratkvæðagreiðslu á síðustu öld og
gilti meirihlutakosning í öllum
þeirra að undanskilinni þjóð-
aratkvæðagreiðslu um stofnun lýð-
veldis og um lýðveldisstjórn-
arskrána árið 1944 þar sem krafist
var 75% þátttöku.
Fyrst var lagt í dóm þjóðarinnar
hvort banna ætti aðflutning áfengis
árið 1908. Kosið var um þetta sam-
hliða þingkosningum, sem jafnframt
voru fyrstu leynilegu kosningarnar
til Alþingis. 4.900 voru fylgjandi
banninu en 3.218 á móti. Ári síðar
samþykkti Alþingi lög um áfeng-
isbann.
Þjóðin vildi ekki moka
skít fyrir ekki neitt
Árið 1916 var samhliða alþing-
iskosningum kosið um hvort stjórn-
völdum væri heimilt að koma á þegn-
skylduvinnu. Mikill meirihluti var á
móti, eða 80,2% og voru 7,2% fylgj-
andi. 7,7% seðla voru auðir og 4,8%
ógildir. Þátttaka í alþingiskosning-
unum þetta ár var 52,6% og má gera
ráð fyrir að þátttaka í þjóð-
aratkvæðagreiðslu um þegnskyldu
hafi verið svipuð þeirri tölu. Um
þetta orti Páll J. Árdal svona:
Ó, hve margur yrði sæll
og elska mundi landið heitt,
mætti hann vera í mánuð þræll
og moka skít fyrir ekki neitt.
Tveimur árum síðar, árið 1918, var
kosið um sambandslagafrumvarpið,
þar sem sagði að Ísland og Danmörk
væru fullvalda ríki í sambandi um
einn og sama konung. Kosningaþátt-
taka olli vonbrigðum því aðeins
43,8% kjósenda kusu. Yfirgnæfandi
meirihluti þeirra, eða 92,5%, var
samþykkur sambandslögunum eða
12.411 manns. Nei sögðu 999 kjós-
endur.
Árið 1933 var lagt í dóm þjóð-
arinnar hvort afnema ætti áfeng-
isbannið sem komið var á með þjóð-
aratkvæðagreiðslu árið 1908. Hinn
29. maí 1933 var þingsályktun-
artillaga um þjóðaratkvæðið sam-
þykkt á Alþingi og fóru kosning-
arnar fram hinn 21. október.
Afnámið var samþykkt með 15.884
atkvæðum gegn 11.624. Samkvæmt
niðurstöðunni samþykkti aukaþing
þá um haustið þingsályktunartillögu
um að skora á ríkisstjórn að afnema
áfengisbannið, sem var og gert.
98,61% kusu um
lýðveldisstofnun
Loks árið 1944 var blásið til þjóð-
aratkvæðagreiðslu um stofnun lýð-
veldis, sem Alþingi hafði áður sam-
þykkt. Atkvæðagreiðslan fór fram
dagana 20.–23. maí, en áhersla var
lögð á að kosningaþátttaka yrði sem
mest. Með ályktun hinn 25. febrúar
hafði Alþingi lýst því yfir að sam-
bandslagasamningurinn, sem hafði
verið í gildi frá árinu 1918, væri fall-
inn úr gildi, en að bera skyldi þá
samþykkt undir þjóðaratkvæði. Þar
var þess krafist að kosningaþátttaka
yrði að vera a.m.k. 75% og að ¾
þyrftu að greiða atkvæði með sam-
bandsslitunum svo þau yrðu lögmæt.
Kjörsókn var 98,61% og voru
71.122 fylgjandi sambandsslitunum
og 377 á móti. Auðir seðlar voru 805
og ógildir 754.
Fimm þjóð-
aratkvæða-
greiðslur á
síðustu öld
EKKI er algengt að þríburar séu
fermdir, hvað þá íslenskir þríbur-
ar búsettir í Lúxemborg. Þetta
gerðist þó um á hvítasunnudag, en
þá voru bræður Daði, Ari og Ottó
Russel fermdir í messu í kirkju
mótmælenda.
Það var séra Sigurður Arn-
arson, sendiráðsprestur í London
sem fermdi. Þríburarnir eru synir
Þóru Karlsdóttur og Rúnars Rus-
sels.
Fermingar á þessu vori eru nú
almennt afstaðnar, en þær eru til-
efni mannfagnaðar þar sem ætt-
ingjar og vinir fermingarbarnsins
fagna tímamótum í lífi þess. Það
átti við um ferminguna í Lúx-
emborg.Ljósmynd/Sverrir Karlsson
Þríbura-
ferming
í Lúxemborg