Morgunblaðið - 15.02.2005, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 2005 31
þessu
var oft
m,
ndum
æmt. Í
il að
félaga-
var að
u nöfn
þeirra
r
s. Þá
n, þá
na, nafn
sept-
hér í
m og
ið
með
Blika-
þau
er búið
ín og
að
steinn
st með
ð 1999
inn til
na og
rláks-
ur.
kja
-
háskól-
alds-
urður
um hvernig honum lítist á nýjustu
tækniundrin, t.d. rúllubaggana, er
hann jákvæður sem fyrr og segir:
„Það er stórkostlegt öryggi í rúllu-
baggaheyskapnum. Það er hægt að
heyja hvernig sem tíðin er.“
Sigsteinn hefur ávallt látið til sín
taka í félagsmálum. Hann er annar
tveggja stofnenda Lionsklúbbs
Mosfellsbæjar sem enn starfar í
klúbbnum og var á síðasta ári
heiðraður fyrir störf sín en þá var
hann elsti starfandi Lionsfélagi í
heiminum. Hann var hreppstjóri í
tvo áratugi og var í sóknarnefnd
Lágafellssóknar í tæpa þrjá áratugi
svo fátt eitt sé nefnt. Enda hefur
hann skoðun á málefnum kirkj-
unnar, í það minnsta hvar ný kirkja
skuli rísa í Mosfellsbæ, líkt og nú er
rætt um. Hann segir ásana á landa-
merkjum gömlu Lágafellsjarð-
arinnar og Blikastaða, svokallaða
Hrossaskjólsása, tilvalinn stað.
Sigsteinn lætur enn til sín taka í
félagslífinu, stundar leikfimi nær
daglega og spilar brids 1–2 sinnum í
viku.
En að lokum er ekki úr vegi að
spyrja hver sé galdurinn að baki því
að halda góðri heilsu þrátt fyrir há-
an aldur. Eftirtektarvert er hversu
vel hann man nöfn, ártöl og atburði,
líkt og þeir hafi gerst í gær. „Ég get
ekki skýrt það öðruvísi en með því
að ég hef unnið, borðað og sofið,“
segir Sigsteinn. Hann segir langlífi
í föðurættinni, langafi hans hafi til
að mynda átt fáa mánuði í hundrað
árin er hann lést.
Sigsteinn ætlar að taka á móti
gestum í Hlégarði milli kl. 16–19 á
morgun, á afmælisdeginum.
0 ára á morgun
Morgunblaðið/Golli
ynd af eiginkonunni Helgu heilsa Noregskonungi á sjöunda áratugnum.
staðir á sjöunda áratugnum. Árið 1973
með kúabúskap en bjuggu þar enn um sinn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
stöðum á áttræðisafmæli Sigsteins 1985.
Í sem stystu máli snýst Kyoto-bókunin um að ríki sem aðhenni standa skuldbinda sig til
að halda útblæstri eða losun á gróð-
urhúsalofttegundum á árunum 2008–
2012 innan þeirra marka sem hann
var árið 1990. Frá þessu eru þó und-
antekningar eins og Íslendingar vita
kannski betur en margar þjóðir aðr-
ar.
Bókunin öðlast formlega gildi á
morgun, en mun almenningur hér á
landi verða var við einhverjar breyt-
ingar í kjölfarið? Það er hæpið og
raunar virðist Kyoto-bókunin hafa
takmörkuð áhrif á Íslendinga yfir-
leitt.
Kyoto-bókunin dregur nafn sitt af
borginni Kyoto í Japan þar sem hún
var undirrituð í desember 1997, m.a.
af íslenskum stjórnvöldum. Almennt
var ríkjum gert að draga úr út-
blæstri en undir lok samningavið-
ræðnanna var ákveðið að þremur
ríkjum yrði leyft að auka útblástur.
Ísland fékk að auka útblásturinn
mest, eða um 10%, Ástralía um 8% og
Noregur um 1%. Þar sem til stóð að
ráðast í miklar stóriðjuframkvæmdir
hér á landi var þó þegar ljóst að út-
blástursaukningin sem samið var um
var ekki nægjanleg fyrir Íslendinga.
Samningaviðræður héldu því
áfram og með harðfylgi tókst stjórn-
völdum að fá hið svokallaða íslenska
ákvæði samþykkt en með því fékk Ís-
land leyfi til að auka útblástur á
koltvísýringi frá stóriðju um 1,6
milljónir tonna.
Getum blásið 16,8 tonnum
Kyoto-bókunin tekur til sex gróð-
urhúsalofttegunda og af þeim er
koltvísýringur algengust. Hinar loft-
tegundirnar eru síðan umreiknaðar í
koltvísýringsígildi. 10% aukningin
sem samið var um árið 1997 tekur til
allra lofttegundanna en íslenska
ákvæðið aðeins til koltvísýrings.
Árið 1990 var útblástur Íslendinga
á gróðurhúsalofttegundum rúmlega
3,3 milljónir tonna. Verði allar heim-
ildir Íslendinga til að auka útblást-
urinn nýttar geta Íslendingar blásið
út um 5,2 milljónum tonna á ári á ár-
unum 2008–2012. Útblásturinn getur
sem sagt aukist um 60% og þá verður
losun gróðurhúsalofttegunda hér á
landi 16,8 tonn á íbúa. Til saman-
burðar var útblásturinn (árið 2000)
7,8 tonn á íbúa í Svíþjóð, 12 tonn á
íbúa í Þýskalandi, 17,7 tonn á hvern
Íra og 24,7 tonn á hvern Bandaríkja-
mann en Bandaríkin, sem menga
mest allra ríkja heims, eru reyndar
ekki aðilar að Kyoto-bókuninni.
Kvótakóngar framtíðarinnar?
Fyrsta skuldbindingartímabil
Kyoto-bókunarinnar er 2008–2012.
Næsta skuldbindingartímabil er
2013–2017 en samningaviðræður
vegna þess eru ekki hafnar. Sam-
kvæmt upplýsingum frá umhverfis-
ráðuneytinu er þegar búið að eyrna-
merkja tonnin í íslenska ákvæðinu
þannig að þau ganga til álvers Alcoa
á Reyðarfirði annars vegar og hins-
vegar til Alcan og Norðuráls vegna
hugsanlegra stækkana í Straumsvík
og á Grundartanga.
Vilji Íslendingar auka enn við stór-
iðju sína á seinna tímabilinu, en
menga þó ekki meira en bókunin
kveður á um, standa þeir frammi fyr-
ir nokkrum möguleikum; þeir geta
samið um nýtt íslenskt ákvæði, þ.e.
að Íslendingar geti aukið útblástur
frá stóriðju, þeir geta dregið úr
mengun frá öðrum geirum s.s. sam-
göngum eða sjávarútvegi og loks
geta þeir keypt mengunarkvóta frá
öðrum ríkjum. Síðastnefndi mögu-
leikinn er ekki enn kominn til fram-
kvæmda en búast má við líflegum
viðskiptum á næstu árum og hefur
Evrópusambandið þegar lagt drög
að e.k. kvótamarkaði.
Mengunarkvótarnir verða til hjá
ríkjum sem menguðu meira árið
1990 en fyrirsjáanlegt er að þau geri
2008–2012. Að þessu leyti er Rúss-
land í góðri aðstöðu því frá árinu
1990 hefur fjölmörgum mengandi
verksmiðjum þar í landi verið lokað
en aðrar bættar og er talið að Rússar
ráði yfir mengunarkvóta fyrir á átt-
unda hundrað milljarða króna. Þetta
er raunar talin ástæðan fyrir því að
Rússar ákváðu að fullgilda Kyoto-
bókunina í október í fyrra. Þar sem
Kyoto-bókunin þurfti staðfestingu
55 iðnríkja sem voru ábyrg fyrir 55%
af losun gróðurhúsalofttegunda árið
1990 var samþykki Rússa nauðsyn-
legt til að hún tæki yfirleitt gildi.
Hugarfarsbreyting erfið
Á morgun, þremur mánuðum eftir
að Rússar fullgiltu bókunina fyrir
sitt leyti, tekur hún formlega gildi.
Þann dag verður hádegisfundur um
gildistökuna á Grand hóteli þar sem
rætt verður um loftslagsbreytingar
og framkvæmd Kyoto-bókunarinn-
ar. Búast má við fjörlegum um-
ræðum, en verður almenningur að
öðru leyti var við að bókunin hafi tek-
ið gildi?
„Í rauninni ekki,“ sagði Óttar
Freyr Gíslason, deildarsérfræðingur
í umhverfisráðuneytinu, í viðtali við
Morgunblaðið í gær. Hann benti á að
stjórnvöld hafi árið 2002 ákveðið að
grípa til ráðstafana til að Ísland nái
markmiðum Kyoto-bókunarinnar og
unnið hafi verið í samræmi við það
síðan. Ekkert breytist í sjálfu sér við
að bókunin taki formlega gildi.
Sú ráðstöfun sem almenningur
verður helst var við varðar sam-
göngumál. Þegar hefur verið ákveðið
að breyta skattlagningu á dísilbílum.
Spurður um aðrar aðgerðir nefndi
Óttar Freyr að hjá sveitarfélögunum
á höfuðborgarsvæðinu væri unnið að
því að samræma umferðarljós þann-
ig að síður myndist biðraðir. Þá væri
brýnt að skipulag höfuðborgarsvæð-
isins miðaði að því að þétta byggð og
auka þar með möguleika fólks á al-
menningssamgöngum.
Komið hefur fram að jeppar hafa
aldrei selst betur en í fyrra og
mengun frá bílum jókst um 26% í
Reykjavík á árunum 1990–2002. Ótt-
ar Freyr sagði að erfitt væri að eiga
við mengun frá samgöngum. „Þetta
er vandamál hér eins og annars stað-
ar. Samgönguhlutinn í þessum lofts-
lagsmálum er mjög erfiður því hann
krefst hugarfarsbreytinga,“ sagði
hann. Verið er að endurskoða stefnu-
mörkun ríkisstjórnarinnar vegna
Kyoto-bókunarinnar og að sögn Ótt-
ars Freys er verið að huga að
fræðsluherferð til að fá Íslendinga til
að huga meira að mengunarmálum.
Litlar byrðar
Árni Finnsson, formaður Náttúru-
verndarsamtaka Íslands, tók í svip-
aðan streng, almenningur yrði ekki
mikið var við Kyoto-bókunina. „Út af
fyrir sig þá leggur bókunin ekki
miklar byrðar á okkar herðar. En
væntanlega og vonandi munu stjórn-
völd fylgja eftir þessum samþykkt-
um með víðtækri fræðsluherferð um
hvað þetta snýst um,“ sagði hann.
Stjórnvöld hefðu á hinn bóginn
gert ýmis mistök, m.a. með því að
heimila stærri bílvélar innan sömu
tollflokka og breyta ekki reglum um
innflutning á pallbílum sem nytu
óeðlilegra fríðinda. Aðspurður sagði
Árni að umræða um Kyoto-bókunina
og útblástur gróðurhúsalofttegunda
væri mun meiri í nágrannaríkjum
okkar og þar væri umræða mun
meiri og markvissari. Í flestum ríkj-
um færi þó minna fyrir raunveruleg-
um aðgerðum, þó að þau væru yf-
irleitt lengra komin en Ísland.
Setji langtímamarkmið
Árni sagði brýnt að ríkisstjórnin
setti sér langtímamarkmið um
hvernig yrði dregið úr útblæstri á
næstu árum líkt og Svíar, Bretar,
Hollendingar og fleiri hefðu þegar
gert. „En ef ég á að vera hreinskilinn
við þig þá hefur afskaplega lítið verið
gert, því miður. Höfuðástæðan er
kannski sú að við fengum þessi 10%.
Síðan held ég að menn hafi klappað á
bakið á hver öðrum á bakið og sagst
vera í svo góðum málum af því að við
notum svo mikið af umhverfisvænum
orkugjöfum. Staðreyndin er engu að
síður sú að losun [gróðurhúsaloftteg-
unda] á hvern íbúa hér er mjög há og
yfir meðallagi OECD-ríkjanna,“
sagði Árni Finnsson.
„Ég kalla eftir einhverri áætlun
frá ríkisstjórn Íslands sem skiptir
einhverju máli.“
Fréttaskýring | Kyoto-bókunin um takmörkun á losun
gróðurhúsalofttegunda tekur gildi á morgun
Morgunblaðið/Ómar
Íslendingar mega menga 60% meira 2008–2012 en þeir gerðu árið 1990.
Finnum ekki mikið
fyrir Kyoto-bókuninni
Á morgun, rúmlega sjö
árum eftir undirritun,
tekur Kyoto-bókunin
við loftslagssamning
Sameinuðu þjóðanna
formlega gildi. Rúnar
Pálmason kannaði
hvaða áhrif það hefur á
almenning.
runarp@mbl.is
 Dregið verði úr útstreymi gróð-
urhúsalofttegunda frá sam-
göngum með almennum aðgerð-
um og með breytingum á
skattlagningu á dísilbílum, sem
leiði til aukningar í innflutningi á
slíkum bílum til einkanota.
 Tryggt verði að fyrirtæki í áliðn-
aði geri fullnægjandi ráðstafanir
til þess að halda útstreymi flúor-
kolefna frá framleiðslunni í lág-
marki.
 Leitað verði leiða til að draga úr
orkunotkun í fiskiskipaflotanum.
 Dregið verði úr urðun úrgangs
og útstreymi gróðurhúsaloftteg-
unda frá urðunarstöðum.
 Aukin verði binding kolefnis með
skógrækt og landgræðslu.
 Áhersla verði lögð á rannsóknir á
þeim þáttum sem áhrif hafa á út-
streymi gróðurhúsalofttegunda
og þróun lausna og úrræða til að
mæta því.
 Efld verði fræðsla og upplýs-
ingagjöf til almennings um leiðir
til þess að draga úr útstreymi
gróðurhúsalofttegunda.
Stefnumörkun
ríkisstjórnar-
innar frá 2002
SIGSTEINN var alinn upp í stórum
systkinahópi, tólf af fjórtán systk-
inum komust á legg. Elstir voru
fimm bræður, svo fjórar systur, þá
Sigsteinn og loks tvær systur til við-
bótar. Sigsteinn segist því hafa verið
alinn upp umkringdur konum og að
það hafi haft mikil og góð áhrif á
hann.
„Ég vildi alltaf verða klæðskeri
eða bakari en ekki bóndi,“ segir Sig-
steinn og hlær. „Þegar systur mínar
voru farnar að sauma út vildi ég fá
að sauma út líka,“ rifjar hann upp.
„Svo þegar þær voru allar farnar að
heiman þá lentu sum af þessum
kvenmannsverkum á mér. Ég kunni
til dæmis á prjónavél, ég prjónaði
sokka og nærföt. Ég prjónaði og
prjónaði heima í Tungu.“
Hann segir að metnaður unga
fólksins á Austurlandi á þessum
fyrstu áratugum aldarinnar hafi
verið að fara í skóla á Eiðum. Mikil
vonbrigði voru það fyrir Sigstein að
fá synjun, þar sem hann hafði sótt of
seint um. Séra Ásmundur Guð-
mundsson, síðar biskup, var skóla-
stjóri á Eiðum á þessum tíma.
„Mörgum árum seinna þegar ég er
orðinn bóndi á Blikastöðum og Ás-
mundur orðinn biskup yfir Íslandi
þá kom hann og messaði á Lágafelli
en þar var ég meðhjálpari. Ég
minnti hann á að hann hefði ekki
getað tekið við mér í Eiðaskóla á sín-
um tíma. „Það fór nú í verra,“ sagði
biskupinn,“ rifjar Sigsteinn upp.
Vildi verða
klæðskeri eða
bakari
ÞEGAR Sigsteinn var á þriðja ári
var vinnukona á bænum Tungu þar
sem hann ólst upp sem hét Björg.
Sigsteinn hélt mikið upp á Björgu
sem dvaldi í Tungu í tvö ár áður en
hún ákvað að færa sig um set og
fluttist til Eskifjarðar. „Áður en
hún kom að Tungu var hún vinnu-
kona á næsta bæ sem hét Gests-
staðir,“ rifjar Sigsteinn upp. „Þeg-
ar ég verð var við að hún er að fara
forvitnaðist ég um það hjá henni
hvert hún væri að fara og hún svar-
aði því til að hún væri að fara út í
veröldina.“
Skömmu síðar fór Björg út að
Gestsstöðum í heimsókn og fékk
Sigsteinn að fara með henni. Þurfti
að vaða yfir á til að komast þangað
sem hefur verið heilmikið ferðalag
fyrir tveggja ára dreng. Þegar þau
Björg eru að koma að Gestsstöðum
á Sigsteinn að hafa sagt: „Og er
þetta nú veröldin?“
„Nú er veröldin mikið breytt,“
segir Sigsteinn, nú tæpri öld síðar.
„Og er þetta
nú veröldin?“