Eintak - 01.12.1993, Side 29

ANNALL
Coca-Cola á íslandi
1895
Fæddur Björn Ólafsson. Stundaði aðeins
þriggja ára nám í barnaskóla.
1916
Björn og Þórður Sveinsson stofna Þórð
Sveinsson og Co hf. Björn síðar einkaeigandi.
1930
Fæddir tvíburabræðurnir Pétur
og Ólafur Björnssynir.
1934
Fædd Edda Björnsdóttir.
1937
Fædd Iðunn Björnsdóttir.
1940
Stofnun Björns Ólafssonar hf., eigendur Björn
Ólafsson 54%, Ásta Pétursdóttur 40% og
Guðmundur Elísson, Magnús Stefánsson og
Fijálmar Stefánsson 2% hver.
1941
Björn fer í samningaferð til Bandaríkjanna
með Ásgeiri Ásgeirssyni og Vilhjálmi Þór.
Pétur Björnsson í Alþýðublaðsviðtali:
„Faðir minn var á ferð með samninganefnd í
Washington og hafði samband við útflutnings-
deild Coca-Cola þar í borginni. Þar var gerður
samningur um að hann setti upp áfyllingarstöð
fyrir Coca-Cola á íslandi. Þar með var mikið
ævintýri hafið.“
1942
Verksmiðjan Vífilfell stofnuð af Birni Ólafssyni
sem átti 21,25% hlutafjár. Auk hans átti eigin-
kona hans, Ásta Pétursdóttur 1,25%, Guð-
mundur Elísson 23,75% og Sigurður Jónsson
og Gunnlaugur Einarsson 5% hvor og á stofn-
fundi var 43.75% skráð á Björn Ólafsson hf.
OESEMBER EINTAK
ónir króna, sem á núvirði hljóðar upp á rúma 13
milljarða. En um leið voru þetta hátt í fjórfaldar
ríkissjóðstekjur 1942. Hvað sem öðru líður verður
vart annað sagt en að þolinmæði Björns og félaga
hafi borgað sig.
Og þeim Birni og vini hans Vilhjálmi Þór átti
eftir að vera umbunað betur. Hinn nýi ríkisstjóri
Islands, Sveinn Björnsson, gafst upp á máttlaus-
urn tilraunum stjórnmálamanna til að mynda rík-
isstjórn og ákvað að skipa utanþingsstjórn. Fyrstu
nöfn á vörurn hans voru Björn Þórðarson, Björn
Ólafsson og Vilhjálmur Þór, hinir tveir síðar-
nefndu bræður Sveins í Frímúrarareglu Islands
sem þá var á blómaskeiði sínu. Stjórn þessi hefur
oft verið kölluð kóka-kóla stjórnin. Björn var fjár-
mála- og viðskiptaráðherra. Síðar, eða 1948, var
Björn kjörinn á Alþingi fyrir Sjálfstæðisflokkinn
og sat tólf þing og varð ráðherra í tveimur öðrum
ráðuneytum, en sú saga verður ekki rakin hér. Á
meðan Björn var ráðherra var stjórnun fyrirtækj-
anna í hönduin Guðmundar hálfbróður hans Elís-
sonar.
Björn Ólafsson gerði fleira en að reka heildsölu,
kókverksmiðju og ástunda pólitík. Hann var lengi
stjórnarformaður Vísis, sat í stjórnum Félags ís-
lenskra stórkaupmanna og Verslunarráðs Islands;
var eigandi og útgerðarmaður togaranna Helgafells
og Hvalfells og sat í stjórnum Skeljungs, Flugfé-
lags íslands og Almenna byggingafélagsins. Og
hann sat alls ellefu ár í bankaráði Útvegsbanka Is-
lands, þar af sem formaður í fjögur ár. Hann kom
því víða við og var óumdeilanlega meðlimur síns
tíma „kolkrabba“.
En hvernig ntaður var Björn? Heimildum ber
saman unt að hann hafi verið skarpgreindur, þrátt
fyrir litla skólagöngu. „Hann var ekki viðmælandi
allra við fyrstu kynni, þótti stundum þurr á mann-
inn, jafnframt því sem hann var ákveðinn í skoð-
unum,“ sagði Geir heitinn Hallgrímsson unt
Björn í minningargrein. „Björn.. .dansar ekki eft-
ir allra pípu...maðurinn er enginn veifiskati,"
sagði Björn Þórðarson um nafna sinn í afmælis-
grein. Af sama tilefni sagði Þórður Sveinsson,
fyrrurn viðskiptafélagi, að Björn væri „af sumurn
talinn óþjáll og einþykkur". Að öðru leyti hlóðu
þessir og aðrir samferðamenn hans á hann há-
stemmdum lofsyrðum.
SONURINN TÓK VIÐ
OG VÆRINGARNAR HÓFUST
Fyrsti áratugur Vífilfells einkenndist ekki af
hröðunt vexti, enda gosdrykkjamenning landans
enn harla lítilíjörleg. Það voru nokkur tímamót
hjá fyrirtækinu þegar Coca-Cola Company opn-
aði nýjar bækistöðvar í Belgíu 1946, en þær eru
tengiliðurinn við Vífilfell. Fyrsta eiginlega „bylt-
ingin“ átti sér stað 1960 þegar ákveðið var að selja
kókið í öðrurn umbúðum en hinni upprunalegu
litlu kókflösku. Það reyndist skipta sköpum fýrir
framleiðslu fyrirtækisins; gosdrykkja landsmanna
nær tvöfaldaðist næstu fimm árin og var hlutur
Vífilfells þar langmestur.
1960 var líka tímamótaár hjá núverandi aðal-
eiganda Vífílfells, Pétri Björnssyni Ólafssonar,
sem þá var gerður að aðstoðaríramkvæmdastjóra.
Pétur hafði stundað nám erlendis á árunum 1951 til
t956, fyrst í Sorbonne í París, þá í Trinity College
í Cambridge á Englandi og loks í Florida State
University í Bandaríkjunum. Þessi skólaferill
leiddi þó ekki til prófgráðu. Þegar þessu lauk hélt
Pétur í starfsþjálfun hjá Coca-Cola í Bandaríkjun-
um og Belgíu og hóf störf hjá Vífilfelli. Eftir fjög-
urra ára störf varð hann aðstoðarframkvæmdastjóri
sem fyrr segir.
Það fór ekki eins vel fýrir tvíburabróður Péturs,
Ólafi Björnssyni. Hann lenti ungur í óreglu og
1963 var svo komið að foreldrarnir sáu ástæðu til að
setja áhyggjur sínar af Ólafi í erfðayfirlýsingu og
gera heftandi ráðstafanir gagnvart honum. Ólafur
lést árið 1977, en hann hafði 1957 eignast dótturina
Sigriði Ólafsdóttur sem síðar kentur við sögu.
Á sjöunda og áttunda áratugnum jókst gos-
neysla landsmanna til ntuna; hún hátt í fjórfaldað-
ist úr 20,6 lítrum á ntann 1960 í 78,6 lítra 1980.
Líkt og nú hafði Vífilfell yfuburðastöðu gagnvart
samkeppnisandstæðingunum, þá ölgerð Egils
Skallagrímssonar og Sanitas.
Björn Ólafsson lést 1974 og tók Pétur þá við
sem framkvæmdastjóri við hlið Kristjáns G.
Kjartanssonar, mágs síns, eiginntanns Iðunnar
Björnsdóttur. Ljóst er að snemma komu upp
Starfsmenn og velta 300 starfsmenn velta í milljónum króna 3.000
/y 5
200 2.000
150 100 50 ■rwzja Starfsmem 1.000 500
’85 ’86 '87 ’88 ’89 '90 ’91 ’92
29
EINTAKGRÖF ANDRÉS MAGNÚSSON.