Morgunblaðið - 15.02.2005, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í SKÝRSLU Verslunarráðs Ís-
lands sem kom út á Viðskiptaþingi í
vikunni er bent á hve mikil útrás ís-
lenskra fyrirtækja er orðin. Eru þar
tekin dæmi af íslenskum fjármála-
fyrirtækjum sem hafa fjárfest mikið
erlendis að undanförnu og hafa nú
umtalsverðan hluta tekna sinna frá
Danmörku og Bretlandi. Hið sama
gildir um önnur fyrirtæki sem skipta
miklu fyrir íslenskt hagkerfi, svo
sem stoðtækjafyrirtækið Össur.
En þótt tekjur þessara fyrirtækja
komi í auknum mæli frá nágranna-
ríkjum okkar kjósa stjórnendur
þeirra að hafa þau skráð hér á landi.
Það skattaumhverfi sem íslensk
stjórnvöld hafa skapað á síðustu ár-
um skiptir þarna miklu um. Á rúm-
um áratug hafa skattar á fyrirtæki
lækkað úr 51% í 18% og nýlega voru
samþykkt lög frá Alþingi sem fela í
sér að eignaskattur á fyrirtæki verði
afnuminn.
Þessar breytingar á skattalög-
gjöfinni eru tvímælalaust til þess
fallnar að bæta umhverfi þeirra fyr-
irtækja sem þegar starfa á Íslandi
og gerir Ísland að álitlegum vett-
vangi fyrir erlenda fjárfesta. En bet-
ur má ef duga skal. Samkvæmt fyrr-
greindri skýrslu Verslunarráðs eru
önnur ríki, jafnvel
fyrrverandi aust-
antjaldsríki, farin að
átta sig á því að lækk-
un skatta á atvinnu-
lífið er frumforsenda
hagvaxtar í sérhverju
ríki. Skattprósentan í
Ungverjalandi, er til
að mynda 16%, Lett-
landi og Litháen 15%
og Póllandi og Slóvak-
íu 19%. Þessi ríki
munu verða helstu
samkeppnislönd okkar
eftir 5-10 ár og sum
þeirra eru nú þegar orðin það.
Því er nauðsynlegt fyrir íslenskt
viðskiptalíf að stjórnvöld tryggi að
við séum í fremstu röð þeirra ríkja
sem bjóða upp á hagstæðustu starfs-
skilyrðin fyrir atvinnulífið. Þetta
skiptir ekki aðeins viðskiptalífið
máli, heldur alla íbúa þessa lands. Á
þessu veltur hvort hér á landi verða í
boði hálauna- eða láglaunastörf,
hvort hér verður áframhaldandi
hagvöxtur og hvort hér á landi verði
áfram til fjármunir fyrir sterku ör-
yggisneti fyrir þá sem minna mega
sín í þjóðfélaginu.
Betur má ef duga skal
– 15% landið Ísland
Jón Hákon Halldórsson og
María Sigrún Hilmarsdóttir
fjalla um starfsumhverfi
fyrirtækja
’Því er nauðsynlegt fyr-ir íslenskt viðskiptalíf að
stjórnvöld tryggi að við
séum í fremstu röð
þeirra ríkja sem bjóða
upp á hagstæðustu
starfsskilyrðin fyrir at-
vinnulífið.‘
María Sigrún
Hilmarsdóttir
Höfundar eru ungir sjálfstæðismenn.
Jón Hákon
Halldórsson
Hvað er spilafíkn?
Spilafíkn er stjórnlaus þátttaka í
peningaspilum sem hefur alvar-
legar afleiðingar. Andleg vanlíðan,
þunglyndi, kvíði eða streita eru al-
gengir fylgifiskar spilafíknar og
spilafíklar misnota oft áfengi eða
önnur vímuefni. Spilafíkill er iðu-
lega upptekinn af þrálátum þönk-
um um peningaspil og hugsar um
leiðir til þess að spila áfram,
gjarnan í þeim tilgangi að end-
urheimta glatað fé. Þetta eykur
aðeins fjárhagslegan skaða þannig
að við andlega vanlíðan bætist oft
gjaldþrot. Skaðlegar afleiðingar
spilafíknar eru vel þekktar og
bitna ekki aðeins á fíklinum sjálf-
um heldur líka á fjölskyldu hans
og samfélaginu öllu.
Mikil umræða hefur átt sér stað
í íslenskum fjölmiðlum undanfarin
ár um alvarleika og algengi spila-
fíknar í íslensku samfélagi. Það
hefur háð þeirri umræðu að hér
hefur skort áreiðanlegar upplýs-
ingar um stöðu mála en án slíkra
upplýsinga verður ekki lagt raun-
hæft mat á þörf fyrir forvarnir og
meðferð sem dregið gætu úr út-
breiðslu og afleiðingum spilafíknar.
Rannsóknir á spilafíkn
Niðurstöður erlendra rannsókna
sýna að víðast hvar hefur framboð
peningaspila og aðgengi að þeim
aukist til muna síðastliðinn ald-
arfjórðung. Flestir sem spila pen-
ingaspil gera það án vandkvæða en
lítill hluti á við verulegan vanda að
stríða vegna þátttöku sinnar. Nið-
urstöður nýlegra rannsókna í
Bandaríkjunum og Kanada sýna að
um 1–2% fullorðinna eiga við spila-
fíkn að stríða og um 2,5% til við-
bótar eru í nokkrum vanda vegna
spilamennsku sinnar. Þær til-
tölulega fáu rannsóknir sem hafa
verið gerðar á spilafíkn fullorðinna
Evrópumanna benda til algengis
sem er áþekkt eða ívið minna en í
Norður-Ameríku.
Síðastliðinn áratug hefur athygli
fræðimanna einnig beinst að þátt-
töku barna og unglinga í pen-
ingaspilum. Niðurstöður fjölda
rannsókna sýna að því miður hefur
þátttaka unglinga í peningaspilum
aukist með aukinni þátttöku full-
orðinna og það sem verra er:
Spilafíkn er algengari meðal ung-
linga en fullorðinna. Í Norður-
Ameríku eiga um 4,4% til 7,4%
unglinga við alvarlegan spilavanda
að stríða og svipuðu máli gegnir
um breska unglinga. Niðurstöður
rannsókna frá Spáni og Noregi
leiða í ljós heldur minni vanda eða
á bilinu 1,6% til 2,2%.
Undanfarin tvö ár hafa undirrit-
aðir, ásamt samstarfsfólki, unnið
að allumfangsmiklum rannsóknum
á algengi spilafíknar meðal ung-
linga og fullorðinna á Íslandi. Nú
þegar liggja fyrir niðurstöður
tveggja rannsókna á íslenskum
unglingum. Sú fyrri náði til 750
sextán til átján ára unglinga í
framhaldsskólum en sú síðari til
ríflega 3.500 þrettán til fimmtán
ára nemenda í grunnskólum í
Reykjavík. Meginniðurstöður þess-
ara rannsókna voru að á milli 70
og 80% unglinganna kváðust spila
peningaspil í einhverjum mæli en
2% til 2,8% áttu við alvarlegan
spilavanda að stríða. Drengir eiga
miklu oftar í spilavanda en stúlkur
og frekari greining niðurstaðna
benti til að áfengis- og vímu-
efnaneysla og einkenni um at-
hyglisbrest með ofvirkni væru al-
gengari meðal unglinga í
spilavanda en annarra hópa. Það
er því ljóst að spilafíkn er alvar-
legur vandi meðal lít-
ils hluta íslenskra
unglinga og mik-
ilvægt að hefja mark-
visst forvarnar- og
meðferðarstarf til að
draga úr spilafíkn
unglinga. Þessum
rannsóknum hafa ver-
ið gerð skil á inn-
lendum ráðstefnum
og í fræðiritum og
hægt er að hafa sam-
band við undirritaða
til að fá frekari upp-
lýsingar.
Ný rannsókn á algengi
spilafíknar meðal full-
orðinna Íslendinga
Nú stendur fyrir dyrum um-
fangsmikil faraldsfræðileg könnun
á algengi og alvarleika spilafíknar
meðal fullorðinna á Íslandi. Meg-
inmarkmið hennar er að afla áreið-
anlegra upplýsinga um þátttöku
fullorðinna Íslendinga í pen-
ingaspilum og leggja mat á algengi
spilafíknar og afleiðingar hennar í
íslensku samfélagi. Á næstu vikum
hringja spyrlar á vegum Fé-
lagsvísindastofnunar Háskóla Ís-
lands í tilviljunarúrtak 5.000 Ís-
lendinga á aldrinum 18 til 70 ára
og biðja þá að taka þátt í þessari
könnun. Farið verður með öll gögn
sem trúnaðarmál og nöfn þeirra
sem taka þátt munu aldrei koma
fram, hvorki á svarblaði né í úr-
vinnslu. Tilkynnt hefur verið um
könnunina til Persónuverndar og
hún er styrkt af Rannsóknarsjóði
Háskóla Íslands, Rannsóknarsjóði
Rannís og Happdrætti Háskóla Ís-
lands. Almenn þátttaka þeirra sem
hringt er í er skilyrði þess að unnt
verði leggja mat á algengi og al-
varleika spilafíknar í íslensku sam-
félagi. Það er því von okkar að all-
ir sem fá hringingu á næstu vikum
frá spyrlum Félagsvísindastofn-
unar sjái sér fært að taka þátt
hvort sem þeir taka þátt í pen-
ingaspilum eða ekki. Traustar nið-
urstöður munu bregða ljósi á þann
vanda sem spilafíkn er hérlendis
og renna stoðum undir raunhæfar
aðgerðir til þess að eiga við þann
vanda.
Spilafíkn á Íslandi
Daníel Þór Ólason og Sigurður
J. Grétarsson fjalla um spila-
fíkn og rannsókn á henni meðal
Íslendinga
’Nú stendur fyrir dyr-um umfangsmikil far-
aldsfræðileg könnun á
algengi og alvarleika
spilafíknar meðal full-
orðinna á Íslandi.‘
Sigurður Júlíus
Grétarsson
Daníel Þór er aðjúnkt í sálfræði
í Háskóla Íslands.
Sigurður J. er prófessor í sálfræði
í Háskóla Íslands.
Daníel Þór
Ólason
FYRIR einu ári bauð Vegagerð-
in út veggöng undir Almanna-
skarð sem verða 1,2 km löng án
þess að þingmenn
Norðausturkjör-
dæmis hefðu áhuga á
því að skoða mögu-
leika á 300 m löngum
jarðgöngum undir
Hólmaháls að loknum
framkvæmdum við
Almannaskarðsgöng.
Verra er að fyrrver-
andi forsætisráð-
herra skuli ekki hafa
tilkynnt útboð veg-
ganga milli Reyð-
arfjarðar og Eski-
fjarðar þegar vitað
var að samningar við
ALCOA í Bandaríkj-
unum um byggingu
álvers á Reyðarfirði
voru á lokastigi. Veg-
göng úr botni Eski-
fjarðar sem yrðu 1 til
2 km löng gætu stytt
leiðina um 5 til 10
km. Ákvörðun rík-
isstjórnarinnar um
að flýta framkvæmdum við Al-
mannaskarðsgöng, sem enginn sá
fyrir, vekur spurningar um hvort
Davíð Oddsson hafi tekið þetta
mál úr höndum samgöngu-
ráðherra. Það var ekki þingmönn-
um Norðausturkjördæmis að
þakka. Sem hálærður lögfræð-
ingur viðurkenndi Davíð í fjöl-
miðlum að vegirnir upp Almanna-
skarð og upp úr Berufirði um Öxi,
sem liggja í 17% halla, væru ólög-
legir samkvæmt stöðlum ESB og
sömuleiðis vegirnir í Hvalnes- og
Kambanesskriðum, um Breiðdals-
heiði, Hólmaháls, upp að Odd-
skarðsgöngunum og yfir Fjarð-
arheiði til Seyðisfjarðar. Áður
neitaði samgönguráðherra því að
farið yrði í Almannaskarðsgöng á
undan Héðinsfjarðargöngum. Í
viðtölum viðurkenndi Davíð að
ekki væri verjandi hvað sam-
göngur á Mið-Austurlandi og Suð-
urfjörðunum væru í miklum
ólestri þegar ákveðið var að ráð-
ast í virkjunar- og stóriðjufram-
kvæmdir á Austfjörðum. Ein hug-
mynd sem bæjarstjórn
Fjarðarbyggðar berst fyrir til að
stækka atvinnusvæðið og rjúfa um
leið einangrun stóra Fjórðungs-
sjúkrahússins er að gerð verði tví-
breið jarðgöng í stað gömlu Odd-
skarðsganganna vegna aukinna
fiskflutninga frá Neskaupstað til
Seyðisfjarðar. Á síðari árum hefur
álagið á gömlu Oddskarðsgöngin
aukist alltof mikið. Héðan af kem-
ur ekki til greina að næstu jarð-
göng á landsbyggðinni verði ein-
breið með útskotum. Þau myndu
bjóða mannslífum birginn og
skapa vandræði ef neyðartilfelli
koma upp. Fyrir nokkrum árum
var á það bent að minnst þrenn
jarðgöng á Austurlandi yrði að
setja í forgangsröð til þess að
stækkun Fjarðabyggðar í eitt at-
vinnu- og þjónustusvæði yrði að
veruleika. Hvað gerðist svo?
Reynt hefur verið með
útboði Héðinsfjarð-
arganga að afskrifa
fyrir fullt og allt öll
veggöng á Mið-
Austurlandi og Suður-
fjörðunum undir því
yfirskini að íslenzka
ríkið hefði ekki efni á
því að fjármagna þau.
Vegna óvissuatriða
aukast líkur á því að
hætt verði við Héðins-
fjarðargöng fram að
næstu alþingiskosn-
ingum eftir að til-
boðin, sem átti að
opna í útboðið, fóru
langt yfir kostnaðar-
áætlun. Fyrsta skrefið
til að bæta samgöngur
í þjóðvegaleið nr. eitt
hefur nú verið stigið
með vinnu við Al-
mannaskarðs- og Fá-
skrúðsfjarðargöngin.
Án Mjóafjarðarganga
eiga fiskflutningar, sem fara við
mjög erfiðar aðstæður í gegnum
Oddskarðsgöngin frá Neskaupstað
til Seyðisfjarðar, ekkert erindi inn
á þjóðvegina. Til eru alltof mörg
dæmi um að flutningabílar á leið
frá Eskifirði og Neskaupstað hafi
lokað inni í Oddskarðsgöngunum
fólksbíla sem komast fyrir í út-
skotunum. Nú liggur á að fram-
kvæmdum við veggöng milli Reyð-
arfjarðar og Eskifjarðar verði
flýtt áður en vinnu við Almanna-
skarðsgöng lýkur. Fyrir þessu er
þingmönnum Norðaustur-
kjördæmis ekki treystandi. Þarna
verður forsætisráðherra að grípa
inn í. Mér verður enginn hlátur í
huga ef samgönguráðherra hleyp-
ur í fjölmiðla til að verja 12 millj-
arða kr. fjáraustur í Héðinsfjarð-
argöng og lýsir því yfir um leið að
íslenzka ríkið hafi ekki efni á því
að fjármagna 300 metra löng veg-
göng undir Hólmaháls. Tvíbreið
veggöng undir 200 m.y.s. milli
Neskaupstaðar og Eskifjarðar og
milli Vopnafjarðar og Héraðs
verða næsta forgangsverkefni að
loknum framkvæmdum við Fá-
skrúðsfjarðargöng. Eina misfellan
á hringveginum er Reynisfjall.
Þar verða snjóþyngsli oft til vand-
ræða og leiðin upp á fjallið að
vestanverðu brött. Skoðum mögu-
leika á veggöngum undir Öxna-
dalsheiði og neðansjávargöngum
undir Berufjörð. Setjum í forgang
Dýrafjarðargöng, göng undir
Bröttubrekku, Siglufjarðarskarð,
Vaðlaheiði, Mjóafjarðargöng og
við Ísafjarðardjúp.
Jarðgöng undir
Hólmaháls
Guðmundur Karl Jónsson
fjallar um samgöngubætur
Guðmundur Karl
Jónsson
’Á síðari árumhefur álagið á
gömlu Odd-
skarðsgöngin
aukist alltof
mikið.‘
Höfundur er farandverkamaður.
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Glæsileg
brúðarrúmföt
í úrvali
ATVINNA mbl.is