Eintak - 01.12.1993, Page 72

þeir í faðma við gömlu kirkjufeðurna, þó í örlítið
breyttri mynd væri - og það var að konur hefðu
ekki sköpunargáfu! Þá heyrðust gjarnan upphróp-
anir á borð við „engin kona hefur samið ódauðlega
sinfóníu" eða „því skrifa konur ekki ódauðlegar
bókmenntir?“ (Nema auðvitað einstaka, sem var
þá eitthvað óeðlileg, til dæmis lesbía eða svo ljót að
hún gekk ekki út.) Svarið var augljóst. Konur hafa
ekki sköpunargáfu!
Maður hafði svosem engin önnur svör við
þessu, þetta voru svosem alveg réttar staðhæfmgar
(hélt maður þá), og þótt maður hefði haft þau hefði
maður ekkert verið að æða upp á dekk með þau.
Eitthvað helv... kvenréttindakjaftæði var sko helm-
ingi hallærislegra þá en nú og er þá langt til jafnað.
En einhver lítil óróleg rödd innst inni í brjóstinu
hvíslaði einhver mótmæli. Fullkomlega órökstudd
— en vildi samt ekki alveg þagna. Það hlutu að vera
einhverjar aðrar skýringar en sú „að konur hefðu
ekki sköpunargáfu“.
Seinna fundust svo svörin. Þau leyndust víða -
í bókum, í ýmis konar fræðum - ekki síst „kvenna
eitthvað" - um mannlega hegðun og atferli, en ekki
síst í lífinu sjálfu, aldri og reynslu. Svarið var að
lokum alveg morgunljóst. Það var ekki skortur á
sköpunargáfu sem hafði komið í veg fýrir að konur
sköpuðu ódauðlegu listaverkin - það var einfald-
lega skortur á öllu því sem þarf til að geta skapað.
Aðstöðu, menntun og síðast en ekki síst tíma.
Nú falla vígin hvert af öðru. Konur skrifa,
semja, mála og móta, búa til kvikmyndir og áfram
má telja, eru með öðrum orðum í óða önn að afs-
anna „kenninguna um skortinn" og víst er um það
að ungar stúlkur í dag mun ekki vanta rökin og
dæmin ef hana ber á góma, sem hana örugglega
gerir - því hún er ótrúlega lífseig, þótt hún hafi
tekið örlitlum breytingum. Nú segir kenningin að
sköpunargáfa kvenna sé „öðruvísi" og mjög oft
minni (öðruvísi og minni en hvað?). En það gerir
kannski ekki svo mikið til. Hún mun falla á tíma
eins og aðrar kenningar.
Hitt skiftir miklu meira máli að þangað til hún
er endanlega fallin hafi hirðmeyjar nútímans svör
fýrir sig sjálfar. En ég er ekkert viss um að þær séu
alltaf tilbúnar til að hafa hátt um þau, frekar en ég
var í Naustinu forðum - hefði ég haft þau. Sérstak-
lega ekki meðan fengitíminn stendur sem hæst! En
koma tímar, koma ráð.
En þótt ég persónulega - og ótalmargir aðrir -
hafi ekki lengur áhyggjur af því að það kunni að
leynast sannleiksbroddur í því að konur geti ekki
skapað, tekur ekki betra við. Þá fer maður nefnilega
að hafa áhyggjur af karlmönnunum og hvort þeir
muni í framtíðinni geta skapað eins mörg og
merkileg ódauðleg listaverk og hingað til. Því það
hvarflar ekki annað að mér en að viðurkenna - og
það fúslega — að þeir hafa margir hverjir, meira að
segja sumir sem voru í Naustinu í gamla daga,
auðgað líf okkar allra, karla og kvenna, ómælt og
ómetanlega. En hvað verður um snillinga ffamtíð-
arinnar af karlkyni, ef konur fara í æ ríkara mæli
að hlú að og sinna eigin, að því sagt er nýuppgötv-
uðu (sem er auðvitað ekkert annað en enn ein firr-
an, ef ekki hreinlega lygin um konur), sköpunar-
gáfú í stað þess að skapa karlmönnum aðstöðu til að
skapa! Af konum hef ég ekki áhyggjur - þær
bjarga sér.
SÚSANNA SVAVARSDÓTTIR
Súsanna er ekki allra - allavega ekki allra leikhús-
manna. Það er orðin þjóðaríþrótt að fylgjast með
harmkvælum þeirra undan skrífum Súsönnu. Þannig &
Súsanna orðin stór persóna í lífi allra. Og er þar af
leiðandi allra - ekki síst þessara leikhúsmanna. En
Súsanna er ekki við eina fjölina felld. Hún er trúboði í
áfengismálum, semur sögur, leikrit og Ijóð.
Súsanna Svavarsdóttir
Konur eru trygglyndari en karlar
Ég hef alla tíð verið tortryggin gagnvart alhæf-
ingum, hvort sem um konur eða karla er að ræða.
Konur og karlar hafa valist í ólík hlutverk í
gegnum aldirnar og í mínum huga er engum um
að kenna. Karlmenn hafa valist til starfa utan
veggja heimilis - konur innan þessara sömu
veggja, en í dag eru engar forsendur fýrir þessari
skiptingu lengur.
Hins vegar er erfitt að losna við aldagamlar
klisjur hvað varðar kynin, og er trygglyndi kvenna
ein af þeim.
Trygglyndi hefur löngum verið álitið dyggð og
þá oftast talað um hana sem aðalatriði í ástarsam-
bandi karls og konu; og kona sem er ekki dyggðug
og trygglynd er ekki merkilegur pappír í augum
samfélagsins.
Hins vegar er alrangt að álíta að trygglyndi sé
einn af eðlisþáttum kvenna, heldur er hér um að
ræða skilyrðingu; hegðun sem samfélagið krefst af
konum, og þar sem þessi „hegðunarkrafa" stríðir
jafh mikið gegn „eðli“ kvenna og karla - eða jafh lít-
ið ef einhverjum finnst það betra - hefur það varn-
að konum að láta sína raunverulegu rödd hljóma
og kennt þeim að óheiðarleiki borgar sig, ef svo
óheppilega vill til að þær bregða trúnaði við eigin-
mann sinn eða elskhuga.
f þessu sambandi er oft nefnt að ef konur
„lendi í“ framhjáhaldi, sé það ekki svona „kæru-
leysislegt flipp“ í eina nótt eins og hjá körlum;
framhjáhald kvenna þýði að þær séu „tilfinninga-
lega“ í sambandinu utan hjónabands.
Þetta finnst mér vera reginfirra og vil meina að
konur eigi jafh auðvelt með að stunda einnar nætur
framhjáhald og karlar - það er nákvæmlega ekkert
dyggðugara eða upphafnara við framhjáhald
kvenna en karla; konur eru nákvæmlega ekkert
heiðarlegri, hreinskiptnari, trygglyndari eða dyggð-
ugari en karlar í eðli sínu.
Það gleymist líka oft þegar talað er um trygg-
lyndi að til er öðruvísi trygglyndi en í ástarsam-
bandi; til dæmis í vinátta í starfi eða í félagsstörf-
um. Mín reynsla er sú að karlar séu ekkert síður
trygglyndir vinir en konur. Karlar eru trygglynd-
ari vinnuveitendur og ég hef séð karlmenn sem
eru mjög trygglyndir gagnvart sínum vinnuveit-
endum; karla sem eru trygglyndir gagnvart þeim
félagsskap sem þeir starfa í. Ekki síður en konur.
Trygglyndi er í mínum huga ekki eðlisþáttur,
heldur hegðun. Hvort sem við erum konur eða
karlar veljum við hverjum við sýnum trúnað og
hverjum trygglyndi.
EINTAK MYND BONNI
Soffía Auöur Birgisdóttir
Ekki fara saman fegurð og gáfur
Þrennt þykir einna eftir-
sóknarverðast í þessum heimi,
að vera ríkur, fallegur og gáfað-
ur. Það ríkidæmi sem í krónum
er talið er yfirleitt auðvelt að skil-
greina (nema maður sé þeim
SOFFÍA AUÐUR
Birgisdóttir
Soffía er bókmenntafræðingur - kvenna-
bókmenntafræðingur. Undanfarið hefur
hún fundið, uppgötvað og haldið á lofti
ýmsum skáidkonum sem flestum vorum
gleymdar og fyllt þannig upp I hina
hálftýndu kvennabókmenntasögu.
mun ríkari), en tvennt hið síðarnefnda er erfiðara
viðfangs. Fegurð og greind eru fyrirbæri sem forð-
ast skilgreiningar; merking þessara hugtaka er
óljós, fljótandi og breytileg eftir því hver skil-
greinir hvern og hvenær. En þótt slík merkingar-
óvissa sé kannski spennandi viðfangsefni heim-
spekinga og annarra „gáfaðra manna“,
þá er henni umsvifalaust útrýmt í
dægurmenningu okkar þar sem kli-
sjurnar ráða ríkjum.
Klisjan að fegurð og kynþokki hjá
konu geti ekki verið í sambýli við gáfur
er kannski einna augljósust í kvik-
myndum. Þar liggur hún bókstaflega í
augum uppi. Óþarft er að fjölyrða um
allar „heimsku ljóskur" bíómyndanna
EINTAK DESEMBER