Eintak - 01.12.1993, Síða 108

Gylfi Gíslason
VINUR STEINARS
„Sem dæmi var ég eitt sinn með vinnustofu í greni þar sem varla var líft,
engin upphitun né rennandi vatn og hvergi stóð steinn yfir steini.
Steinar fórnaði höndum er hann kom þar inn, hér htyti andinn að koma yfir
menn sem aldrei fyrr. Að drekka sig i hel er aðgerð sem má alls ekki
mislukkast og hún krefst þess að öll skilningarvit séu í lagi. Megas orðaði
þetta kostulega ígamla daga: „Maður má ekki eyðileggja sig,
bara skemma sig pínulítið. “
og olíulampa.
„Eitt sinn er við félagarnir vorum nokkrir sam-
an í Flatey vorum við að undrast um hvað orðið hefði
af Steinari Sigurjónssyni. Hans hafði ekki orðið vart
um nokkurt skeið,“ segir Gylfi Gíslason. „Um líkt
leyti barst okkur í hendur fréttabréf sunnan úr
Reykjavík þar sem hin ýmsu dægurmál voru reif-
uð og sagðar sögur af náunganum. Þar gat að líta
eftirfarandi klausu: „Steinar Sigurjónsson er ný-
komin frá Indlandi þar sem hann Ienti í hungurs-
neyð og flóðum.“ Svo mörg voru þau orð, en Stein-
ar komst alltaf lifandi heim, þó að stundum mætti
litlu muna."
Forsaga ferðalagsins er þó enn ótrúlegri en það
sjálft.
„Einn dag þegar ég mætti Steinari í bænum var
hann óvenju glæsilega til fara,“ segir Jón Óskar.
„Ég spurði hvað það væri sem hefði valdið þessu
ríkidæmi og hann sagði mér ótrúlega sögu af vell-
auðugum ameríkana sem hefði í hyggju að senda
hann til Indlands og gera úr honum Gúrú. Hann
var komin með farseðilinn í hendurnar og beið þess
eins að leggja í hann ásamt velgjörðarmanni sín-
um.“
Sigling kom út 1978 og hefur að geyma ferðasög-
una, þó að á milli línanna
megi lesa um aðra siglingu
sem er öllu lengri og tekur til
mannsævinnar. í upphafi
bókarinnar segir af blönku og
þunglyndu skáldi sem sest
inn á kaffihúsið Uppsali á
horni Aðalstrætis og Tún-
götu, kaffihús sem var í
uppáhaldi hjá Steinari meðan
það var og hét. Hugarástandið
er heldur bágborið:
„Ég átti fyrir kaffi og ætlaði
mér að setjast við hljótt borð til
að hugsa eitthvað af viti um
leiðir út úr volæði mínu sem
var farið að bera svip af grát-
kenndri ljóðrænu,“ skrifar
Steinar. Þar sem hvert borð er
setið inni á kaffihúsinu leiða
örlögin skáldið að borði þar
sem einungis er einn maður
fyrir. Hann hafði Steinar aldr-
ei augum litið áður. Þar er
kominn velgjörðarmaðurinn
William James og þeir taka
tal saman. Fundir þeirra eiga
eftir að verða fleiri og þrátt
fyrir að andlegt ásigkomulag
Steinars taki engum stórum
stakkaskiptum skipta stórir
dollaraseðlar um eigendur.
„Þessar gjafir hans voru mjög
samkvæmar sjálfum honum
og guðdóminum, og hann
sagði að af peningum stæði
gjarna lukka ef hóf væri haft
um gang þeirra. Og síðar sagði
hann á þá leið að mér mundi
líða betur í nýjum fötum,
aukast sjálfstraust, og ég
mundi líta veröldina hýrari
augum. Og víst gerði ég það
þegar til kom.“ Velgjörðar-
maðurinn James fór en kom
aftur, og tók þá skáldið með
sér en það var áður búið að ráð-
stafa sér í vitavörslu. Af „Sigl-
ingu“ þeirri segir frekar í
samnefndri bók, hvort sem
menn vilja lesa hana sem
skáldsögu eða ferðasögu um
ómælisvíddir hugans einhvers staðar á ferðalagi.
Skilnaður sem dróst á langinn
I upphafí sjöunda áratugarins átti Steinar í ást-
arsambandi við þýska myndlistarkonu, Barböru
Stasch. Henni tileinkar hann bókina Farðu burt
skuggi, en hún myndskreytir kápu þeirrar bókar.
„Ég hugðist færa honum árit-
að eihtak að gamni mínu og
hélt á því í hendinni þegar ég
gekk inn á skrifstofuna. Þeg-
ar hann heyrði að ég væri rit-
höfundur brást hann mjög
reiður við og sagði að ég
fengi enga peninga hjá hon-
um - Steinar Sigurjónsson
væri búinn að tæma alla
sjóði.“
108
GUÐBERGUR BERGSSON
Leiðir þeirra lágu saman í tvö ár og bjuggu þau um
skamma hríð í Þýskalandi. „Barbara vann hér um
tíma og þannig kynntist hún Steinari og það varð
kært með þeim,“ segir Jón Óskar. „Hún fór með
hann til Þýskalands þar sem hann gerðist burðar-
maður á hóteli um tíma, svo einhverju hefúr verið
kostað til. En þetta tók enda um síðir. Það hefur
verið erfitt að deila kjörum með Steinari til lengd-
ar.“
„Sagan segir að eitt sinn hafi Steinar setið á
slopp inni á ónafngreindri stofnun undir því yfir-
skyni að vinna bug á drykkjuvandamáli sínu,“ seg-
ir Gylfi Gíslason. „Hann tók hlutverk sitt víst ekki
mjög alvarlega og þegar hann var spurður um hvað
hann teldi vera ástæður vandamálsins, svaraði
hann: „Það er hvað ég er helvíti klaufskur og
óheppinn, það snýst allt í höndunum mér.“ Síðan
tiltók hann dæmi því til stuðnings: „Þegar ég var
búsettur í Þýskalandi þurfti ég að skilja við konu.
Ég hafði undirbúið skilnaðinn vandlega og yfirfarið
hvert smáatriði í huganum. Um nóttina þegar hún
var sofnuð ætlaði ég að pakka öllum eigum mínum
í litla tösku og læðast út og sá hluti áætlunarinnar
heppnaðist. En þegar ég var kominn út á götu vildi
svo illa til að það fór að hellirigna, og þó að ég
þrjóskaðist við og héldi áfram göngu minni varð ég
fljótlega rennandi blautur, enda hafði ég misreikn-
að mig hrapalega hvað eitt atriði varðaði. Helvftis
regnhlífin var ennþá í skápnum í svefnherbergi
konunnar. Þessi óheppni varð til þess að ég þurfti
að ganga til baka og fresta áætlun minni, en það
varð til þess að skilnaðurinn dróst alltof mikið á
langinn.“
Eftir þennan stutta fyrirlestur var hann álitinn
vera hinn versti bjáni og eftir skamma dvöl skilaði
hann sloppnum og hélt uppteknum hætti. Ég hef
stundum hugsað umhvort hann hafi raunveru-
lega verið alkóhólisti. Hann tók aldrei pillur, not-
aði ekki dóp og drykkjan var mikið til ásetningur
meðan hún varði, en að henni lokinni vann hann
eins og berserkur í langan tíma. Fyrir honum staf-
aði líka ljómi af áfenginu og það tilheyrði þessari
utangarðstilveru, en hann gat verið mjög róman-
tískur maður. Allt að því barnalegur.
Sem dæmi um það var ég eitt sinn með vinnu-
stofu í greni þar sem varla var líft, engin upphitun
né rennandi vatn og hvergi stóð steinn yfir steini.
Steinar fórnaði höndum er hann kom þar inn, hér
hlyti andinn að koma yfir menn sem aldrei fyrr. Að
drekka sig í hel er aðgerð sem má alls ekki mislukk-
ast og hún krefst þess að öll skilningarvit séu í lagi.
Megas orðaði þetta kostulega í gamla daga: „Maður
má ekki eyðileggja sig, bara skemma sig pínulítið."
Óþarflega mikil
KURTEISI VIÐ KONUR
Meðfædd kurteisi Steinars nýttist honum ekki
sem skyldi í samskiptum hans við konur. „Ég man
að hann var mjög hrifinn af konu í Flatey á þeim
árum sem hann var langdvölum þar,“ segir Sverr-
ir Agnarsson. „Þessi hrifning var endurgoldin, en
þau voru bæði tillitssöm urn of og þar sem hvor-
ugt vildi troða hinu um tær varð aldrei neitt úr
neinu. Þetta tildragelsi varð í mesta lagi kostulegt.
Steinar hafði að eigin sögn hvorki getu né nennu til
kvenna síðustu árin. En þó sá ég hann einu sinni
ástsjúkan og það var árið áður en hann dó. Þannig
var að við sambýliskona mín slitum samvistum, en
Steinar hafði teldð miklu ástfóstri við hana meðan
hann var gestur okkar. Hún var heilög í hans aug-
um og ástin kom í köstum yfir hann og hann var
viðloðandi heimili hennar þegar svo bar undir. Ég
held hún hafi verið honum mjög góð, þó að ástin
væri ekki endurgoldin.“
„Steinar átti sín næturævintýri eins og aðrir
einhleypir menn,“ segir Gylfi Gíslason. „Eftir eitt
slíkt kom hann til mín og var leiður yfir atburðum
EINTAK DESEMBER